Hummelo
(gemeente Hummelo en Keppel)
Dorp, ontstaan op een rivierduin en voor het eerst genoemd in 828. In de 19de eeuw ontwikkelde zich langs de Dorpsstraat een harmonisch dorp, dat inmiddels is beschermd.
De Herv. kerk (Dorpsstraat 22) is een door steunberen gelede zaalkerk, gebouwd in 1838 ter plaatse van een voorganger uit 1328. De voorgevel, heeft spitsboogvensters en een geveltoren met achtkantige lantaarn. Het interieur bevat een orgel door E. Leichel (1883) in een midden-19de-eeuwse kast. Bij de kerk staat de gietijzeren dorpspomp uit circa 1875, vervaardigd door ijzergieterij Wed. A. Sterkman & Zn. uit 's-Gravenhage.
Woonhuizen. De voorm. Herv. pastorie, Domineespaadje 1, is een statig vroeg-19de-eeuws huis. Karakteristieke dwarse eenlaagspanden uit het midden van die eeuw zijn Dorpsstraat 3, 14 en 16-18. Uit dezelfde tijd dateren de huizen Dorpsstraat 10 en 12, die een agrarisch karakter hebben. De grote villa Johanna (Sliekstraat 1) verrees in 1903 in neorenaissance-stijl.
Horeca. Het hotel ‘De Gouden Karper’ (Dorpsstraat 9) is een deftig pand met empire-vensters uit het begin van de 19de eeuw. De veranda stamt uit circa 1905. De uitspanning ‘Het Wapen van Heeckeren’ (Zelhemseweg 16), gelegen ten oosten van Hummelo, is een voorm. Hessenherberg uit circa 1840. Boven de klassieke deuromlijsting bevindt zich een wapenbord. Het omlopend schilddak heeft een gietijzeren balustrade. Naast het huis staat een 18de-eeuwse zandstenen pomp.
De Alg. begraafplaats (Zelhemseweg 2-4), aangelegd rond 1860, heeft een baarhuisje uit die tijd en bevat enkele met een hek omgeven graven van de familie Breukink en een grafkelder van de bewoners van de havezate Enghuizen, voorzien van wapen en ronde obelisk.
Enghuizen (Kasteellaan), gelegen ten noorden van Hummelo, is een voorm. havezate, die voor het eerst wordt genoemd in 1326. Op de plaats van het gesloopte oude kasteel werd rond 1835 het jagerspaviljoen (Kasteellaan 1) gebouwd. Dit paviljoen, voorzien van een galerij met houten dorische zuilen is in 1868 verbouwd. Het in 1835 iets zuidelijker gebouwde landhuis is in 1948 gesloopt. Het park kwam tot stand naar plannen van H. van Lunteren en is bereikbaar via twee ornamentele hangbruggen met gietijzeren pilonen. Uit circa 1835 dateert het rentmeestershuis (Spalderskampsweg 1) en uit 1868 stammen de oranjerie (Kasteellaan 1) en het imposante neoclassicistische koetshuis (Kasteellaan 4) met hoekpaviljoens en frontons.
Boerderijen. In de directe omgeving van Hummelo ligt een aantal tot het landgoed Enghuizen behorende pachtboerderijen. Ze zijn gebouwd in neoclassicistische vormen en hebben namen uit de Russische campagne van Napoleon waaraan opdrachtgever H.J.C.J. baron van Heeckeren deel nam, zoals
Bautzen (Zelhemseweg 29), Beresina en Jena. Andere Enghuizense boerderijen, uit het midden van de 19de eeuw, zijn:
De Drieslag (Zutphenseweg 5),
Zelhemseweg 2,
De Grevenkamp (Zelhemseweg 21) en
Talem (Zelhemseweg 17, 1879). Niet tot Enghuizen behoort
Hummelo, Uitspanning Het Wapen van Heeckeren
De Runsvoort (Zelhemseweg 8), een belangrijke boerderij met dwarsgeplaatst voorhuis en driekapsschuur uit 1857-'58, gebouwd voor J.G. Breukink. De wagenschuur dateert uit 1876.
Auteursrechtelijk beschermd