Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

[p. 330]

Beknopte literatuuropgave

Van alle voor dit boek geraadpleegde literatuur kan hier slechts een gering deel genoemd worden. De literatuuropgave is eerder een hulpmiddel voor de lezer die zich verder in de materie wil verdiepen, dan een verantwoording van de inhoud van dit boek. In de onderstaande lijst is de gebruikte algemene literatuur opgenomen, aangevuld met de voor de provincie belangrijkste publicaties op architectuurgebied. Enkel indien noodzakelijk zijn de ondertitels van de publicaties toegevoegd.

Geschiedenis en archeologie

Aa, A.J. van der, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Gorinchem 1839-1851 (dertien delen).

Blok, D.P. e.a., Algemene geschiedenis der Nederlanden, Haarlem 1977-'83 (vijftien delen).

Bos, Jurjen M., Archeologie van Friesland, Utrecht 1995.

Brouwer, J.H. (red.), Encyclopedie van Friesland, Amsterdam/Brussel 1958.

Faber, J.A., Drie eeuwen Friesland: Economische en sociale ontwikkelingen van 1500 tot 1800, Wageningen 1972.

Frieswijk, Johan e.a. (red.), Geschiedenis van Friesland 1750-1995, Amsterdam/Meppel 1998.

Frieswijk, Johan, A.H. Huussen e.a. (red.), Fryslân: staat en macht 1450-1650, Hilversum 1999.

Ginkel, Evert van & Koos Steehouwer, ANWB Archeologieboek Nederland, Den Haag 1998.

Halbertsma, H., Frieslands Oudheid, Groningen 1982.

Heidinga, H.A., Frisia in the First Millennium: An outline, Utrecht 1997.

Jensma, Goffe, Het rode tasje van Salverda: Burgerlijk bewustzijn en Friese identiteit in de negentiende eeuw, Leeuwarden 1998.

Kuiper, Yme, Adel in Friesland 1780-1880, Groningen 1993.

Mol, J.A. (red.), Zorgen voor zekerheid: Studies over Friese testamenten in de vijftiende en zestiende eeuw, Leeuwarden 1994.

Nijhoffs Geschiedenislexicon: Nederland en België, 's-Gravenhage/Antwerpen 1981.

Spaans, Joke, Armenzorg in Friesland 1500-1800, Hilversum 1998.

Vries, Oebele, Het Heilige Roomse Rijk en de Friese Vrijheid, Leeuwarden 1986.

Woud, Auke van der, De Bataafse hut: Denken over het oudste Nederland (1750-1850), Amsterdam 1998 (tweede herziene druk).

Historische geografie en stedenbouw

Barends, S. e.a., Het Nederlandse landschap, Utrecht 2000 (achtste druk).

Berendsen, H.J.A., De vorming van het land, Assen 1996.

Berendsen, H.J.A., Landschappelijk Nederland, Assen 1997.

Bierma, M. e.a. (red.) Terpen en wierden in het Fries-Groningse kustgebied, Groningen 1988.

Elsevier Alfabetische Plaatsnamengids van Nederland, 's-Gravenhage 2000 (16de druk).

Hendrikx, J.A., De ontginning van Nederland, Utrecht 1998.

Huisman, Kerst, Opstand in de turf, Leeuwarden 1984.

Huisman, Kerst, Penjumer halsbân, Leeuwarden 1994.

Karstkarel, Peter, De Friese elf steden, Leeuwarden 1997.

Keuning, H.J., De historisch-geografische landschappen van Nederland, Gorinchem 1946.

Kuyper, J., Gemeente Atlas van de Provincie Friesland, Leeuwarden 1861 (herdruk 1979).

Plaknammen yn/Plaatsnamen in Fryslân: Standertlist mei alle plaknammen yn Fryslân, Ljouwert/Hilaard 1997.

Schroor, Meindert, De wereld van het Friese landschap, Groningen 1993.

Sikkens, Keimpe, Terpenland, Leeuwarden s.a.

Smook, R.A.F., Binnensteden veranderen, Zutphen 1984.

