Monumenten in Nederland. Gelderland

Zeddam
(gemeente Bergh)

Dorp, gelegen op de flank van de Paasberg aan de weg van 's-Heerenberg naar Doetinchem. Het dorp hoorde tot de bezittingen van de heer van Bergh. Het wordt voor het eerst genoemd in 1211 als ‘Sydehem’.

De R.K. St.-Oswalduskerk (Bovendorpsstraat 8) is een driebeukige hallenkerk met een forse toren van vier geledingen met ingesnoerde spits. De toren, waarvan de onderste drie geledingen uit de 14de eeuw stammen, kreeg rond 1500 een gotische klokkenverdieping met deels in Baumberger steen uitgevoerde traceringen. Het neogotische schip en koor werden in 1890-'91 toegevoegd naar plannen van G. te Riele. Tot de inventaris behoren een in Antwerpen gemaakt laat-gotisch altaarretabel (circa 1520) en een neogotisch triomfkruis met beelden uit circa 1500: Christus tussen Maria en Johannes. Het orgel van J.D. Nolting stamt uit 1843. De pastorie (Bovendorpsstraat 5) is een fors neogotisch pand uit 1869 naar plannen van H.J. Wennekers. Naast de kerk staat een gietijzeren dorpspomp uit circa 1875.

De Herv. kerk (Ettemastraat 3) is een uit 1810 daterende, eenvoudige zaalkerk met achtkantige dakruiter. Het orgel werd in 1785, vermoedelijk door J.D. Nolting, gebouwd voor de R.K. kerk te Doesburg. Het is in 1813 in Zeddam geplaatst.

Padevoort (Vinkwijk 4) is een voorm. havezate, die voor het eerst wordt genoemd in 1272. Het huidige gebouw is een vergroting van het bestaande poortgebouw, ontstaan kort na de verkoop in 1633 aan Albert Schaep. Rond 1770 kreeg het een rococo-trap en -stucplafond. De ingangspartij is vroeg-19de-eeuws. Van 1876 tot 1965 bood het onderdak aan het St.-Jozefgesticht. Zusters augustinessen leidden de nabijgelegen meisjesschool (Vinkwijk 2) uit circa 1895. Rond 1980 is Padevoort

Zeddam, Dorpspomp

[p. 347]

Zeddam, Torenmolen Bovendorpsstraat 14

gerestaureerd en ontdaan van de neorenaissance-toevoegingen.

Molens. Op een belt staat de windmolen Bovendorpsstraat 14, een ronde torenmolen met een forse houten kap gedekt met dakleer. Deze korenmolen werd rond 1440 gebouwd voor de heer van Bergh. De huidige molenkap is mogelijk nog 17de-eeuws. Tot een verbouwing in 1839 bereikte men de maalzolder via een buitentrap. Bij die gelegenheid zijn twee lagere zolders toegevoegd en is een inrit in de belt gemaakt. De molen is in 1990-'91 gerestaureerd. De mulderswoning (Bovendorpsstraat 21) stamt uit circa 1800. Al in 1441 wordt bij de korenmolen een rosmolen genoemd. De huidige rosmolen (bij Bovendorpsstraat 19) zou al in 1546 op deze plaats hebben gestaan. Het huidige molenhuis is in 1974 opgebouwd, waarbij ook een drijfwerk is aangebracht. De Volharding (Vinkwijkseweg 15) is een ronde witte beltmolen voorzien van een met dakleer gedekte houten kap. De molen is in 1891 gebouwd voor T.H. van Ditshuizen en in 1979 gerestaureerd.

Montferland (Montferland 1), gelegen ten zuidwesten van Zeddam, is een natuurlijke hoge heuvel omgeven door een droge gracht. Vanaf de 9de eeuw was hier een ringvormige walburcht, mogelijk de in 1016 verwoeste burcht ‘Uplade’. Ter plaatse van een gebouw uit 1527 verrees in 1699 een jachtpaviljoen voor Oswald III van den Bergh en Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg. Dit kleine classicistische pand met pilastergeleding is nu onderdeel van een laat-19de-eeuws restaurant.