Wapse
(gemeente Westerveld)
Kransesdorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen, waarbij rond de binnenes de gehuchten Ten Darpe, Ten Have en Zoerte en in de late middeleeuwen ook Veldhuizen en Veenhuizen werden gevormd. Na de aanleg van de verharde weg over de binnenes in 1871 en de bouw van een school in 1874 ontwikkelde zich vanuit Ten Darpe de iets westelijker gelegen dorpskern Wapse.
De Ten Darperschoele (Ten Darperweg 50) is een drieklassige gangschool uit circa 1910 met latere wijzigingen.
Boerderijen. Voorbeelden van 19de-eeuwse hallenhuisboerderijen zijn Soerte 3-3a (circa 1860), met dwarsdeel en hoekbaander, en Ten Have 9 (circa 1865). Een ingezwenkte lijstgevel hebben de rond 1900 opgetrokken hallenhuisboerderijen Ten Have 11, met twee dwarsdelen, en Ten Darperweg 53. Uit dezelfde tijd is de boerderij Ten Have 7 met langsdeel en terzijde gesitueerd dwars voorhuis. Andere voorbeelden van moderne boerderijen zijn De Veldhof (Ten Have 21; circa 1910), met twee dwarsdelen, en Ten Darperweg 112 (circa 1920), uitgevoerd in witte en rode kalkzandsteen.
Woonhuizen. Het rond 1920 met expressionistische details gebouwde eenlaagspand Rollestraat 5 (circa 1920) heeft twee haakse vleugels en een tamelijk recente aanbouw in aangepaste stijl. Aardige eenlaags huizen zijn ook Ten Darperweg 62 (circa 1920) en Ten Darperweg 52 (circa 1935), de laatste met zakelijk-expressionistische vormen.
De voorm. coöperatieve zuivelfabriek ‘Ons Belang’ (Dorpsstraat 84) is opgericht rond 1900. Het uit die tijd daterende middendeel van het huidige complex wordt geflankeerd door uitbreidingen uit circa 1935 en circa 1960.
Auteursrechtelijk beschermd