Steegh, Arthur, Monumenten Atlas van Nederland, Zutphen 1985 (tweede herziene druk).

Taverne, Ed & Irmin Visser (red.), Stedebouw, Nijmegen 1993.

Vervloet, J.A.J., Inleiding tot de historische geografie van de Nederlandse cultuurlandschappen, Wageningen 1984.

Wijnsma, A.J., Beschermde dorpsgezichten in Friesland: Hollum Ameland, Leeuwarden 1991.

[p. 331]

Woude, Siem van der, De Slachtedijk, Leeuwarden 1990.

Stijl en verschijningsvorm

Blijdenstijn, Roland & Ronald Stenvert, Bouwstijlen in Nederland (1040-1940), Nijmegen 2000 (tweede druk).

Fanelli, G., Moderne architectuur in Nederland 1900-1940, 's-Gravenhage 1978.

Fockema Andrea, S.J. & E.H. ter Kuile, Duizend jaar bouwen in Nederland, Amsterdam 1948-1957 (twee delen).

Groenendijk, Paul & Piet Vollaard, Gids voor moderne architectuur in Nederland, Rotterdam 1998 (vijfde druk).

Vermeulen, F.A.J., Handboek tot de Geschiedenis der Nederlandsche bouwkunst, 's-Gravenhage 1928-1941 (drie delen).

Materiaal en constructie

Janse, H., Houten kappen in Nederland 1000-1940, Delft 1989.

Janse, H. & D.J. de Vries, Werk en merk van de Steenhouwer, Zwolle/Zeist 1991.

Kroeze, W.G., ‘Bedehuizen van beton: De gereformeerde kerken van Heerenveen en Tijnje’, Keppelstok, (1995) 50, 216-224.

Monumenten en bouwhistorie (Jaarboek Monumentenzorg 1996), Zwolle 1996.

Oosterhoff, J. (red.), Bouwtechniek in Nederland 1: Constructies van ijzer en beton, Delft 1988.

Oosterhoff, J. (red.), Bruggen in Nederland 1800-1940, Utrecht 1997-1999 (drie delen).

Slinger, A., H. Janse & G. Berends, Natuursteen in Monumenten, Zeist/Baarn 1980.

Stokroos, M., Zink in Nederland, Amsterdam 1983.

Stokroos, M., Gietijzer in Nederland, Amsterdam 1984.

Stokroos, M., Terra Cotta in Nederland, Amsterdam 1985.

Stokroos, M., Lood in Nederland, Amsterdam 1988.

Stokroos, M., Koper in Nederland, Amsterdam 1990.

Stokroos, M., Bouwglas in Nederland, Amsterdam 1994.

Wielinga, Rudolf, ‘Vroege betonbouw in Friesland’, Jaarboek Monumentenzorg 1994, 45-54.

Monumenteninventarisaties

Berg, Herma M. van den, De Monumenten van Geschiedenis en Kunst: Noordelijk Oostergo: Ferweradeel, 's-Gravenhage 1981.

Berg, Herma M. van den, De Monumenten van Geschiedenis en Kunst: Noordelijk Oostergo: De Dongeradelen, 's-Gravenhage 1983.

Berg, Herma M. van den, De Monumenten van Geschiedenis en Kunst: Noordelijk Oostergo: De gemeente Dantumadeel, 's-Gravenhage 1984.

Berg, Herma M. van den, De Monumenten van Geschiedenis en Kunst: Noordelijk Oostergo: Kollumerland en Nieuw Kruisland, 's-Gravenhage 1989.

Derks, G.J.M., M.F. Fermo & F.R. van Weezel Errens, Architectuur en stedebouw in Friesland 1850-1940, Zwolle/Zeist 1994.

Monumenten Inventarisatie Project: Regiobeschrijvingen, Leeuwarden 1993.

Voorloopige lijst der Nederlandsche Monumenten voor Geschiedenis en Kunst, deel IX: De Provincie Friesland, Utrecht 1930.

