Monumenten in Nederland. Drenthe

Nijeveen
(gemeente Meppel)

Wegdorp, ontstaan in de 14de eeuw op een zandrug als randveenontginning. Met het verder opstrekken van de ontginning kwam ten noorden van Nijeveen

Nijeveen, Herv. kerk, interieur (1978)

een tweede bebouwingslint tot ontwikkeling langs de Nijeveense Bovenboer. Na de Tweede Wereldoorlog is de dorpskern van Nijeveen, nabij de kruising van de huidige Dorpsstraat en de Molenstraat, sterk gegroeid.

De Herv. kerk (Dorpsstraat 58), oorspronkelijk gewijd aan St. Barbara, is een eenbeukige kerk met een smaller, driezijdig gesloten koor en een half ingebouwde toren met ingesnoerde naaldspits. De kort na 1477 tot stand gekomen kerk heeft inwendig een gebintconstructie, die veel overeenkomsten vertoont met de gebinten van een grote hallenhuisboerderij. In plaats van ankerbalken zijn hier evenwel dekbalken toegepast. De zijwanden zijn waarschijnlijk in 1627 versteend en in de 19de eeuw verhoogd voor de plaatsing van grotere ramen. De eveneens kort na 1477 opgetrokken toren heeft een torenkruis met het jaartal 1683 - mogelijk is de kerk toen hersteld of gewijzigd. De kerk is in 1976 gerestaureerd.

Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf boven de gebintdekbalken. Tot de inventaris behoren een avondmaalstafel uit 1631, een preekstoel uit 1744 en een in 1846 door de firma Stulting & Maarschalkerweerd gebouwd orgel, dat hier in 1897 is geplaatst zonder de oorspronkelijke orgelkast. Het orgel is afkomstig uit de Kleine Kerk te Zierikzee (Z). In de kerk bevinden zich verder een altaarsteen uit circa 1480 en

[p. 158]

grafstenen uit 1506 en uit 1827 (voor J.J. Ehl).

Het langgerekte catechisatiegebouw bij de kerk oogt ouder, maar is in 1936 naar ontwerp van J. Jans gebouwd.

Het raadhuis (Dorpsstraat 41) is een blokvormig, wit geschilderd gebouw dat zijn huidige vorm heeft gekregen bij een ingrijpende verbouwing in 1966-'67 naar ontwerp van J. Witpaard. Toen is het samengevoegd met de terugliggende burgemeesterswoning uit 1896, ontworpen door P. Janzen.

Boerderijen. Het dorp bezit diverse interessante hallenhuisboerderijen. Van de boerderij Dorpsstraat 111 dateert het bedrijfsgedeelte met twee dwarsdelen uit circa 1865; het huidige, onderkelderde woongedeelte is uit 1925. Uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn verder: Dorpsstraat 92 (circa 1865), met dwarsdeel, Dorpsstraat 104 (circa 1890), Dorpsstraat 99 (1893), met dwars voorhuis en dwarsdeel, en Dorpsstraat 115 (circa 1895), met twee dwarsdelen. De rond 1900 gebouwde boerderij Meppelerweg 4 heeft een blokvormig voorhuis met hoger opgetrokken middenrisaliet en een naastgelegen ouderwoning (Meppelerweg 3). De in 1903 opgetrokken boerderij Meppelerwerweg 2, met een dwars voorhuis voorzien van een hoger opgetrokken middenrisaliet, heeft als modelboerderij gefunctioneerd. Met twee dwarsdelen uitgevoerd zijn de rond

Nijeveen, Boerderij Dorpsstraat 127

1910 gebouwde boerderijen Dorpsstraat 31 en Dorpsstraat 127; de laatste heeft een dwars voorhuis met hoger opgetrokken middengedeelte en een stookhok. Andere 20ste-eeuwse hallenhuisboerderijen met dwarsdeel zijn Dorpsstraat 149 (1911), Dorpsstraat 51 (1928) en Dorpsstraat 29 (1937).

Woonhuizen. De arbeiderswoning Dorpsstraat 119 dateert uit circa 1910. Andere interessante eenlaags woonhuizen zijn Dorpsstraat 141 (1921), met erker met balkon, het van expressionistische details voorziene blokvormige woongedeelte van de voorm. boerderij Dorpsstraat 9 (1925) en het met mansardedak uitgevoerde huis Dorpsstraat 53 (circa 1930).

Windmolen ‘De Sterrenberg’ (Burg. Weimalaan 1) is een achtkantige stellingmolen met een gemetselde onderbouw en een met riet beklede romp en kap. De in 1786 te Weener in Ostfriesland (D) gebouwde korenmolen is in 1977 op de huidige plaats herbouwd. De windroos achter op de kap is een typerend Duits element.