Veenwouden, Schierstins, plattegrond
oosten hiervan breidde het streekdorp zich uit. De kerk van Eslawâld is in de 17de eeuw verdwenen. In 1886 kreeg het dorp een station aan de spoorlijn Leeuwarden-Groningen. Na de Tweede Wereldoorlog is Veenwouden vooral aan de oost- en de westzijde uitgebreid.
De
Herv. kerk (Hoofdstraat 6) is een driezijdig gesloten zaalkerk voorzien van een geveltoren. De kerk werd in 1648 gebouwd op de plaats van de middeleeuwse kerk van St.-Johanneswâld. In de inwendig op twee zuilen rustende geveltoren hangt een door Jan Crans gegoten klok (1715). De spitsboogvormige
Veenwouden, Schierstins
vensters dateren uit de 18de eeuw. De kerk is in 1971 gerestaureerd. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf (18de eeuw). Tot de inventaris behoren een eenvoudige preekstoel (1648), vier laat-18de-eeuwse tekstborden en een door Bakker & Timmenga gebouwd orgel (1890).
Op het kerkhof bevinden zich omhekte zerken voor E. Engels († 1897) en ds. H.J. Bouwens († 1899). De neoclassicistische pastorie (Stinsweg 2) dateert uit circa 1850.
De Doopsgez. kerk (Zuiderweg West 8) is een driezijdig gesloten zaalkerk met kleine geveltoren, gebouwd in 1865 in eclectische vormen, evenals de pastorie (Zuiderweg West 6).
De Schierstins (Hoofdstraat 1) bestaat uit een drielaags torengedeelte met schilddak, geflankeerd door een slank tweelaags bouwdeel met klokgevel en twee eenlaags aanbouwen. De verdedigbare stins of steenhuis verrees in de 13de eeuw en werd ‘Idszengha gûde’ genoemd. Oorspronkelijk was de toren alleen op de verdieping toegankelijk. De op grondbogen opgetrokken onderste bouwlaag lag tot halve hoogte in een aarden heuvel; net boven de kruin van die heuvel werden schietspleten aangebracht. Mogelijk nog eind 13de eeuw werd de toren verhoogd met een van kantelen voorziene derde verdieping. Verder heeft men toen de heuvel afgegraven, de bogen gedicht en de begane grond als ‘kelder’ in gebruik genomen en voorzien van een nieuw gewelf. In 1436 kwam de toren in bezit van de in het grijs (schier) geklede monniken van het cisterciënzerklooster Klaarkamp. Tot 1596 werd de Schierstins door hun hofmeesters bewoond. In 1661 kwam het goed in bezit van Petrus Mellema en Sophia Maria Domans en werd de toren aan de oostzijde met een eenlaags gebouw uitgebreid. Eind 18de eeuw verrees het bouwdeel met klokgevel. Thijs Feenstra, burgemeester van Leeuwarden, liet na de aankoop van het gebouw in 1814 de lage oostaanbouw verlengen en aan de noordzijde een tweede beuk optrekken. Van 1893 tot 1916 diende het pand als marechausseekazerne. De sterk verwaarloosde toren werd in 1905-'06 gerestaureerd onder leiding van architect Koldijk naar tekeningen van A. Mulder. In 1961-'65 is de toren naar plannen van A. Baart jr. naar de middeleeuwse toestand gereconstrueerd en zijn op één na alle later aangebrachte vensters gedicht. In 1991 volgde nog een nadere restauratie. Inwendig zijn op de begane grond de spaarbogen en schietgaten nog goed zichtbaar. In de noordvleugel bevindt zich een 18de-eeuwse rococo-schouw, afkomstig uit Paesens. Momenteel is het gebouw in gebruik als cultureel centrum.
Woonhuizen. De neoclassicistische middengangwoning Stinsweg 6 is rond 1860 gebouwd als burgemeesterswoning. M. Bokma de Boer liet in 1874 het forse gepleisterde herenhuis El Dorado (Zuiderweg West 2) bouwen. Achter dit huis stichtte hij in 1878 de eerste particuliere zuivelfabriek van
Auteursrechtelijk beschermd