Broekhuizenvorst
(gemeente Horst aan de Maas)
Dorp aan de Maas, ontstaan in de vroege middeleeuwen en toen Vorst genoemd. Het behoorde tot het Land van Kessel totdat het in 1323 Gelders gebied werd. Broekhuizenvorst werd in 1648 onderdeel van Spaans Gelre en verwierf in 1673 de status van zelfstandige heerlijkheid. In 1713 kwam het echter aan Pruisen en in 1815 werd het bij Nederland gevoegd. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp vooral aan de zuidzijde uitgebreid.
De
R.K.H. Naam Jezuskerk (Kerkstraat 9) is een korte tweebeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. Tegen een in 1214 al vermelde kerk bouwde men later in de 13de
Broekhuizenvorst, R.K.H. Naam Jezuskerk
eeuw een toren, waarvan het onderste deel bewaard is gebleven. Rond 1525 werd die toren verhoogd in de vormen van de Nederrijnse late gotiek. Het huidige laat-gotische koor verrees in de 15de eeuw en kreeg aan het eind van die eeuw aan de noordzijde een sacristie. Het tweebeukige schip kwam ook eind 15de eeuw tot stand. De kerk werd in 1880-'84 gerestaureerd door Joh. Kayser en in 1920-'30 door J.H.J. Kayser. Na het opblazen van de toren en de beschadiging van het koordak in 1944 volgde in 1948-'49 de herbouw naar plannen van A.H.J. Swinkels. Tegen de sacristie werd een kinderkapel gebouwd en aan de zuidzijde voegde men een lage dwarsbeuk toe. In de in oude vormen herbouwde toren hangen een door Johannes van Hentem gegoten klok (1440) en twee klokken van Wylhelmus Wylden (1520). Inwendig zijn de koorgewelven teruggebracht, maar de 15de-eeuwse schilderingen heeft men niet gereconstrueerd. De sluitstenen van de nog originele kruisribgewelven van het schip tonen een Christuskop en het Lam Gods. De kerk bevat een romaans hardstenen doopvont versierd met bladranken en vier koppen (begin 13de eeuw) en verder twee 16de-eeuwse grafzerken, een laat-gotische calvariegroep (15de/16de eeuw), enkele heiligenbeelden (16de eeuw) en een crucifix (1665).
Het wat verhoogd gelegen kerkhof wordt omringd door een vroeg-17de-eeuwse muur met ‘schietgaten’ aan de zuidzijde. Op het kerkhof bevinden zich enkele 17de-eeuwse grafkruisen en een oorlogsmonument voor twee in 1940 gesneuvelde Nederlandse soldaten.
Het voorm. postkantoor (Kerkstraat 20) is een woonhuis met aangebouwd kantoor en hoekingang uit 1914.
Van huize De Kolck (Swolgenseweg 23) resteert enkel de omgrachte nederhof met een in opzet 18de-eeuwse boerderij. Michiel Sprenger liet in 1712-'15 het in oorsprong mogelijk 16de-eeuwse huis vervangen door nieuwbouw. Kort na splitsing van het goed in 1870 werd het huis niet meer bewoond. Het raakte in verval en werd rond 1890 door H. Hermans gesloopt en vervangen door de huidige, bescheiden woning.
Woonhuizen. Het eenvoudige eenlaagspand
Kerkstraat 7 dateert uit de
Broekhuizenvorst, Woonhuis Kerkstraat 18
19de eeuw, maar draagt de jaartalankers ‘1621’. Vergelijkbaar klein is het 19de-eeuwse, L-vormige eenlaagspand
Kerkstraat 28. Het waarschijnlijk in 1818 gebouwde tweebeukige dwarse eenlaagspand
Kerkstraat 38 heeft door zijn ingangsomlijsting met geblokte pilasters en gesneden bovenlicht een voornaam uiterlijk. De achterliggende beuk diende als brouwerij en heeft opzij een inrijdeur. Vergelijkbaar, maar iets soberder is het eenlaagse huis
Kerkstraat 40-42 uit 1854.
Broekhuizerweg 36 is een voorm. burgemeesterswoning annex secretarie uit 1862, voorzien van een ingangsomlijsting met gesneden bovenlicht. Het was tevens het woongedeelte van een boerderij. Naar ontwerp van J. Thyssen in zakelijk-expressionistische vormen gebouwd zijn de herenhuizen
Broekhuizerweg 15-17 (1935) en
Kerkstraat 18 (1936).
Het voorm. coöperatiegebouw LLTB (Kerkstraat 5) is een uit 1918 daterend L-vormig pand, bestaande uit een woonhuis en een pakhuis met laadbordes. Sinds 1925 doet het geheel als woonhuis dienst.
Ooijen. Dit gehucht ten noorden van Broekhuizenvorst is ontstaan bij het kasteel Ooijen. De heerlijkheid kwam in 1465 in bezit van Seger van Broichusen en in 1719 van Henri I Schenck van Nideggen. Het Huis Ooijen (Blitterswijckseweg 2) is een gedeeltelijk omgracht, wit geschilderd U-vormig gebouw. Het huidige huis werd in de 17de eeuw gebouwd met een L-vormige opzet op de plaats van het kasteel, waarvan mogelijk enig (15de-eeuws) muurwerk werd gebruikt. De laat-17de-eeuwse windvanen op het schilddak
Auteursrechtelijk beschermd