Regio's

Arkel, G. van & A.W. Weissman, Noord-Hollandsche Oudheden, Amsterdam 1902 (vijfde stuk: Vlieland en Terschelling).

Dijkhuis, Roel, Schiermonnikoog, een drieluik, Leeuwarden 1988.

Jansma, Lykele, Tussen brek en skuttel: historie van de dorpen Oudega, Idzega en Sandfirden, Buitenpost 1980.

Joustra, Hielke G., De Bjirmen: Pietersbierum, Sexbierum en Oosterbierum, Leeuwarden 1995.

Molen, S.J. van der, Langs karakteristieke Friese dorpen, Baarn 1976.

Wijnsma, Arend Jan, Kerken op de Vlieterpen: Janum, Genum, Reitsum, Lichtaard, Leeuwarden 1989.

Friese gemeenten

Buitenen, M.P. van, Hindeloopen, Friesland's elfde stede, Amsterdam 1946.

Fockema Andreae, S.J. & G. Bakker, IJlst 1268-1968, Bolsward 1968.

Gildemacher, L., G. Jansma & H. Spanninga (red.), Haskerlân, Leeuwarden 1990.

Hartsema, David, 2000 jaar leven in een Friese grietenij: Menaldumadeel, Buitenpost 1981.

Hoeve, Sytse ten, Sneek gephotographeerd 1863-1900, Leeuwarden 1999.

Huisman, Ernst, Een kilometer adellijke huizen in Beetsterzwaag, Leeuwarden 1986.

Huizinga, J.J., L.G. Jansma & C.H.A, Verhaar (red.), Harlingen, bijdragen tot de geschiedenis van de laatste twee eeuwen, Leeuwarden 1989.

Karstkarel, Peter, Bouwkunst in Kollumerland, Kollum 1984.

Karstkarel, G.P.. Leeuwarden: 700 jaar bouwen, Zutphen 1985.

Karstkarel, Peter, Van Sint Anne tot Van Haren, Leeuwarden 1990.

Kingmans, Hugo, Aldeboarn, het beschermen waard, Leeuwarden 1990.

Kuipers, Maaike, Paesens-Moddergat, Leeuwarden 1987.

Kullberg, Jeanet, Bolsward, gebouwd op terpen, Utrecht 1992.

Kunst, René e.a. (red.), Leeuwarden 750-2000, Franeker 1999.

Molen, S.J. van der, Opsterlân, Drachten 1958.

Santema, T., Skiednis van Skarnegoutum, Easterein 1991.

Spahr van der Hoek, J.J. & Y.N. Ypma (red.), Tietjerksteradeel, Leeuwarden 1978.

Spanninga, Hotso, Joure, Leeuwarden 1988.

Terpstra, Pieter, Havenplaats Lemmer, Leeuwarden 1990.

Torenbeek, C., Harlingen: De Noorderhaven, Leeuwarden 1986.

Vliet, Hindrik van der, Burgum: Wâld- en Wetterdoarp op 'e nij besjoen en beskreaun, Burgum 1993.

Wijma, J.J., Het Oude Bolsward (713-1955), Bolsward 1994.

Woude, Roelof Enno van der, Leeuwarden 1850-1914: De modernisering van een provinciehoofdstad, Leeuwarden 1994.

Friese architectuur

Haersma Buma, B. van, Gotisch bouwen in Friesland: Sint Gertrudiskerk Workum, Leeuwarden 1991.

Hoeve, S. ten, Rococo in Friesland: Stadhuis Sneek, Leeuwarden 1991.

Karstkarel, Peter, Renaissance in Friesland: Stadhuis Franeker, Leeuwarden 1991.

Kingmans, Hugo, Romaans bouwen in Friesland: Sint Annakerk Hantumhuizen, Leeuwarden 1991.

[p. 332]

Sinderen, Wim van, Art Nouveau in Friesland, Leeuwarden 1981.

Vermeer, Gerrit, Kloosters van baksteen: De architectuur van de hervormingsorden in Nederland tot omstreeks 1300, Amsterdam 1999.

Yedema, G., Neoclassicisme in Friesland: Terband, Leeuwarden 1992.

