Monumenten in Nederland. Gelderland

Garderen
(gemeente Barneveld)

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de Veluwestuwwal. De parochiekerk en mogelijk ook het dorp werden in 1575 door brand verwoest. Tot 1900 werd Garderen omgeven door uitgestrekte heidevelden, waar schapen werden gehouden. Sindsdien is de omgeving grotendeels bebost.

De Herv. kerk (Mazenhofstraat 4), oorspronkelijk gewijd aan St. Gangulphus, is een recht gesloten zaalkerk voorzien van een toren van vier geledingen met ingesnoerde spits. De vroeg-14de-eeuwse toren oogt romaans met zijn boogfries en gekoppelde galmgaten. De toren is in de 15de eeuw met een geleding verhoogd, in de 18de eeuw voorzien van een nieuwe spits en in 1923-'24 gerestaureerd. In de toren hangt een door Peter van Trier en Jan Philipsen gegoten klok (1634). De middeleeuwse kerk is in 1859 vervangen door de huidige zaalkerk in neogotische stijl.

Windmolen ‘De Hoop’ (Oud Milligenseweg 7) is een ronde stellingkorenmolen met een bakstenen romp en een met riet gedekte kap. De molen werd in 1855 gebouwd voor C.A. van Zomeren

[p. 174]

Garderen, Windmolen De Hoop

- ter vervanging van een in 1853 afgebrande molen - en is in 1957 en in 1971 gerestaureerd.

Boerderijen. De dorpsboerderijen Dorpsstraat 1 en Dorpsstraat 2 dateren respectievelijk uit 1811 en 1812. Rond het dorp liggen diverse oude hallenhuisboerderijen. De boerderij Klein Boeschoten (Hoge Boeschoterweg 78) stamt waarschijnlijk uit het begin van de 19de eeuw, maar de deel is in 1951 vernieuwd. In de boerderij bevindt zich een wildkelder met lange gang en bakstenen troggewelven. De ‘heerd’ boven de kelder heeft een authentiek interieur. Op het erf staan een bakhuis en twee schaapskooien. Andere interessante boerderijen zijn Koningsweg 54 (1835), Groot Boeschoten (Hoge Boeschoterweg 76; 1836) en Amersfoortseweg 193, een kleine Veluwse boerderij met dwars voorhuis (1873). Schaapskooien. Karakteristiek zijn de schaapskooien rond het dorp, die voornamelijk uit de 19de eeuw dateren, zoals die aan de Solseweg (circa 1800), bij Amersfoortseweg 193, bij de Hoge Boeschoterweg (ong.) en bij Hoge Boeschoterweg 76; de laatste is een houten schaapskooi met afgeschuinde hoeken aan de kopse zijden.