Helden
Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op de hogere zandgronden aan de rand van de Zuidelijke Peel. Het in 1230 voor het eerst vermelde dorp kreeg in 1288 een eigen parochie. Helden behoorde tot het land van Kessel en werd in 1673 een zelfstandige heerlijkheid. Na de Tweede Wereldoorlog is het westelijk gelegen gebied richting Panningen gaandeweg volgebouwd.
De R.K. St.-Lambertuskerk (Mariaplein 22) is een driebeukige pseudobasiliek met driezijdig gesloten koor, dwarsschip en een toren van twee geledingen met ingesnoerde spits. Schip en koor kwamen tot stand in de 15de eeuw in laat-gotische vormen. De kerk onderging herstelwerk in 1849-'50, waarbij een sacristie werd toegevoegd, en restauratie in 1885 na een brand. De mogelijk 14de-eeuwse toren werd in 1944 opgeblazen, waarbij ook de gewelven van het schip werden verwoest. Bij het herstel in 1952-'53, naar plannen van J.H.J. Kayser, voegde men aan de westzijde een dwarsschip toe en verrees een sobere nieuwe toren. Hierin hangt een door Petrus van Trier gegoten klok (1574). Het kerkinterieur wordt gedekt door kruisribgewelven; die van het schip zijn gereconstrueerd. Elementen van de oude Lodewijk XV-preekstoel zijn in de nieuwe altaartafel verwerkt.
Op het kerkhof bevinden zich diverse grafkruisen (1600-1702) en een cippus op postament voor prof. J.H. van Oijen († 1858). De voorm. pastorie (Nieuwstraat 14) dateert uit circa 1860. De nieuwe pastorie (Rochusplein 3) is in 1938 in traditionalistische vormen gebouwd naar plannen van F. Niessen.
Het voorm. klooster ‘Huize Kerkenbosch’ (Kloosterstraat 9) werd in 1902-'03 gebouwd voor de Zusters der Goddelijke Voorzienigheid. Het ontwerp van J. Bongarts voor dit tweelaags pand met middenrisaliet vertoont expressionistische details. Aan de linkerzijde bevindt zich de bijbehorende bewaarschool. Vlakbij staat de naar plannen van Bongarts rond 1929 gebouwde vier-, later vijfklassige R.K. meisjesschool (Kloosterstraat 14) met dwarse ingangspartij.
Het voorm. patronaatsgebouw ‘St. Joseph’ (Nieuwstraat 7) is een eenlaagspand uit 1908 met mansardedak en neogotische details.
Woonhuizen. Voorbeelden van sobere dorpshuizen zijn het tweelaagspand Mariaplein 3 (circa 1895) en het eenlaagspand Mariaplein 2 (circa 1905). Rond 1930 gebouwd zijn het dubbele woonhuis Molenstraat 29-31, met expressionistische elementen, en de forse expressionistische villa Eyckenduyn (Kesselseweg 11).
Van de boerderij Molenstraat 133 dateert het tweelaags woongedeelte uit 1751 en het bedrijfsgedeelte uit circa 1920.
Auteursrechtelijk beschermd