Zeinstra, Jurjen, De invloed van de Amsterdamse School in Friesland, Leeuwarden 1985.

Friese architecten

Elzinga, Gert & Rienk Terpstra, Piet de Vries: Architect, Leeuwarden 1980.

Karstkarel, Peter & Rienk Terpstra, ‘De gebroeders Kuipers, architectuur in een overgangstijd’, Wonen-TA/BK, (1975) 24, 5-15.

Ludwig H., Huizen en hoven in Friesland: W.C. de Groot, Cornjum, Leeuwarden 1992.

Mulder-Radetzky, Rita, L.P. Roodbaard (1782-1851): Een tuinarchitect met schildersogen, Rotterdam 1999.

Oudsten, Adriaen & Rienk Terpstra, Epke R. Adema, Adrianus Adema..., Franeker 1995.

Yedema, G., Thomas Romein; Neoclassicisme in Friesland, Leeuwarden 1992.

Kerkbouw- en geschiedenis, synagogen

Agt, J.F. van & E. van Voolen, Nederlandse synagogen, Weesp 1984.

Blaauw, Sible de, De Sint Martinuskerk te Sneek, Sneek 1984.

Blaauw, Sible de, Bouwen naar boven: De Sint Odulphuskerk van Bakhuizen 1857-1914-1989, Bakhuizen 1989.

Brandsma, T., ‘Koorafscheidingen in Friesland: Voor en na het doxaal van Oosterend’, De Keppelstok, (1993)47, 127-138 en (1994)48, 151-158.

Deijk, Ada van, Romaans Nederland, Amsterdam 1994.

Dekker, T.W. & C. Nielssen, Kasteel, kerken, kloosters.., Harlingen 1984.

Dijkstra, Lida, Neogotische kerken in Friesland: Rooms katholieke kerk Sint Nicolaasga, Leeuwarden 1991.

Hoeve, S. ten, G.P. Karstkarel & Regn. Steensma (red.), Kerken in Friesland: Gebouwen, inrichting en gebruik, Baarn 1985.

Hoeve, S. ten, Friese preekstoelen, Leeuwarden 1980.

Hoeve, S. ten, De kerk van Hogebeintum, Leeuwarden 1986.

Hoeve, S. ten, Kerk en toren van Nijland, Nijland 1975.

Hofman, Beno, Doopsgezind Friesland, Leeuwarden 1996.

Kalf, Jan, De katholieke kerken in Nederland, Amsterdam 1906-'12.

Kingmans, Hugo, Kraak te Oosterend, Leeuwarden 1986.

Kingmans, Hugo, Grote kerk van Sint Jacobiparochie, Leeuwarden 1988.

Kingmans, Hugo, Rinsumageest: Een kerk met geheimen, Leeuwarden 1989.

Molen, S.J. van der, Romaanse kerken van het Noordererf, Zutphen 1981.

Monna, A., De Sint Bonifatiuskerk te Leeuwarden, Leeuwarden 1984.

Ozinga, M.D., De Protestantsche Kerkenbouw in Nederland, Amsterdam 1929.

Pol, Milo van de, Het gereduceerde westwerk in Nederland, Utrecht 1995 (scriptie).

Rosenberg, H.P.R., De 19de-eeuwse kerkelijke bouwkunst in Nederland, 's-Gravenhage 1972.

Steensma, Regn., Langs de oude Friese kerken, Baarn s.a.

Steensma, Regn., Het Friese kerkinterieur, Leeuwarden 1995.

Steensma, Regn., ‘Middeleeuwse doopvonten in Friese kerken’, De Keppelstok, (1999)58, 184-204.

Verhoeven, G., ‘De middeleeuwse kerkpatrocinia van Friesland: Een inventaris’, in: Århammer, N.R. e.a. (red.), Fryske Nammen 8, Leeuwarden 1989, 75-108.

Vos, Rik, Christien Diamant & Elleke Makkes van der Deijl, Zerken in Friesland 1535-1680, Leeuwarden 1994.

