Monumenten in Nederland. Drenthe

Annen
(gemeente Aa en Hunze)

Esdorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de oostflank van de Hondsrug. De essen bevonden zich aan de noord- en de zuidzijde van het dorp. Het uitgestrekte dorp zonder kerk wordt gedomineerd door een zeer grote driehoekige brink (Brink-De Wolden) met aan de zuidwestzijde de oudere bebouwing. Aan de zuidkant liggen een brinkrestant en op driesprongen twee kleine brinken. Annen kende in de 19de eeuw een vrij sterke groei. Na de Tweede Wereldoorlog is de Noordes volgebouwd.

Het voorm. raadhuis (Spijkerboorsdijk 3) is een dwars eenlaagspand in sober neoclassicistische vormen, gebouwd in 1895 als gemeentehuis annex burgemeesterswoning. De gevelbekroning boven de ingang dateert uit 1953. Het raadhuis is in 1935 en in 1989 verbouwd.

De voorm. openbare lagere school (Schoolstraat 2-4) dateert uit circa 1925 en is een L-vormig gebouw met sobere zakelijk-expressionistische vormen.

Boerderijen. De forse hallenhuisboerderij Kruisstraat 18 stamt uit circa 1830 en heeft een lang voorhuis met aan de langszijde de ingang. Een variant hierop is de rond 1860 opgetrokken boerderij Bartelaar 2, met twee woningen in het voorhuis. De krimpenboerderij Kruisstraat 20 (circa 1890) heeft zaadzoldervensters en een neoclassicistische ingangsomlijsting. Vergelijkbaar, maar met neorenaissance-details, zijn De Wolderhoeve (De Wolden 7; circa 1905) en de boerderij Kruisstraat 2 (1912). De ontginningsboerderij Zuidlaarderweg 61 (1913) heeft een zijlangsdeel met baander in de voorgevel. De krimpenboerderij Bartelaar 4 (circa 1915) vertoont jugendstil-details.

Hunebedden. Aan de westzijde van de Zuidlaarderweg ligt het hunebed D9, waarvan vijf draagstenen, twee dekstenen en één van de poortzijstenen resteren. Oorspronkelijk was het hunebed ongeveer twee keer zo groot als nu. Onderzoek en restauratie vonden plaats in 1952. Ten noordwesten van Annen in het Kniphorstbos ligt op een schotelvormige verhoging het hunebed D8, bestaande uit acht draag- en vier dekstenen. Van de ingangspartij is nog één poortzijsteen aanwezig. Het in 1711 voor het eerst vermelde hunebed werd tussen 1848 en 1875 ondeskundig gerestaureerd. In 1952 en 1965 zijn opnieuw restauraties uitgevoerd.

Schipborg. Dit esdorp ten noordwesten van Anloo is ontstaan in de middeleeuwen aan de weg van Anloo naar Zuidlaren. Voorbeelden van moderne ontginningsboerderijen zijn Borgweg 29 (circa 1930) en Borgweg 24 (circa 1935). Ten zuiden van het dorp ligt de modelboerderij ‘De Schipborg’

[p. 64]

Schipborg bij Annen, Modelboerderij De Schipborg, plattegrond

Schipborg bij Annen, Modelboerderij De Schipborg

(Borgweg 66). In 1913 kocht A.G. Kröller-Müller een 200 hectare groot terrein om voor haar oudste zoon, A.G. Kröller jr., deze volledig zelfvoorzienende boerderij te laten bouwen. De naar ontwerp van H.P. Berlage in rationalistische vormen uitgevoerde boerderij werd gebouwd en ingericht in 1914-'15. De afwerking volgde in 1917. De U-vormige boerderij had oorspronkelijk in de oostvleugel een enorme koeienstal en in de westvleugel een varkens- en paardenstal. De binnenplaats - met paardenwed - wordt afgesloten door een muur met toegangspoort, voorzien van de naam van de boerderij.

Tot 1920 voerde rentmeester J.H. Memelink van de H. Müller & Co's Algemene Exploitatie Mij. het beheer over de ontginning. In 1926 vertrok A.G. Kröller jr. naar een nieuwe modelboerderij in De Harskamp en werd de boerderij verkocht aan graaf M.F. Droste zu Vischering uit Darfeld. In 1933 kwam de boerderij in het bezit van P.R. Willinge Prins. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ‘De Schipborg’ door de Duitsers gevorderd. In 1947 verviel de boerderij aan de Nederlandse staat. In 1949 werd deze verkocht aan F. Goossen.

Bij de boerderij behoorden enkele dienstwoningen naar plannen van H. van der Velde, in 1921 uitgevoerd in een houten prefabsysteem door de firma Christoph & Unmack uit Silezië. Voorbeelden zijn de arbeiderswoning Borgweg 56 en de opzichterswoning ‘De Hunneborg’ (Borgweg 64). In het bos De Strubben tegenover ‘De Schipborg’ ligt het hunebed D7, dat bestaat uit acht draag- en vier dekstenen. De ingang bestaat uit twee poortzijstenen. Het in 1822 voor het eerst vermelde hunebed is in 1952 gerestaureerd.