Monumenten in Nederland. Gelderland

Heumen

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de grens van een stroomrug en rivierduin enerzijds en een rivierterras anderzijds. De oudste bebouwing concentreerde zich aan de Dorpsstraat, de Vosseneindseweg en de Oude Boterdijk.

De Herv. kerk (Dorpsstraat 19), oorspronkelijk gewijd aan St. Gregorius, is een eenbeukige kerk met hoger, driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. Het romaanse schip stamt uit de 12de eeuw en is in de 14de eeuw verhoogd en beklampt en in de 19de eeuw gepleisterd. De brede onderbouw van de toren verrees in de 14de eeuw en is in de 15de eeuw verhoogd. In de toren hangen klokken van François Hemony (1662) en Johannes Franssen (1702). Het laat-gotische koor kwam in de 15de eeuw tot stand. De toren is in 1915 gerestaureerd, naar plannen van J.J. Haspels, en opnieuw in 1976-'77, toen men onder leiding van W.A. Heineman de hele kerk heeft gerestaureerd. Het schip wordt gedekt door een vlakke houten zoldering. De kerk bevat een neorenaissanceepitaaf voor de graven Lodewijk en Hendrik van Nassau, vervaardigd in 1890 door L.F. Stracké.

Het kerkhof bevat een natuurstenen grafkruis (1541) voor Albert van Redychaeven en de graven van J.A. Boreel de Mauregnault (†1830) en ds. J. van Schevichaven (†1857). De voorm. pastorie (Dorpsstraat 41) is een blokvormig pand uit circa 1830.

De R.K. St.-Gregoriuskerk (Dorpsstraat 32) is een driebeukige basiliek met vijfzijdige apsis, doopkapel, portaal en geveltoren. De kerk verrees in 1951-'52 in de trant van de Delftse school naar ontwerp van E. Nijsten, ter vervanging van de in 1944 verwoeste neogotische voorganger uit 1881-'82. De pastorie (Dorpsstraat 34) is in 1951-'52 gebouwd naar ontwerp van E. Nijsten.

Woonhuizen. Het voorm. rentmeestershuis Dorpstraat 39 van het begin 19de eeuw afgebroken Huis te Heumen is een blokvormig, gepleisterd pand met souterrain, omlijste ingang en gebroken schilddak. Het pand is mogelijk ontstaan uit een 18de-eeuws tuinpaviljoen, dat rond 1800 en rond 1890 is uitgebreid; daarbij is het verbonden met de achterliggende boerderij. Het in kalkzandsteen opgetrokken pand 't Jachthuis

Heumen, Herv. kerk, grafmonument voor de graven Lodewijk en Hendrik van Nassau (1977)

[p. 203]

(Looistraat 59 en 61) dateert uit circa 1907 en vertoont chaletstijl-kenmerken. Looistraat 57 is van oorsprong een blokhut uit Oregon (USA), die rond 1916 hier is herbouwd. Het vierkante bouwwerk heeft een verhoogde middenopbouw en wit geschilderde bakstenen gevels.

De boerderij Vosseneindseweg 5 is een krukhuisboerderij uit circa 1850 met een mogelijk oudere kern. Op het erf staat een schuur met dwarsdeel uit dezelfde tijd.

De windmolen ‘Joannusmolen’ (Vosseneindseweg bij 44), geplaatst op een verhoging, is een grondzeiler uit 1894. De ronde stenen korenmolen heeft een met dakleer gedekte houten kap.

De keer- en schutsluis in het Maas-Waalkanaal (Kapitein Postmalaan ong.) is een gestrekte sluis met roldeuren uit 1928. Het bijbehorende pompgebouwtje en de driedubbele woning zijn uit dezelfde tijd.