Ubbergen
Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stuwwal. Rond het in 1712 gesloopte kasteel Ubbergen kwam een klein agrarisch dorp tot ontwikkeling. Na circa 1820 groeide Ubbergen - dankzij de bosrijke omgeving - uit tot een langgerekt villadorp langs de Rijksstraatweg.
De voorm. Herv. kerk (Rijksstraatweg 38) is een eenbeukige kapel met driezijdige koorsluiting en een dakruiter met ingesnoerde spits. De kapel dateert uit de 15de eeuw en kreeg rond 1650 de huidige sluiting en waarschijnlijk in 1848 de huidige dakruiter. Daarin hangen klokken uit 1687 en 1734 (J.B. Levache). Bij de restauratie in 1960-'61, onder leiding van F.M. Oswald, heeft men de consistorie herbouwd. Het interieur wordt gedekt door een vlakke houten zoldering. De kerk bevat een 17de-eeuwse preekstoelkuip. Op het kerkhof met neogotisch toegangshek bevinden zich 19de-eeuwse grafzerken.
Het voorm. klooster en pensionaat ‘Notre Dame des Anges’ (Rijksstraatweg 37-39), thans woongemeenschap ‘De Refter’, is een tegen de flank van de stuwwal gelegen gebouwencomplex. In de neorenaissance-villa ‘Ter Meer’ uit circa 1890 stichtten de Franse zusters in 1903 een meisjespensionaat. Aangrenzend kwamen tussen 1910 en 1916 een school, een pensionaat en een kapel tot stand in neogotische stijl, naar ontwerp van J. van Groenendaal. De kapel heeft een lager, driezijdig gesloten koor met aan weerszijde een traptoren. Op de nok van het schip staat een klokkentoren met naaldspits. Het pensionaat bestaat uit twee haakse, vijflaags vleugels met twee traptorens. Het klooster werd gevestigd in een voorm. villa uit 1896-'97 naar ontwerp van C. Outshoorn.
St.-Maartenskliniek (Hengstdal 3). Van de opzet uit 1935-'36 resteren nog enkele dienstgebouwen in de stijl van het functionalisme, naar ontwerp van W. Maas. Terzijde staat een opmerkelijke ronde kapel in wederopbouwarchitectuur, opgetrokken in 1956-'58 naar ontwerp van J.C.A. Schijvens. In de uitbouwen van deze centraalbouw werden de bedden van de zieken geplaatst. De kapel dient nu als restaurant van de recent sterk uitgebreide kliniek.
Woonhuizen. Karakteristiek voor Ubbergen zijn de 19de-eeuwse gepleisterde villa's aan weerszijden van de Rijksstraatweg en tegen de beboste noordelijke stuwwalflank. Ze vormen een aaneengesloten reeks met de villa's langs de Rijksstraatweg in Beek. De overgang van boerderij- naar villabebouwing wordt geïllustreerd door de voorm. krukhuisboerderij Eik en Dal (Ubbergensdijk 1), die in de tweede helft van de 19de eeuw is getransformeerd tot gepleisterde burgerwoning. Door verbouw van het vroeg-19de-eeuwse theehuis in de overtuin van Huis Ubbergen ontstond rond 1870 het gepleisterde neoclassicistische landhuis Schoonoord (Rijksstraatweg 34), bestaande uit zijvleugels en een hoger middendeel met fronton en zuilenportiek. Rond het huis ligt een landschappelijk park. Bij de vanaf circa 1850 tegen de heuvel gebouwde villa's maakte men gebruik van het hoogteverschil, zoals bij de villa Maartenshof voorheen ‘De Marsch’ (Rijksstraatweg 48) en de eclectische villa Heuvellust (Rijksstraatweg 52). Deze uit circa 1870-'75 daterende panden liggen markant in de zichtas van de Rijksstraatweg. Andere gepleisterde eclectische villa's zijn Beukenheim (Rijksstraatweg 50; 1867), Rozenhof (Rijksstraatweg 43; circa 1870), met later toegevoegde serre en ingangspartij, en Avalon (Rijksstraatweg 31; circa 1875), met dakruiter en uitgebouwde ingangspartij. De serre en het koetshuis van de laatstgenoemde villa dateren uit circa 1890. In chaletstijl uitgevoerd zijn de gepleisterde villa's Montana (Pompweg 11; 1894), met driezijdig uitgebouwde tuinkamer, en Oubergzicht (Rijksstraatweg 29; circa 1905), met aan drie zijden een houten balkon. De neorenaissance-villa Torensigt (J. Dommer van Poldersveldtweg 4)
Auteursrechtelijk beschermd