Vries, J. de, Vroomheid en vergankelijkheid: De Franeker Martinikerk, s.l. 1982.

Wassenaar, J.D.Th., De Hervormde kerk van Oudega (W), Oudega 1986.

Woude, Siem van der & Sjoerd de Haan, Drie eeuwen joods leven in Friesland, Leeuwarden 1995.

Torens, klokken en orgels

Besselaar, J.H., Torens van Nederland, Bussum 1972.

Boomsma, Bauke, Brandaris: Tot waarschouwinghe aller seevarende, Assen 1994.

Jongepier, J., Orgelbouwers in Friesland, Leeuwarden 1992.

Kuile, E.H. ter, De torens van Nederland, Amsterdam 1946 (derde druk).

Lehr, André & J.W.C. Besemer, Zingende Torens: Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel, Zutphen 1993.

Molen, S.J. van & Paul Vogt, De Klokkestoelen van het Noordererf, Zutphen 1978.

Nieuwenhoven, H.J. van, Klokkenvordering 1942-1943, Huizen 1996.

Tempelmans Plat, C.W., Luidklokken, klokluiden en klokkestoelen, Baarn 1974.

Verhoeven, Luidklokken in Friesland vóór 1650, Amsterdam 1983 (scriptie).

Openbare gebouwen

Abma, G., Bonifatius hospitaal: De geschiedenis van een ziekenhuis 1883-1983, Leeuwarden 1983.

Engwerda, Johannes Tjepke, Postkantoren in Friesland, Utrecht s.a. (scriptie).

Fermo, Marina F., Het raadhuis te Grou van architect A.J. Kropholler, Leeuwarden 1989.

Hellinga, Onno, Van Blokhus tot Stadskantoor: 500 jaar overheidsgebouwen in Leeuwarden, Leeuwarden 1998.

Hiddema, W., Och, wat een lieve kinderen: Vier eeuwen Klaarkampster weeshuis te Franeker, Franeker 1997.

Hoeve, H. ten e.a., Sint Anthoon in steno, groen en steen: Aspecten uit de geschiedenis van het Sint Anthony Gasthuis te Leeuwarden, Leeuwarden 1990.

Hoeve, S. ten, De liefdegestichten van Bolsward, Leeuwarden 1990.

Karstkarel, G.P. & R. Terpstra, Het stadhuis van Bolsward, Leeuwarden 1986.

Karstkarel, Peter, Het stadhuis van Dokkum, Leeuwarden 1989.

Peet, Corjan van der & Guido Steenmeijer (red.), De Rijksbouwmeesters, Rotterdam 1995.

Prins-Schimmel, Meta A., Het stadhuis van Franeker, Franeker 1981.

Kastelen, buitenplaatsen, parken en tuinen

Ewald, Ronald & Peter Karstkarel, Stinsen en States, Drachten/Leeuwarden 1990.

Hoeve, S. ten, Epemastate en de kerk te Ysbrechtum, Leeuwarden 1989.

[p. 333]

Janssen, H.J., J.M.M. Kylstra-Wielinga & B. Olde Meierink (red.), 1000 jaar kastelen in Nederland, Utrecht 1996.

Kamphuis, bureau voor bouwhistorie, Dekemastate Jelsum, Delft 1997.

Kingmans, Hugo, Een adelspad in Marssum, Leeuwarden 1987.

Kuiper, Yme, De Klinze: Het leven op een buitenplaats in Oudkerk, 1681-1966, Leeuwarden 1996.

Kuiper, Y., R.L.P. Mulder-Radetzky e.a. (red.), Mensen van macht en aanzien, Heerenveen 1987.

Kuiper, Yme & Rita Mulder-Radetzky, Voornaam wonen in en rond Leeuwarden, Leeuwarden 1997.

Ludwig, H., Huizen en hoven in Friesland, Leeuwarden 1992.

Meulenkamp, Wim, Follies: Bizarre bouwwerken in Nederland en België, Amsterdam/Antwerpen 1995.

