Kesteren
Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug van de Neder-Rijn. Bij de Rijnbandijk langs de Oude Rijn, een verdwenen meander van de Rijn, kwam een gestrekt dorp tot ontwikkeling. Aan de oostzijde van het dorp bouwde men rond 1885 een station aan de lijn Elst-Tiel, bij de afsplitsing naar Rhenen. Het dorp werd zwaar beschadigd in de Tweede Wereldoorlog. Na de wederopbouw is Kesteren in zuidelijke richting uitgebreid.
De Herv. kerk (Kerkstraat 4) is een zaalkerk met driezijdige apsis en een toren van twee geledingen met traptoren en ingesnoerde spits. De toren dateert uit de 14de eeuw. De rond 1500 gebouwde laat-gotische kerk werd in de oorlog verwoest en in 1951 vervangen door de huidige zaalkerk naar ontwerp van J.B. baron van Asbeck. De toren kreeg toen een ingangspartij en werd aan weerszijden voorzien van een eenlaags bouwdeel. In de toren hangt een door Wilhelmus gegoten klok (1454). Tot de kerkinventaris behoren een preekstoel uit het tweede kwart van de 17de eeuw en de 17de-eeuwse grafzerken van Arndt van Buren en Floris van Brakell (†1649).
Woonhuizen. Het blokvormige, gepleisterde herenhuis Dorpsplein 3 dateert uit circa 1870. Een soortgelijk, iets groter huis is Huis De Poel (Rijnbandijk 151) uit 1892; het is het resterende voorhuis in neoclassicistische vormen van een oorspronkelijk T-vormig pand. Een herenhuis met alleen een gepleisterd middenrisaliet en hoekblokken is Nedereindsestraat 32 uit circa 1870. Ernaast staat een fruitschuur met geschulpte dakrand. Stationsstraat 14 is een eenlaags huis met mezzanino, gebouwd rond 1880 in eclectische vormen. De blokvormige villa De Schenkhof (Stationsstraat 16) verrees rond 1900; de villa Nedereindsestraat 31 is rond 1915 gebouwd op een complexere plattegrond.
Boerderijen. De meeste boerderijen in en om het dorp zijn 19de-eeuwse hallenhuisboerderijen met dwars voorhuis. Een voorbeeld van rond 1850 is
Nedereindsestraat 35, waarvan het voorhuis een lage verdieping en een rieten schilddak heeft. De boerderijen van rond
Kesteren, Station
1870 hebben een tweelaags, blokvormig voorhuis met middenrisaliet, (gepleisterde) hoekblokken en een geschulpte dakrand. Voorbeelden hiervan zijn
Boveneindsestraat 5-7,
De Park (Rijnbandijk 149) en
De Hoorn (Boveneindsestraat 15). De boerderijen
Boveneindsestraat 22 uit 1905 en
Boveneindsestraat 20 uit 1906 hebben beide een middenhuis tussen voor- en achterhuis.
Het station (Stationsstraat 38-40) is gebouwd in 1885-'90 naar ontwerp van M.A. van Wadenooyen. Het ligt aan een wigvormig plein bij de splitsing van de spoorlijn Elst-Tiel en de - na 1945 opgeheven - lijn naar Rhenen. Omdat deze lijnen door twee verschillende maatschappijen werden geëxploiteerd bouwde men een langgerekt eenlaags dubbel plaatskaartenkantoor met aan weerszijden woningen voor de stationschefs met dienstruimten. Het noordelijke deel is na brand in 1963 gesloopt. De gebouwen zijn rijk uitgevoerd in een combinatie van neorenaissance- en neogotische vormen.
Het dubbele trafohuis (Stationsstraat 15) uit circa 1922 is uitgevoerd in zakelijk-expressionistische trant, waarschijnlijk naar ontwerp van G. Versteeg sr.
De Alg. begraafplaats (Nedereindsestraat ong.) werd rond 1830 aangelegd en heeft ondermeer een forse midden-19-eeuwse grafkelder van de familie Van den Berg.
Auteursrechtelijk beschermd