Monumenten in Nederland. Gelderland

IJzendoorn
(gemeente Echteld)

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een oeverwal van de Waal. Het dorp kwam tot ontwikkeling langs de Waalbandijk en de Keizerstraat.

De Herv. kerk (Dorpsstraat 30) is een lange eenbeukige laat-gotische kerk met driezijdige koorsluiting en een toren van vier geledingen met traptoren en een tentdak. Het koor kwam eind 14de eeuw tot stand, het schip en de toren volgden in de 15de eeuw. In de toren hangt een klok uit 1526. Het schip heeft een rechthoekig zuidportaal. Kerk en toren leden zware schade in de Tweede Wereldoorlog. Bij de restauratie in 1949-'55, onder leiding van J.B. baron van Asbeck, heeft men bij het koor een consistorie gebouwd. Het kerkinterieur wordt gedekt door houten tongewelven, die bij de restauratie zijn aangebracht ter vervanging van een vlakke zoldering. Hoog in de koorsluiting bevinden zich klankpotten voor een betere akoestiek. Tot de inventaris behoren een preekstoel (tweede kwart 17de eeuw) en een overhuifde herenbank (begin 18de eeuw) met het gesneden alliantiewapen van Christiaan Reinold van Wijhe van Echteld en Henriëtte Philippine Van Brakell.

De verhoogd gelegen voorm. pastorie (Dorpsstraat 28) is een statig blokvormig pand uit het einde van de 19de eeuw. Woonhuizen. De verhoogd gelegen

[p. 209]

IJzendoorn, Boerderij Keizershove

villa Huize Oosterveld (Molenstraat 1) is een statig blokvormig pand uit circa 1850 met neoclassicistische kenmerken. Op het erf staan een stenen schuur met gepleisterde banden (Molenstraat 3) en een ronde stenen duiventoren met rieten kegelkap. Rond 1900 werd de blokvormige villa Molenstraat 6 gebouwd, voorzien van ornamenten in verblendsteen. Op het erf staat een oudere vloedschuur. De landarbeiderswoningen Dorpsstraat 38 en Molenstraat 10 - de laatste met decoraties in kalkzandsteen - dateren uit circa 1910 en hebben in het verlengde van het woongedeelte een agrarisch bedrijfsgedeelte. Het eenlaagspand Keizerstraat 21 kwam in 1922-'23 tot stand.

Boerderijen. De boerderij Oude Steeg 1 heeft een laat-18de-eeuws dwars voorhuis met rieten schilddak; het achterhuis is geheel nieuw ommetseld. Naast de boerderij staat een tabaksschuur met rieten wolfdak. De op een huisterp gesitueerde gepleisterde hallenhuisboerderij Het Hof (Keizerstraat 17) heeft een dwars voorhuis en een voorm. oranjerie. De boerderij is rond 1875 gebouwd, vermoedelijk op de plaats van het voorm. Slot IJzendoorn, dat begin 19de eeuw is gesloopt. De rond 1900 gebouwde hallenhuisboerderij Keizershove (Keizerstraat 74) heeft een tweelaags dwars voorhuis met gepleisterde en geblokte (hoek)pilasters. Het achterhuis en de op een hoger gelegen deel van het erf staande vloedschuur zijn ouder.

Van de voorm. steenfabriek ‘Van Hesteren & Janssen N.V.’, gelegen ten zuiden van IJzendoorn in het oostelijke gedeelte van de Willemspolder, resteert de vlamoven uit circa 1915-'20.