Het huis ligt in een door Van Lunteren ontworpen landschapspark (1859), waarvoor de vroegere grachten zijn vergraven. Om het park staat een gietijzeren hek in neoclassicistische stijl. Ten zuidoosten van het huis bevindt zich een gepleisterd, driebeukig koetshuis uit 1858; eveneens door Van Lunteren ontworpen in de vormen van de Willem II-gotiek. Naast de toegangspoort staat het poorthuis (Dorpsstraat 186), een eenlaagse dienstwoning uit 1858. Uit 1865 stamt het voorm. jagershuis ‘Het Koepeltje’ of ‘Beekvliet’ (Broekerlaan 23), een gepleisterd eclectisch eenlaagspand met uitgebouwde herenkamer en veranda. Bij de buitenplaats behoort ook de in 1868 opgetrokken boerderij ‘Het Dorp’ (Vlieterweg 11). Deze hallenhuisboerderij heeft een gewelfde kelder en een herenkamer; de voorgevel is voorzien met baksteenpilasters en decoratief lattenwerk. Naast de boerderij staat een houten schuur uit dezelfde tijd.
De Herv. kerk (Kerkplein 189), oorspronkelijk gewijd aan St. Antonius, is een driebeukige pseudobasilicale kerk met hoger, driezijdig gesloten koor - met dakruiter en twee haakse zijkapellen - en een rijzige toren van drie geledingen voorzien van een ingesnoerde spits met ui-vormige bekroning. Het laat-gotische koor stamt uit het derde kwart van de 15de eeuw en is gerestaureerd in 1939. Toen zijn onder leiding van G. van Hoogevest ook de middeleeuwse zijkapellen en het schip in enigszins gewijzigde vorm opnieuw opgetrokken; in het schip heeft men de scheibogen weggelaten om een grote kerkruimte te krijgen. De toren werd in 1945 opgeblazen en is daarna in de oude vorm. maar een travee verder naar het westen herbouwd, waardoor het schip naar het westen kon worden vergroot.
Het koor wordt gedekt door kruisgewelven, opnieuw aangebracht in 1939 op de oorspronkelijke gebeeldhouwde kraagstenen. Tot de inventaris behoren een eikenhouten preekstoel (tweede kwart 17de eeuw), een rijk gesneden Tiengebodenbord (1714) en verschillende grafzerken, waaronder een priesterzerk in Bremer zandsteen. Van een grafmonument voor Johan van Scherpenzeel (†1619) en Margriet van Essen (†1597) resteren een zerk en leeuwen.
Scherpenzeel, Woonhuis Het Hooge Huis
Het voorm. raadhuis (Dorpsstraat 210-212), een dwars pand met lagere zijvleugel, is in 1941 gebouwd in traditionalistische vormen naar ontwerp van W.J. Gerritsen ter vervanging van het in 1940 verwoeste raadhuis.
Woonhuizen. Uit circa 1630 stamt Het Hooge Huis (Dorpsstraat 168-170), een tweebeukig diep huis met aan de voorzijde trapgevels met toppilasters en schildhoudende leeuwen en aan de achterzijde puntgevels met vlechtingen, waarvan één met duivengaten. De neoclassicistische deuromlijsting met snijraam is rond 1800 aangebracht. De kern van het herenhuis Dorpsstraat 180 kan ook uit de 17de eeuw stammen, maar het huidige uiterlijk is begin 19de eeuw tot stand gekomen. Langs de Stationsweg zijn vrijstaande huizen en villa's gebouwd. Het dubbele, eenlaags herenhuis Stationsweg 351-353 (1880) is uitgevoerd in neorenaissancestijl. De in een grote tuin gelegen, blokvormige villa Stationsweg 387 (rond 1915) is gebouwd in ‘Um 1800’-stijl en heeft een halfronde portico met dorische zuilen. Expressionistische elementen vertonen het landhuis Stationsweg 427 (circa 1920) en de wit gepleisterde, met riet gedekte, dubbele eenlaags villa Stationsweg 377-397 (circa 1925). Goede voorbeelden van huizen in traditionalistische vormen uit de wederopbouw van het dorp (1941-'42) zijn: Holevoetplein 280, Dorpsstraat 293-295 en Dorpsstraat 192. De laatste is een diep pand met dwarse praktijkvleugel, gebouwd naar ontwerp van H.A. Pothoven.
Winkels. In het kader van de wederopbouw in 1941-'42 kwamen ook verschillende winkelpanden tot stand, zoals Dorpsstraat 208, met een open galerij aan de straatzijde, en Holevoetplein 276.
Hotel ‘De Holevoet’ (Holevoetplein 282), een breed pand met een naar voren springende, iets lagere zijvleugel, is in 1941-'42 gebouwd in traditionalistische stijl. Het gebouw heeft aan de voorzijde een - nu gesloten - galerij.
De Alg. begraafplaats (Nieuwstraat 107), aangelegd omstreeks 1850, wordt afgesloten door een smeedijzeren hek en heeft een baarhuis uit 1883 met in de top een rondvenster met doodssymbolen. De oudste zerken dateren uit 1903.
De boerderij ‘Ebbenhorst’ (Barneveldsestraat 30) is een hallenhuisboerderij met dwars, deels onderkelderd voorhuis, dat in zijn huidige vorm uit het midden van de 19de eeuw dateert, maar een 17de-eeuwse kern heeft. De deel is in 1881 vernieuwd. Op het erf staan enkele houten wagenschuren.
De schaapskooi (bij Willaerlaan 74) is een 19de-eeuws houten bouwwerk met rieten dak.
Auteursrechtelijk beschermd
