Bemelen
(gemeente Margraten)
Bemelen, R.K. St.-Laurentiuskerk
Dorp, ontstaan tegen de oostflank van het Maasdal waar de in oorsprong Romeinse weg van Maastricht naar Aken de Bemelerberg opgaat. Het in 1018 voor het eerst vermelde dorp bleef tot 1794 een heerlijkheid van het O.L.-Vrouwekapittel te Maastricht. In 1982 werd het bij de gemeente Margraten gevoegd.
De R.K. St.-Laurentiuskerk (St.-Laurentiusstraat 1) is een eenbeukige kerk met rond gesloten koor, aangebouwde sacristie en een ongelede toren met ingesnoerde spits. Van de mergelstenen toren gaan delen van de oostmuur terug tot de 12de eeuw, de rest dateert uit circa 1350. De huidige spits heeft men rond 1760 geplaatst. De vroegere kerk werd in 1845 vervangen door een neoclassicistische kerk naar een ontwerp van de in dat jaar overleden Mathias Soiron. De kerk is in 1976 gerestaureerd. Het interieur wordt gedekt door een gestukadoord tongewelf, de wanden worden geleed door ionische pilasters. Tot de inventaris behoren een schilderij van St. Pieter (1737) door J.B. Coclers, een vroeg-19de-eeuwse biechtstoel in Lodewijk XVI-stijl naar ontwerp van Mathias Soiron en een hoofdaltaar in neobarokke vormen (1855), geschonken door mevr. Neys-De Bouman de Ryckholt. Het door Pereboom & Leyser gebouwde orgel (1881) heeft een orgelkast uit circa 1845.
Op het kerkhof staat de grafsteen van
Gasthuis bij Bemelen, Boerderij Gasthuis 55-57
Mathias Soiron († 1845). Het midden-19de-eeuwse missiekruis werd geschonken door de familie Neys. De grafkelder (1887) van deze familie ligt voor de toren, evenals die voor J. Xhonneux († 1899). De vroeg-19de-eeuwse
pastorie (St.-Laurentiusstraat 3) werd in 1880 herbouwd. Op de kruising voor de kerk staat een
zwingelput met draairad en houten puthuis.
Het voorm. raadhuis (Oude Akerstraat 62) werd in 1858 gebouwd als raadhuis annex lagere school en onderwijzerswoning. Dit forse L-vormige mergelstenen pand vertoont neoclassicistische elementen; de dwarsvleugel is rond 1875 toegevoegd.
De boerderij Molenweg 1-2 is een gesloten 18de-eeuwse hoeve met hardstenen vensteromlijstingen.
De voorm. grotwoning in de mergelwand van de Bemelerberg diende tot 1804 als kluizenaarswoning.
Het hotel ‘Bergrust’ (Bemelerberg 6) is een op de Krekelberg gelegen pand in sober traditionalistische vormen uit circa 1930.
Sint Antoniusbank. Dit aan de zuidrand tegen Bemelen gelegen gehucht was tot 1794 een minieme Vrije Rijksheerlijkheid. De grote wit geschilderde herenhoeve St. Antoniusbank (St. Antoniusbank 27) is een gesloten hoeve met boven de poort het alliantiewapen De Berlier-Van Rave (1655). Het herenhuis is in opzet 17de-eeuws maar werd in 1780 verbouwd, vermoedelijk naar plannen van Mathias Soiron; de bedrijfsgebouwen volgden in 1789. Van de boerderij Beusdaelshof (Beusdal 10) stamt het oudste wit geschilderde bakstenen gebouw uit 1775.
Gasthuis. Dit gehucht ten oosten van Bemelen is een plateaunederzetting met enkelzijdige bebouwing, gesticht in de middeleeuwen vanuit Bemelen. Gasthuis is een beschermd gezicht. De gesloten hoeve Gasthuis 51 heeft een rijzig mergelstenen woongedeelte met een gezwenkte topgevel uit circa 1700. Boerderij De Droogenberg (Gasthuis 7) is de voorm. buitenplaats van de familie Graven. De poortsluitsteen is gedateerd ‘1721’. Het naastgelegen inrijhek met siervazen dateert van kort na 1793 toen de hoeve in bezit kwam van de familie Neys. De gesloten hoeve Gasthuis 55-57 vormt één geheel met het ernaast gelegen L-vormige herenhuis, dat werd gebouwd rond 1762. Het klokje in de dakruiter dateert van dat jaar. De bijbehorende hoeve heeft een gevelsteen uit 1726, maar werd verbouwd in 1826 (sluitsteen). In 1855 gebouwd als korenmolen is de windmolen ‘Van Tienhovenmolen’ (Gasthuis 79), gelegen in het gehucht Wolfshuis ten oosten van Gasthuis. Deze bergmolen heeft een ronde mergelstenen romp en een met dakleer beklede kap; de ophoging in baksteen dateert van na een brand in 1923. De laatste restauratie is uitgevoerd in 2000-'01. In de muur van de bijbehorende opslagruimte is een uit 1417 stammend moordkruis ter herinnering aan de vermoorde Claes Goldsmet ingemetseld.
't Rooth. Dit gehucht ten zuidoosten van Bemelen is een plateaunederzetting, gesticht in de middeleeuwen vanuit
Auteursrechtelijk beschermd