Pesse
(gemeente Hoogeveen)
Esdorp, ontstaan in de middeleeuwen en in 1141 voor het eerst vermeld (Petthe). Dit langgerekte dorp met verspreid gelegen agrarische bebouwing aan weerszijden van de Hoogeveenseweg kreeg na de Tweede Wereldoorlog een dorpskern ten noorden van de Oostering.
De Herv. kerk (Hoogeveenseweg 44) is een recht gesloten zaalkerk uit 1871, voorzien van een forse dakruiter met opengewerkte lantaarn en ingesnoerde spits. In de dakruiter hangt een door A.H. van Bergen gegoten klok (1877). In 1908 heeft men de voorgevel vernieuwd en in 1966 is de kerk gerestaureerd. De kerk bevat een preekstoel uit de bouwtijd. De voorm. pastorie (Hoogeveenseweg 46) dateert eveneens uit 1871.
De Geref. kerk (Hoogeveenseweg 22), een recht gesloten zaalkerk met dakruiter en twee ingangsportalen, is in 1937 opgetrokken in traditionalistische vormen. De consistorie en de pastorie (Hoogeveenseweg 20) dateren van circa 1955.
Het voorm. woonhuis-kantoor van de rijkspolitie (Dorpsstraat 1-3) dateert uit circa 1935 en vertoont zakelijk-expressionistische vormen.
Boerderijen. De hallenhuisboerderij Kerkweg 1, uitgevoerd met twee dwarsdelen, kreeg rond 1850 zijn huidige vorm, maar heeft mogelijk een oudere kern. De boerderij Unicum (Hoogeveenseweg 2) is in 1911 gebouwd naar ontwerp van J. Carmiggelt en heeft een dwars geplaatst voorhuis met een tot topgevel opgetrokken middenrisaliet. Nuil. Dit ten noorden van Pesse gelegen gehucht heeft een aardige dubbeldriehoekige brink met enkele interessante hallenhuisboerderijen, zoals Beilerstraat 5 (circa 1860), met middenlangsdeel en aangebouwde houten schuur en bijschuur, het ingrijpend gerestaureerde ‘Lindshoes’ (Beilerstraat 6; circa 1860), met twee dwarsdelen, en Beilerstraat 7 (circa 1869), met middenlangsdeel, aangebouwde schuur en deels vernieuwde gevels.
Eursinge (gemeente De Wolden). Esgehucht ten noordwesten van Pesse. Interessante hallenhuisboerderijen zijn de rond 1800 gebouwde boerderij Eursinge 2 met langsdeel en een naar rechts uitgebouwd voorhuis, en de in 1931 opgetrokken boerderij Eursinge 12 met dwarsdeel. De voorm. onderwijzerswoning (Eursinge 9) is een middenganghuis uit circa 1912 met jugendstil-elementen.
Kraloo (gemeente De Wolden). Dit esgehucht ten noordwesten van Pesse is ontstaan in de middeleeuwen als een nieuwe ontginning vanuit Pesse en wordt rond 1300 vermeld als Craenlo. Kraloo is een beschermd gezicht. De krimpenboerderij Kraloërweg 9 (circa 1900) heeft een middenlangsdeel en vrijstaande schuur.
Auteursrechtelijk beschermd