Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Easterwierrum (Oosterwierum)
(gemeente Littenseradiel)

Terpdorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen bij de huidige Tsjerkebuorren. Mogelijk in de vroege 18de eeuw heeft

[p. 125]

de dorpskern zich in zuidelijke richting verplaatst naar de kruising van de Oosterwierumer Oudvaart en de Slachtedijk. Na 1850 is het dorp enigszins in noordwestelijke en zuidwestelijke richting uitgebreid.

De Herv. kerk (Fûgelsangleane 9) is een recht gesloten zaalkerk uit circa 1895 voorzien van een toren uit 1911 van twee geledingen met ingesnoerde spits. De eclectische pastorie (Fûgelsangleane 11) dateert uit 1876.

De R.K. St.-Wirokerk (Dilledyk 6) is een driebeukige kerk met smaller, driezijdig gesloten koor en een ingebouwde toren van drie geledingen met traptoren en stompe spits. De kerk is in 1925-'26 gebouwd naar een ontwerp met late neogotische elementen van W. te Riele. De pastorie (Dilledyk 4) dateert eveneens uit 1925.

Boerderijen. De rond 1870 gebouwde stelpboerderij Doarpsstrjitte 52 heeft rechts naast het woongedeelte een melkkelder. Voorbeelden van kop-hals-rompboerderijen zijn Hegedyk 2 (circa 1875) en het ten noorden van het dorp gelegen Groot Walcama (Tsjerkebuorren 1; 1873), beide met een onderkelderd voorhuis.

De kerktoren (Tsjerkebuorren 7), gelegen ten noorden van Easterwierrum op een geïsoleerde, ommuurde en deels afgegraven terp, is een ongelede toren met ingesnoerde spits. De toren verrees in de 13de of 14de eeuw. Een gevelsteen herinnert aan herstelwerk in 1589. In 1776 heeft men het zadeldak vervangen door de huidige spits. In de toren hangt een door Geert van Wou II en Johan ter Steghe gegoten klok (1537). De bijbehorende kerk is in 1905 afgebroken.

De grote Amerikaanse windmotor, gelegen ten noorden van Easterwierrum aan de opvaart van de Zwette in het Mantgumernieuwland, dateert uit 1920. De windmotor van het merk Herkules bestaat uit een gesloten betonnen onderbouw, een stalen vakwerktoren met platform, een windrad met dertig bladen en twee windvanen.

Wiuwert (Wieuwerd). Dit terpdorp ten westen van Easterwierrum is ontstaan in de middeleeuwen. De Herv. kerk (Terp 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Nicolaas, is een eenbeukige kerk met driezijdige koorsluiting en een toren van drie geledingen met lage frontalen en ingezwenkte spits. De oorspronkelijk rond 1200 gebouwde kerk is, met uitzondering van de noordgevel, in 1868-'70 beklampt. De spitsboogvensters in de noordgevel zijn 14de-eeuws. Ter vervanging van de middeleeuwse zadeldaktoren verrees de huidige toren in 1888 naar een ontwerp met neogotische elementen van E. Kuikstra. Het kerkinterieur wordt gedekt door een houten tongewelf. De kerk bevat een grafzerk voor Frans Pieter Walta († 1579) en, in het verhoogde koor, een in 1609 gestichte, grafkelder van de familie Walta met elf gemummificeerde lijken. Tot de 18de-eeuwse inventaris behoren de preekstoel, het doophek, de banken, de koorafscheiding en het door R. Knol gebouwde orgel (1788; uitgebreid in 1860 door L. van Dam & Zn.). Het woonhuis Labadistendijk 46 is in 1897 gebouwd als directeurswoning van de zuivelfabriek. Voorbeelden van kop-hals-rompboerderijen zijn Terp 8 (1803) en Swaenwerterdijk 66 (1856), met onderkelderd voorhuis.