Beek
(gemeente Ubbergen)
Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de grens van een stuwwal en de Ooijpolder. Het agrarische dorp ontwikkelde zich vanaf circa 1820 tot een langgerekt villadorp. Na de Tweede Wereldoorlog is Beek in noordelijke richting uitgebreid.
De (Herv./Geref.) Bartholomeuskerk (Nieuwe Holleweg 2) is een eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een toren van twee geledingen met tentdak. De toren heeft een mogelijk 11de-eeuwse tufstenen onderbouw. De bovenbouw van de toren en het huidige schip en koor dateren uit circa 1650. Bij de restauratie in 1906-'09, naar plannen van F.A. Ludewig, is de huidige koorsluiting met consistorie toegevoegd. Na de Tweede Wereldoorlog is de oorlogsschade in 1948-'50 hersteld onder leiding van G. Feenstra.
De R.K. St.-Bartholomeuskerk (Kerkweg 1) is een driebeukige kerk met pseudotransept en een halfrond gesloten koor met omgang en koortoren. De oorspronkelijke, driebeukige neoclassicistische kerk uit 1825-'26 werd in 1891-'92 naar ontwerp van J. Kayser vergroot tot een vierbeukige kerk met pseudotransept in neorenaissance-stijl. In 1952 heeft men de twee middenbeuken naar plannen van B.W.A. Goddijn samengetrokken en voorzien van een vlak casettenplafond en een nieuw portaal. Tot de inventaris behoren een door H.D. Lindsen gebouwd orgel (1830) en van de gebroeders Goossens een neobarok hoofdaltaar (1852) en een rijke neobarokke preekstoel (1878-'80). Verder zijn er twee neorenaissance-altaren naar ontwerp van J. Kayser (1892 en 1893).
Het voorm. patronaatsgebouw ‘St. Antonius’ (De Geest 3), thans cultureel centrum ‘De Vluchtheuvel’, is in 1910 gebouwd met jugendstil-invloeden. Het raadhuis (Rijksstraatweg 139-141) werd in 1867-'68 in eclectische vormen gebouwd, waarschijnlijk naar ontwerp van J.P.W. Bieling. In 1904-'05 is het naar ontwerp van F.A. Ludewig vergroot en nog eens in 1994-'95 naar plannen van K. Brand.
Woonhuizen. Aan weerszijden van de Rijksstraatweg staan 19de- en vroeg
Beek, Salmhuisje
20ste-eeuwse villa's in diverse stijlen. Zij vormen een aaneengesloten reeks met de villa's langs de Rijksstraatweg in Ubbergen. Uit de eerste helft van de 19de eeuw dateren de gepleisterde villa's
Rijksstraatweg 81 en
Huis Lindenhof (Rijksstraatweg 177; circa 1835); de laatste met souterrain, veranda met gietijzeren zuiltjes en bordestrap. Uit circa 1850 dateren de gepleisterde villa's
Rijksstraatweg 95, met souterrain en serre, en
Pietersberg (Rijksstraatweg 98), met verhoogd middengedeelte en gietijzeren veranda. Hoog tegen de heuvelflank - in de zichtas van de Rijksstraatweg - ligt de gepleisterde eclectische villa
Westerbeek (Rijksstraatweg 110) uit 1868, voorzien van een balkon op gietijzeren zuiltjes. De villa werd gebouwd in opdracht van jhr. F.A.J. Dommer van Poldersveldt, burgemeester van Ubbergen. Andere eclectische villa's zijn de gepleisterde voorm. dokterswoning
Mignon (Rijksstraatweg 123; circa 1875), de in opdracht van H.F.G. van Haaren gebouwde voorm. rentmeesterswoning
Wilhelmina (Rijksstraatweg 115; 1881), de villa
Rijksstraatweg 120 (circa 1890), het voor W. Braicks gebouwde eenlaagspand
Stern Eck (Rijksstraatweg 85; 1899-1900), de villa
Rijksstraatweg 122 (circa 1905) en de voor chocoladefabrikant J.A. van den Dungen gebouwde villa
Klein Hondsbeek (Rijksstraatweg 117; 1911). Chaletstijl-elementen vertoont de rond 1895 opgetrokken
Villa Maria (Rijksstraatweg 107) en in neorenaissance-stijl uitgevoerd is
Rijksstraatweg 73, een woonhuis met bedrijfsruimte uit circa 1900. Jugendstilelementen zijn herkenbaar bij
Bosweg 31, een villa uit 1898 naar ontwerp van D. Semmelink, en de villa
Margot (Rijksstraatweg
72) uit 1901, met een door O. Leeuw ontworpen façade. Op een terrein dat tot 1945 Duits grondgebied was, liet mw. M. Schuster-Hibi in 1921-'24 de villa
De Wylerberg (Rijksstraatweg 178) bouwen naar ontwerp van de Duitse architect O. Bartning in een Duits-expressionistische stijl. De gepleisterde villa heeft een centraal vierkant met rechthoekige, driezijdige en trapeziumvormige uitbouwen. In de polygonale muziekzaal werden concerten georganiseerd en kwamen kunstenaars bijeen.
De voorm. wasserij ‘De Elzen’ (Nieuwe Holleweg 59) uit circa 1885 is een restant van de vele blekerijen en wasserijen die bij Beek ontstonden vanwege de aanwezigheid van helder beekwater. Het zogeheten Salmhuisje (Elzenweg bij 22) is een voorm. privé-tramhuisje in Zwitserse chaletstijl, opgetrokken rond 1885 naar ontwerp van A. Salm voor C.J.J. Schmitz. Het kleine houten gebouw met veranda stond tot 1929 in Berg en Dal en behoorde daar bij de villa Stollenberg.
Het voorm. onderstation van de
Auteursrechtelijk beschermd
