Monumenten in Nederland. Gelderland
(2000)–Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert, Marc Tenten–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 206]
| |
Horssen, R.K. St.-Bonifatiuskerk
en de Zelksestraat. Vanaf de 12de eeuw breidde het dorp zich in zuidoostelijke richting uit. Op de natuurlijke stuifzandrug vanaf de Molenhoek, in oostelijke richting parallel aan de Oude Wetering, ontstond midden 13de eeuw een tweede bebouwingsconcentratie. Het dorp wordt gekenmerkt door een open bebouwingsstructuur met drie kerken vlak bij elkaar. De voorm. R.K. St-Bonifatiuskerk (Kerkpad 2) is een eenbeukige kerk met hoger, driezijdig gesloten koor en een toren van twee geledingen met ingesnoerde spits. De toren dateert uit de 14de eeuw en heeft gekoppelde galmgaten met natuurstenen deelzuiltjes. In de toren hangt een door de gebroeders Van Trier gegoten klok (1658). Het van tufstenen speklagen voorziene, laat-gotische koor kwam rond 1450 tot stand. Het huidige schip is uit het tweede kwart van de 19de eeuw. Het interieur wordt gedekt door een balkenplafond, aangebracht bij de restauratie van 1931-'37. De Herv. kerk (Kerkpad 11) is een uit 1821-'22 daterende kleine, driezijdig gesloten zaalkerk voorzien van een zeszijdige dakruiter met ingesnoerde spits. Tegen de koorsluiting staat een consistorie. Het interieur wordt gedekt door een tongewelf. Tot de inventaris behoren een eikenhouten preekstoel en twee overhuifde herenbanken in neorococo-vormen (1822) met het alliantiewapen van P. Bouwens en M.J. Gerbada, bewoners van het Huis te Horssen. De forse pastorie (Kerkpad 13) met koetshuis dateert uit 1829. De R.K. kerk St. Antonius Abt (Kerkpad 7) is een driebeukige basiliek met vijfzijdig gesloten koor, laag pseudotransept, doopkapel en een toren van vier geledingen met haakse steunberen en een ingesnoerde naaldspits. De neogotische kerk verrees in 1909-'10 naar ontwerp van C. Franssen. Het interieur wordt deels gedekt door kruisribgewelven. Tot de inventaris behoren een door M. van Bokhoven vervaardigd neogotisch hoogaltaar (1910) en een preekstoel uit 1911-'15. De gebrandschilderde ramen zijn van atelier F. Nicolas (1910). De pastorie (Kerkpad 9-9a) uit 1870 is een ontwerp van architect Van Schadewijk. Huis te Horssen (Zelksestraat 14). Na de sloop rond 1850 van het waarschijnlijk 17de-eeuwse huis heeft men één van de bijgebouwen - mogelijk het rentmeestershuis - tot hoofdhuis verbouwd. De korte oostgevel werd een representatieve voorgevel bij het woongedeelte. Het westelijke deel van het pand werd bedrijfsruimte. Met name de lange zijgevels laten bouwsporen zien van oudere situaties. Het tweelaags landhuis met hoog schilddak ligt in de as van de voorm. oprijlaan. De vier hardstenen hekpijlers van het vroeg-19de-eeuwse smeedijzeren toegangshek worden bekroond door siervazen in empire-vormen. In de 19de-eeuwse landschappelijke parkaanleg is de oudere, formele parkaanleg nog herkenbaar aan het patroon van de paden. Boerderijen. Het dorp heeft diverse interessante oude boerderijen. Het bedrijfsgedeelte van Het Goch (Lindeboomstraat 4), een kleine 18de-eeuwse hallenhuisboerderij met dwars voorhuis, is naar de weg gekeerd. Vergelijkbaar is de opzet van de meeste boerderijen aan de Zelkestraat, met hun voorgevels gericht naar het Kerkpad. Een 18de-eeuwse oorsprong hebben verder de hallenhuisboerderijen De Laan (Zelksestraat 4) en De Vogelzanger (Zelkestraat 8); de laatste heeft wijzigingen ondergaan. Eind 18de- of vroeg-19de-eeuws is de boerderij Kweekhoven (Zelksestraat 12), een hallenhuisboerderij met een dwars voorhuis voorzien van een rieten zadeldak tussen topgevels. De deels gepleisterde hallenhuisboerderij Het Houten Wames (Zelkestraat 2) dateert in zijn huidige vorm uit de eerste helft van de 19de eeuw. Hallenhuisboerderijen met een dwars voorhuis zijn verder Pannekoeksestraat 1 (begin 19de eeuw) - de wagenschuur is uit circa 1900 -, Roedensestraat 10 (midden 19de eeuw) en Kerkpad 4-4a, dat in de 19de eeuw tevens als school heeft dienst | |
[pagina 207]
| |
gedaan. De krukhuisboerderij Zelkestraat 10 dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw. |
|