Monumenten in Nederland. Gelderland

Didam

Dorp, ontstaan op een laagterras tussen de Rijn en de Oude IJssel en voor het eerst vermeld in 828. In 1200 werd het een zelfstandige parochie, behorend tot de proosdij van Emmerik. Didam ontwikkelde zich tot een middelgroot dorp na de opheffing van de marke in 1833 en de vestiging van enkele klompenmakerijen. Na de Tweede Wereldoorlog is het sterk gegroeid.

De R.K. kerk O.L. Vrouwe van Altijddurende Bijstand (Lieve Vrouweplein 13) is een laat-gotische driebeukige pseudobasiliek met driezijdig gesloten koor en een forse toren van drie geledingen met tentvormig dak. Het koor stamt van na een brand in 1367. De monumentale, met tufsteen beklede toren in Nederrijnse laat-gotiek verrees rond het midden van de 15de eeuw en werd kort voor 1458 voltooid. Mogelijk heeft Gisbert van Kranenburg bemoeienissen met het ontwerp gehad. Het huidige lage torendak is in 1846 aangebracht. Schip en zijbeuken kwamen rond 1493-'94 tot stand. Na de

[p. 136]

overgang van de kerk van hervormde in katholieke handen in 1953 is het gebouw in 1956-'62 gerestaureerd naar plannen van J.G. Deur en C. Pouderoyen.

Het interieur wordt gedekt door kruisribgewelven, die rusten op kolonetten met gebeeldhouwde kraagstenen. Alleen de gewelven van de noordbeuk zijn uit de bouwtijd, het koorgewelf dateert uit 1619 en de overige gewelven zijn bij de restauratie aangebracht. Tot de inventaris behoren vier laat-gotische apostelbeelden (eind 15de eeuw) en kruiswegstaties (circa 1840).

Het voorm. Pius-gesticht (Kerkstraat 22-24) is een in 1877 gesticht klooster van de zusters van de sociëteit van Jezus, Maria en Jozef. Het werd in 1899 uitgebreid met een neogotische kapel en een zijvleugel.

De Albertusstichting (Raadhuisstraat 3) is in 1891 gesticht als klooster annex gasthuis. Van het oorspronkelijke complex resteren een deel van het gebouw voor patiënten met besmettelijke ziekten (1896) en het ziekenhuis (W.G. Welsing, 1908).

De Herv./Geref. kerk (Torenstraat 10) is een zaalkerk in traditionalistische vormen uit 1953-'54. Het torenfront heeft forse pilonen, waartussen de twee klokken zijn opgehangen.

Het raadhuis (Raadhuisstraat 14) werd in 1938 gebouwd in traditionalistische vormen naar plannen van Jos. Franssen. Het is in 1969-'70 en in 1993-'94 fors uitgebreid.

De windmolen ‘St. Martinus’ (Wilhelminastraat 73) is een ronde, wit geschilderde beltmolen voorzien van een met dakleer beklede houten kap. De korenmolen werd in 1855 voor Th. Kempers gebouwd of ingrijpend gewijzigd en in 1980-'81 gerestaureerd.

De R.K. begraafplaats (Deken Reuvekamplaan 2) heeft een kapel met kruisigingsgroep met daaromheen priestergraven. Het rijke hardstenen graf van de familie Von der Haar werd in 1923 vervaardigd en bevat bronzen plaquettes in de stijl van J. Toorop.

De Luijnhorst (Luijnhorststraat 9), gelegen ten noordwesten van Didam, is een voorm. havezate die in 1788 is herbouwd met gebruikmaking van 16de eeuws muurwerk. In de gevel bevindt zich een gedenksteen met wapen (1788).

De R.K. kerk St. Antonius van Padua te Nieuw-Dijk (Smallestraat 35), gelegen ten oosten van Didam, is een driebeukige neogotische kruisbasiliek zonder toren uit 1910-'11. M. Rietbergen maakte het ontwerp naar voorbeeld van de kerk te Loil. Bij een uitbreiding in 1936 naar plannen van C. Hardeman heeft men het hoofdaltaar vernieuwd.

Loil. Dorp ten noorden van Didam. Windmolen ‘De Korenbloem’ (Oude Doetinchemseweg 2) is een ronde, wit geschilderde beltmolen voorzien van een met dakleer beklede houten kap, gebouwd in 1855 voor J.Th. Garritsen. De korenmolen is in 1970 gerestaureerd. De R.K. kerk O.L. Vrouwe Onbevlekt Ontvangen (Wehlseweg 36) is een driebeukige neogotische kruisbasiliek zonder toren, gebouwd in 1909-'10 naar ontwerp van M. Rietbergen. De naastgelegen grote pastorie stamt uit dezelfde tijd.