Renkum
Flankesdorp, ontstaan in de middeleeuwen op de zuidflank van de Veluwestuwwal. De middeleeuwse kerk is in 1864 gesloopt. In de 19de eeuw ontwikkelden zich twee dorpskernen; de ene rond de Dorpsstraat, de andere langs de Utrechtsestraat. Aan de Rijnzijde verrees in 1912 een papierfabriek van de
Renkum, Geref. kerk
Verenigde Koninklijke Van Gelder Papierfabrieken. Na de Tweede Wereldoorlog, waarin het dorp zwaar werd beschadigd, is Renkum aan de noordoostzijde flink uitgebreid.
De R.K. kerk O.L. Vrouwe Hemelvaart (Utrechtseweg 153) is een lage driebeukige kruisbasiliek met driezijdig gesloten koor en een dakruiter. De kerk verrees in 1922-'23 in een combinatie van expressionistische en neogotische details, naar plannen van J.Th.J. Cuypers. In 1928 is er een gepolychromeerd beeld van Maria met Kind geplaatst uit circa 1350. Sindsdien is de kerk een bedevaartskerk. Bij het herstel van de oorlogsschade uit 1944 kreeg de kerk in 1950 een nieuw hoofdaltaar (Van Roosmalen) en gebrandschilderde ramen (Van Nispen tot Pannerden).
Overige kerken. De Geref. kerk (Utrechtseweg 91) is een zaalkerk met toren, gebouwd in 1926 in mondklinkers naar plannen van E. Reitsma. Het gebouw van de Vrijz. Geloofsgemeenschap (Utrechtseweg 119) is een zaalkerk met dakruiter, gebouwd in 1935 naar plannen van G. Feenstra. De Herv. kerk (Kerkstraat 7), een forse zaalkerk met dakruiter, is in 1949 gebouwd naar plannen van H. Roodenburg ter vervanging van een in 1944 verwoeste kerk uit 1862. Het klooster ‘Don Bosco Salesianen’ (Utrechtseweg 131) kwam rond 1950 tot stand in de trant van de Bossche School.
Het postkantoor (Dorsstraat 9-9a) is in 1907-'09 gebouwd naar plannen van rijksbouwmeester C.H. Peters, in een combinatie van chaletstijl-elementen en neogotische details.
Scholen. De voorm. R.K. lagere Ursulaschool (Groeneweg 12) is een zevenklassige gangschool uit circa 1920. De vijfklassige openbare lagere school (Van Ingenweg 2) kwam in dezelfde tijd tot stand in zakelijk-expressionistische stijl.
Keyenberg (Nieuwe Keijenbergseweg 171). Dit forse, gepleisterde neoclassicistische landhuis met driezijdig uitgebouwde middenpartij verrees rond 1820 in opdracht van jhr. C. Munter. De lage zijvleugels werden rond 1870 verhoogd, waarna in 1919-'20 en 1930 uitbreidingen aan de achterzijde volgden. Enkele kamers zijn ingericht met onderdelen in de Lodewijk-stijlen, voor het merendeel afkomstig van elders.
Woonhuizen. De gepleisterde eclectische villa Welgelegen (Dorpsstraat 163) werd in 1873 gebouwd voor de steenfabrikant S.M. van Wijck. Dorpsstraat 171 is een vergelijkbare fabrikantenwoning. Eclectische details heeft de onderwijzerswoning Kerkstraat 55 uit 1882. Neoclassicistisch van vorm is de villa Harten (Hartenseweg 20-22) uit circa 1880. De dubbele burgerwoning Dorpsstraat 137-139 werd in 1898 gebouwd in een rijke neorenaissance-stijl. Jugendstil-details heeft de villa Molenbeke (Lindelaan 4-6) uit circa 1910. Een expressionistische plattegrondvorm heeft het woonhuis Kerkstraat 48. De houten huizen Hartenseweg 10-18 zijn vermoedelijk rond 1935 gebouwd.
Boerderijen. Uit 1805 stamt de hallenhuisboerderij Everwijnsgoed (Bennekomseweg 160) en uit circa 1820 de hallenhuisboerderij Nieuwe Keyenbergseweg 172-174 met dwars voorhuis. De Mariahoeve (Telefoonweg 16) is een ontginningsboerderij uit circa 1880.
Het gedenkteken bij Utrechtseweg 123 is in 1925 opgericht voor J. Beuker, directeur van de Verenigde Koninklijke Van Gelder Papierfabrieken.
De Alg. begraafplaats (Onder de Bomen ong.), aangelegd rond 1840, bevat enkele interessante graftekens,
Auteursrechtelijk beschermd