Raerd (Rauwerd)
(gemeente Boarnsterhim)
Terpdorp met een radiale structuur, ontstaan in de vroege middeleeuwen. Begin 20ste eeuw kwam enige lintbebouwing tot stand langs de Slotsdyk.
De Herv. kerk (Buorren 9) is een driezijdig gesloten zaalkerk voorzien van een half ingebouwde, ongelede toren met ingesnoerde spits. De op een verhoogd kerkhof gelegen kerk kwam in 1814 tot stand ter vervanging van een middeleeuwse voorganger. In de toren hangt een door Johan Nicolaus Derck gegoten klok (1762). Tot de kerkinventaris uit het derde kwart van de 18de eeuw behoren een preekstoel met doophek, twee overhuifde herenbanken en twee rouwborden (1768 en 1793) voor Aedo Johan Heringa van Eysinga en Cecilia van Sminia. Het orgel is in 1816 door J.A. Hillebrand gebouwd (in 1863 gewijzigd door L. van Dam & Zn.). Verder staan in de kerk vier 16de- en 17de-eeuwse zerken opgesteld, waaronder één in vroege renaissance-vormen voor Aede van Jonghama († 1536), gebeeldhouwd door Benedictus Gerbrandtsz., en één in maniëristische vormen voor Aede van Heringa († 1575).
De voorm. pastorie (Buorren 30) is een gepleisterd pand uit circa 1870 met verhoogd middenrisaliet. Ook het gepleisterde pand Buorren 23 (circa 1890) heeft als pastorie gefungeerd.
Het voorm. raadhuis van Rauwerderhem (Buorren 28) is een blokvormig pand met bordes en balkon met omlijst venster, gebouwd in 1939-'40 in traditionalistische vormen naar ontwerp van P. de Vries.
Het poortgebouw van de in 1912 gesloopte Jonghemastate (Slotsdyk ong.) heeft rondboogdoorgangen en een zadeldak tussen tuitgevels met toppilasters. Aan de voorzijde bevinden zich de jaartalankers ‘1603’ en een wapensteen met de wapens van de families Eysingha en Heringha. Aan de hofzijde zitten duivengaten.
De voorm. lagere school (Buorren 56) is een gangschool uit circa 1890.
Woonhuizen. Uit de tweede helft van de 19de eeuw dateren de eenlaags huizen Buorren 7 (circa 1870), een dwars huis met zadeldak tussen topgevels, Buorren 54 (circa 1880), een blokvormig pand met wenkbrauwen, en Buorren 5 (circa 1890), een diep huis met forse dakkapel. De dubbele arbeiderswoning Skoallestrjitte 4-6 dateert uit circa 1905. Vanaf omstreeks 1910 kwam aan de oostzijde van de Slotsdyk een reeks eenlaags woonhuizen tot stand. Voorbeelden met invloeden van zowel de chaletstijl als de jugendstil zijn Slotsdyk 26 en 28 (beide circa 1910), Slotsdyk 18 (1912) en Slotsdyk 22-24 (1916). Iets jonger zijn de deels gepleisterde villa Sonnehoeck (Slotsdyk 20; circa 1915), met samengestelde plattegrond, en het huis Slotsdyk 36 (circa 1920), dat expressionistische invloeden vertoont. Het woon- en winkelpand Buorren 27 dateert uit circa 1930. Slotsdyk 3 is een woonhuis uit circa 1935 met zakelijk-expressionistische invloeden.
Boerderijen. Voorbeelden van kophals-rompboerderijen met onderkelderd voorhuis zijn Poppenwiersterdyk 5, met de jaartalankers ‘1828’, en Hegedyk 10 uit de tweede helft van de 19de eeuw.
Auteursrechtelijk beschermd