Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Reduzum (Roordahuizum)
(gemeente Boarnsterhim)

Terpdorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen. In de 19de eeuw kreeg het dorp een uitbreiding met een lintbebouwing langs de Haedstrjitte. Na de Tweede Wereldoorlog is aan de noordzijde een nieuwe wijk gebouwd.

De Herv. kerk (Haedstrjitte 2), oorspronkelijk gewijd aan St. Vincentius, is een vierzijdig gesloten zaalkerk voorzien van een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. De middeleeuwse kerk (mogelijk uit de 15de eeuw) werd in 1726 aan de zuidzijde beklampt en kreeg een natuurstenen ingangspoortje met het gebeeldhouwde wapen van jhr. Tjalling Homme van Kamstra. De in 1878 naar ontwerp van de architect-aannemer J.R. Nijdam in eclectische vormen opgetrokken toren heeft een opvallende neogotische ingangspartij. In de toren hangt een door Andries en Nicolaas Rogier Obertin gegoten klok (1628). Het kerkinterieur heeft midden-19de-eeuws stucwerk als afwerking. Tot de inventaris behoren een kinderzerkje (1627), een preekstoel (midden 17de eeuw) en een door A. van Gruisen gebouwd orgel (1784-'85; gewijzigd 1859-'60 en gerestaureerd 1995-'96).

Woonhuizen. Het dorp heeft voornamelijk eenlaags woonhuizen. Uit de 18de eeuw dateert het diepe huis Hoofdstraat 24, voorzien van een topgevel met vlechtingen en de jaartalankers ‘1743’. Mogelijk rond 1850 is Buorren 15 gebouwd als een koemelkers- of arbeiderswoning. Het circa 1870 gebouwde pand Ayttawei 7 heeft een aangebouwd pakhuis. Uit circa 1880 dateren de huizen Haven 2, 4 en 9. Vroeg-20ste-eeuwse blokvormige huizen met (afgeplat) schilddak zijn het dubbele huis De Trije Romers 8-10 (circa 1900) en De Trije Romers 12 en 14 (beide circa 1910); het laatste pand heeft een hoger opgetrokken middenrisaliet. De Trije Romers 13 is een notariskantoor met woonhuis gebouwd rond 1900 met een hoger opgetrokken middendeel. Andere huizen uit het begin van de 20ste eeuw zijn: Haedstrjitte 48-50 (circa 1910), het in kalkzandsteen opgetrokken huis Ayttawei 77 (circa 1915) en het van een uitbouw voorziene huis De Trije Romers 2 (circa 1915). Het dubbele woonhuis De Trije Romers 1-3 uit 1921 heeft erkers en twee hoger opgetrokken geveldelen. Aan de Haedstrjitte dateert een aantal huizen

[p. 259]

uit de jaren twintig, zoals Haedstrjitte 39 met gebroken tentdak, het dubbele huis Haedstrjitte 74-76 en Haedstrjitte 45, 47 en 49. Het dorpscafé (Haedstrjitte 14), mogelijk vroeger een herberg, is een blokvormig wit geschilderd pand uit 1855.

De voorm. coöperatieve zuivelfabriek ‘De Eendracht’ (Ayttawei 73) dateert uit 1890 en bestaat uit twee haakse bouwdelen met directeurswoning. De rond 1900 gebouwde arbeiderswoningen Ayttawei 47-69 behoorden mogelijk ook bij de fabriek.

Boerderijen. Van de in oorsprong vermoedelijk midden-17de-eeuwse boerderij Tsienzerbuorren 3 resteert alleen de in 1806 verbouwde ‘kop’ met uitgebouwde melkkelder. Inwendig zijn 19de-eeuwse interieurdelen behouden. Voorbeelden van kop-hals-rompboerderijen met onderkelderd voorhuis zijn Ayttawei 2 (1837), Haedstrjitte 23 (1851), 't Eksternest (Ayttawei 24; circa 1880) en de Tjepma-State (Overijsselsestraatweg 22; circa 1880). Interessant zijn de kleine stelpboerderij Buorren 8 (circa 1880) en de koprompboerderij Nije Twixel (Haedstrjitte 70; circa 1920). Ten zuidwesten van Reduzum liggen verder nog onder meer de kop-hals-rompboerderijen Tsienzerbuorren 5, met de jaartalankers ‘1828’, en Tsienzerbuorren 12 (1899) en de stelpboerderij De Ronde Schoorsteen (Tsienzerbuorren 14; 1930) met rieten kap.

Idaerd (Idaard). Dit terpdorp ten oosten van Reduzum is ontstaan in de vroege middeleeuwen. De Herv. kerk (Buorren 6), oorspronkelijk gewijd aan St. Gertrudis, is een driezijdig gesloten zaalkerk met ongelede zadeldaktoren. Volgens gedenkstenen werd de 15de-eeuwse toren - die jongere topgevels heeft - in 1541 hersteld en kwam de huidige kerk in 1774 tot stand ter vervanging van een middeleeuwse voorganger. In de toren hangt een mogelijk 13de-eeuwse klok. De kerk is in 1981-'82 gerestaureerd onder leiding van R. Kijlstra. Tot de inventaris behoren een 17de-eeuwse preekstoel met klankbord, een door Dirk Embderveld vervaardigde herenbank in Lodewijk XV-stijl van de familie Van Scheltinga (1778) en een door L.J. van Dam onder toezicht van zijn vader L. van Dam gebouwd orgel met snijwerk van L. Stoffels (1806; gewijzigd in 1886 en gerestaureerd in 1982). Verder bevat de kerk enkele 17de- en 18de-eeuwse grafzerken voor leden van de families Roorda en Van Scheltinga en enkele 17de- en 18de-eeuwse rouwborden. De zes gebrandschilderde ramen uit 1774 zijn door Ype Staak vervaardigd. De voorm. pastorie (Buorren 11) dateert uit circa 1930. Het voorm. verenigingsgebouw (Buorren 7), nu dorpshuis, is rond 1880 gebouwd. Uit die tijd stamt ook het blokvormige eenlaags woonhuis Buorren 4. Interessante boerderijen zijn de kop-hals-rompboerderij ‘Sybesma’ (Buorren 13; 1862) en de stelpboerderij Buorren 2 (1893).