Molen, S.J. van der & Paul Vogt, Stinzen, Borgen en Havezaten van het Noordererf, Zutphen 1978.

Mulder-Radetzky, R.L.P., Fogelsanghstate, Leeuwarden 1986.

Mulder-Radetzky, R.L.P., Staniastate te Oenkerk, Leeuwarden 1988.

Mulder-Radetzky, R.L.P. & B.H. de Vries, Geschiedenis van Oranjewoud, Alphen aan den Rijn 1989.

Oldenburger-Ebbers, Carla. S., Anne Mieke Backer & Eric Blok, Gids voor de Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur, Deel Noord (Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland), Rotterdam 1995.

Seeckere voortreflijcke huijsinghen: Voornaam wonen in Leeuwarden, Leeuwarden 1997.

Vlieger, J., Het Rijsterbos, Leeuwarden 1989.

Vos, Klaas, Friese stinzen en staten, Leeuwarden 1991.

Wielinga, R.J., Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, Baarn 1979.

Zijlstra, Bonica, Nederlandse Tuinarchitectuur 1850-1940, Amsterdam/Zutphen 1991.

Woonhuizen, volkswoningbouw en hofjes

Jager, Alexander, Aed Lieuwerd: De constructieve en ruimtelijke ontwikkeling van het woonhuis in Leeuwarden tot circa 1650, Leeuwarden 1999.

Karstkarel, Peter & Rienk Terpstra, De late Middeleeuwen aan de Grote Kerkstraat (te Leeuwarden), Leeuwarden 1987.

Karstkarel, Peter, Volkshuisvesting in Leeuwarden, Leeuwarden 1992.

Meischke, R. & H.J. Zantkuijl, Het Nederlandse woonhuis van 1300-1800, Haarlem 1969.

Meischke, R. e.a., Huizen in Nederland: Friesland en Noord-Holland, Zwolle/Amsterdam 1993.

Molen, S.J. van der, De stinsen van Franeker, Leeuwarden 1988.

Prak, Niels L., Het Nederlandse woonhuis van 1800 tot 1940, Delft 1991.

Valk, Lieuwe, Voor ziel en zaligheid, voor lijf en leden: 700 jaar bouwen in Leeuwarden, Drachten 1993.

Winters, Willem, A krom, slordig reuzenwerk?: Coopersburg, Welgelegen, Leppeheim, Leeuwarden 1998.

Boerderijen

Berends, G., Historische houtconstructies in Nederland, Arnhem 1996.

Hekker, R.C., ‘De ontwikkeling van de boerderijvormen in Nederland’, in: Fockema Andreae, S.J., E.H. ter Kuile & R.C. Hekker, Duizend jaar bouwen in Nederland, dl. 2. De bouwkunst na de middeleeuwen, Amsterdam 1957, 195-316.

Hekker, R.C., ‘Historische boerderijtypen’, in: Atlas van Nederland, 's-Gravenhage vanaf 1963, X-1.

Kok, Arjen, Terschelling: Boerderijbouw, historie en ontwikkeling, Assen 1995.

Mulder, J.A., ‘De Oud Friese Greidboerderij te Wartena’, Jaarverslag SHBO, (1991), 19-39.

Molen, S.J. van der, Langs Frieslands oude boerderijen, Baarn 1974.

Olst, E.L. van, Landelijke Bouwkunst Friesland, Arnhem 1998.

Industrieel erfgoed en molens

Bokma, A. e.a. (red.), Molens van Friesland, Leeuwarden 1971.

Bokma, A. De molens van Woudsend, Leeuwarden 1986.

Crommelin, Liesbeth & H. van Suchtelen, Nederlandse Vuurtorens, Nieuwkoop 1978.

Douma, C., Stationsarchitectuur in Nederland 1938-1998, Zutphen 1998.

Groot, Elizabeth de, Malen om het peil: Enkele gemalen in Friesland en hun achtergrond, Leeuwarden 1996.

Hengst, W.D. & Bergstra, Y., De windmotor als poldergemaal in Friesland, Sneek 1995.

Hofstra, J. e.a., Friese Molens, Leeuwarden 1995.

