Monumenten in Nederland. Gelderland

Ellecom
(gemeente Rheden)

Dorp, ontstaan als een hoevenzwerm op de zuidoostflank van de Veluwestuwwal bij de overgang naar het rivierdal van de IJssel. In 1127 werd er een kapel gesticht, die in 1359 tot kerk werd gewijd en die tot in de 19de eeuw ook Dieren en De Steeg bediende.

De Herv. kerk (De Friedhof 6), oorspronkelijk gewijd aan St. Nicolaas, is een eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. De romaanse tufstenen toren verrees in de 12de eeuw en heeft alleen bij de tweede geleding spaarvelden en rondboogfriezen. In de toren hangt een door François Hemony gegoten klok (1664). Van de in 1359 gebouwde kerk werd het koor begin 16de eeuw herbouwd in laat-gotische vormen. Op kosten van C.A.F. graaf Bentinck verving men in 1859 het schip door een breder, neogotisch schip met het karakter van een zaalkerk. Verder werd het koor onderkelderd om dienst te gaan doen als grafkapel. Hier bevinden zich grafkisten van de families Van Reede en Bentinck, eigenaars van kasteel Middachten. Na ernstige oorlogsschade in 1945 is de kerk in 1949 gerestaureerd. Het schip wordt gedekt door netgewelven op kolonetten met kraagstenen voorzien van wapens. Tot de inventaris behoren een fragment van een midden-16de-eeuwse grafzerk, enkele 18de- en 19de-eeuwse rouwborden - waaronder dat van Reynard baron van Reede tot Ginckel (†1747), uitgevoerd in Lodewijk XIV-stijl -, een preekstoel (circa 1860) en een orgelkast uit 1874. Op het kerkhof staat een grafkruis uit 1575 voor Herman Holtman en Geertje Oering.

De oude schoolkapel (Zutphensestraatweg

[p. 167]

Ellecom, Huis Avegoor

1-3) is een driezijdig gesloten zaalkerk, gebouwd rond 1860 door Lady Athlone voor diegenen die het niet eens waren met de verbouwing van de kerk in 1859, waarbij onder het koor een grafkapel voor de families Van Reede en Bentinck werd ingericht. Aan de kapel werd in 1896 een schoolgedeelte toegevoegd.

Avegoor (Zutphensestraatweg 2) is een fors gepleisterd landhuis met attiekverdieping en een middenrisaliet met uitbouw en bekronend fronton. Avegoor wordt al in 1356 vermeld. Vanaf 1616 behoorde het aan kasteel Middachten. Het huidige huis werd in 1847 gebouwd door de Lady Athlone, W.E. gravin van Reede.

Woonhuizen. Het gepleisterde herenhuis Hofstetten (Zutphensestraatweg 70) verrees in 1835 voor J.J. van Halteren in neoclassicitische vormen en met een driezijdig uitgebouwde middenpartij. Het uit 1841 daterende eenlaags huis Middendorp (Binnenweg 57-59) heeft een neoclassistische deuromlijsting. Het wit gepleisterde neoclassicistische herenhuis Bernhalde (Binnenweg 45) kwam in 1845 tot stand voor M.E. Havelaar en werd in 1848 aan de achterzijde vergroot. Van het rond 1850 gebouwde eenlaags huis Boszicht (Zutphensestraatweg 32) is de middenpartij in 1884 verhoogd. De neoclassicistische villa Zutphensestraatweg 68 dateert uit circa 1880. Aan de achterzijde werd in 1897 voor mevrouw B.C. van Geuns een vrijstaand schildersatelier (Ds. G. Bosplein 14) opgetrokken in vakwerkstijl. J.F. Klinkhamer maakte het ontwerp en G.J. Uiterwijk trad op als uitvoerend architect. De notariswoning Zutphensestraatweg 47-49 is rond 1890 gebouwd in chaletstijl. In vergelijkbare stijl zijn Hofstetterlaan 8-8a (circa 1908) en Zutphensestraatweg 4 (circa 1910) gebouwd, beide mogelijk naar ontwerp van G.J. Uiterwijk. Iets rijker is Sonnevanck (Zutphensestraatweg 46) uit circa 1910, met in vakwerk uitgevoerde topgevels.

Boerderijen. De hallenhuisboerderij Het Bouwhuis (Buitensingel 62) werd in 1637 gekocht door de eigenaar van kasteel Middachten en is in 1734 tot pastorie ingericht. De hallenhuisboerderij Binnenweg 32 heeft een 18de-eeuwse oorsprong en een vrijstaande schuur uit 1814. Een vergelijkbare boerderij is Binnenweg 61 uit het begin van de 19de eeuw.

Het trafohuisje (Laan van Avegoor 26) dateert uit 1927 en is gebouwd in sober expressionistische vormen, naar plannen van J. Gratama en G. Versteeg.

De Alg. begraafplaats van Ellecom en De Steeg (Oude Arnhemseweg ong.), aangelegd in 1874 naar plannen van J. Brink Evers, ligt fraai tegen de helling van de Middachter bossen op een door de eigenaar van kasteel Middachten geschonken terrein. De ommuring en het baarhuisje stammen uit 1874. Opmerkelijk is het graf met obelisk voor S.W. Ruijssenaers (†1877).