Monumenten in Nederland. Drenthe

Wapserveen
(gemeente Westerveld)

Wapserveen, Boerderij Midden 113

Wegdorp, ontstaan bij een in de 14de eeuw aangevangen en in de 16de en 17de eeuw goed op gang gekomen ontginning. De huidige, langgerekte bewoningsas van deze randveenontginning, die uit de buurtschappen 't Westende, de Middenboer en 't Oostende bestond, kwam in de 17de en 18de eeuw tot stand.

De Herv. kerk (Oosteinde 31) is een driezijdig gesloten zaalkerk uit 1803. Het gebouw is deels opgetrokken met baksteen van de elders gelegen voorganger, die in dat jaar moest wijken vanwege de vervening. Ook hergebruikt werden de uit 1776 daterende windwijzer en de later wit geschilderde preekstoel uit circa 1770.

Bij de kerk staat een houten klokkenstoel met tentdak, die vermoedelijk ook uit 1803 dateert. Erin hangt een door de firma Van Bergen gegoten klok (1948). De pastorie (Oosteinde 58) is een middenganghuis uit 1890 naar ontwerp van G.J. Boswinkel.

Boerderijen. In Wapserveen staan veel interessante hallenhuisboerderijen. Enkele hebben een 18de-eeuwse kern behouden, zoals de boerderijen Midden 78 (1734), met dwarsdeel en aangebouwd stookhokje, Oosteinde 10, met dwarsdeel, en Oosteinde 18, met langsdeel en onderschoer. Het voorhuis van de laatstgenoemde boerderij draagt de jaartalankers ‘1771’ in de topgevel en heeft een voordeur in Lodewijk-XVI stijl en inwendig een bedstede- en kastenwand. Jongere voorbeelden van hallenhuisboerderijen met dwarsdeel zijn Oosteinde 74 (circa 1880), met bijschuur, Oosteinde 16 (circa 1890), Midden 126 (1903), met twee dwarsdelen, en Midden 160 (1908), met dwars voorhuis voorzien van een bakstenen dakkapel en een aangebouwde serre. Invloeden van de stelpboerderij vertonen Midden 107 (1908) en Midden 113 (circa 1910). De in 1913 opgetrokken boerderij West Brinck (Midden 153) is uitgevoerd met neorenaissance-elementen. Een dwars geplaatst voorhuis uit circa 1915 hebben Midden 80 en Geertjes Hoeve (Midden 122), waarvan het bedrijfsgedeelte met dwarsdeel een oudere kern heeft. De boerderij Midden 174 met dwarsdeel stamt uit 1928.

De voorm. coöperatieve zuivelfabriek ‘Wapserveen’ (Midden 184) bestaat in de huidige vorm uit een gedeelte van het oorspronkelijke eenlaags fabrieksgebouw uit 1896, enkele uitbreidingen uit circa 1925 en een hoger gedeelte in wederopbouw-vormen uit circa 1955.