Houwink, P., Watertorens in Nederland (1856-1915), Nieuwkoop 1973.

Karstkarel, Peter, Watertorens in Friesland, Leeuwarden 1980.

Ludwig, Hannah, Sporen van een Friese tegelbakker: J. van Hulst Harlingen, Leeuwarden 1992.

Nijhof, P. (red.), Monumenten van bedrijf en techniek, Zutphen 1978.

Nijhof, P., Oude fabrieksgebouwen in Nederland, Amsterdam/Dieren 1985.

Paddenburgh, L. van & J.G.C. van de Meene, Spoorwegstations in Nederland, Deventer 1981.

Romers, H., De spoorwegarchitectuur in Nederland 1841-1938, Zutphen 1981.

Veen, H. van der, Watertorens in Nederland, Rotterdam 1989.

Wijnsma, Arend Jan, Het stoomgemaal van Tacozijl, Leeuwarden 1987.

Zee, P.R. van der, Van winkelnering tot wereldwerk (Douwe Egberts), s.l. 1987.

Zwijnenberg, E., Het Nederlandse Molenbestand: Overzicht van alle nog aanwezige wind- en watermolens.., Alkmaar 1997 (tiende druk).

Verdedigingswerken

Abrahamse, Jan, ‘Luchtwachttorens in Noord-Nederland’, Noorderbreedte, 19(1995)5, 183-189.

Bruijn, C.A. de & H.R. Reinders, Nederlandse vestingen, Bussum 1967.

Deventer, Mart van & Marina F. Fermo, De Stelling Kornwerderzand, Leeuwarden 1990.

Hoeve, S. ten, De Sneker Waterpoort, Leeuwarden 1987.

Karstkarel, Peter & Rienk Terpstra, Vestingstad Sloten, Leeuwarden 1988.

Rolf, Rudi, Bunkers in Nederland, Den Helder 1982.

Rolf, Rudi, Der Atlantikwall, Osnabrück 1998.

Roy van Zuydewijn, N. de, Verschanste schoonheid, Amsterdam 1977.

Schukking, W.H. e.a., Atlas van historische vestingwerken in Nederland, 's-Gravenhage 1956.

[p. 334]

Sneep, J., H.A. Treu & M. Tydeman (red.), Vesting: Vier eeuwen vestingbouw in Nederland, 's-Gravenhage 1982.

Stichting Menno van Coehoorn, Atlas van historische vestingwerken in Nederland, s.a.s.l.

Kleine monumenten, straatmeubilair en gedenktekens

Beerman, Mirjam, Frans van Burkom & Frans Grijzenhout, Beeldengids Nederland, Rotterdam 1994.

Brouwer, T., Grenspalen in Nederland, Zutphen 1978.

Brouwer, T., Stoepen, stoeppalen, stoephekken, Zutphen 1985.

Deodatus, J.A., Terschelling... Stoeppalen, Terschelling 1978.

Visser, S., ‘Duiventillen in Friesland’, Vanellus, 37(1984)4, 87-94.

Begraafplaatsen

Broek, Annet van den & Koos Groen (red.), Hun laatste rustplaats, Baarn 1985.

Dragt, G.I.W., Stof zijt ge: Fryslân funerair, Leeuwarden 1999.

Faber, Jan, Jaap Falize & Alexander Jager (red.), ‘Hier wordt U, voor gij sterft, een lusthof aangeboden’: Begraven en begraafplaatsen, Leeuwarden 1999.

Raak, Cees van, Dodenakkers: Kerkhoven, begraafplaatsen, grafkelders en grafmonumenten in Nederland, Amsterdam/Antwerpen 1995.

Termen en begrippen

Haslinghuis, E.J. & H. Janse, Bouwkundige termen, Leiden 1997 (derde bewerkte druk).

Kamps, P.J.M., P.C. van Kerkum & J. de Zee (red.), Terminologie Verdedigingswerken, Utrecht 1999.

Zwiers, L. (red.), Bouwkundig woordenboek, Amsterdam s.a.