de 15de eeuw tot stand door verbouw van een waarschijnlijk 14de-eeuwse kerk. Het transept in quasi-gotische stijl is bij een restauratie in 1927-'30 toegevoegd, evenals de zijkoren.
Het interieur wordt deels gedekt door kruisribgewelven. Tot de inventaris behoren een eiken preekstoel en doophek (1654), drie herenbanken (1654, 1658 en 1728) en het door A. Paradijs gebouwde orgel (1765; uitgebreid in 1955). Verder zijn er de bijzondere neoclassicistische grafmonumenten voor L.W. Baron van Essen van de Schaffelaar (†1791) - door Anthonie Ziesenis -, voor Jac. Mensinga (†1796) en voor ds W. van Vloten (†1808) - van de hand van Guillot. Bij de kerk staat een standbeeld van Jan van Schaffelaar, vervaardigd in 1902 naar ontwerp van B. van Hove.
De R.K. St.-Catherinakerk (Langstraat 36) is een driebeukige pseudobasilicale kerk met smaller, vijfzijdig gesloten koor en een excentrisch geplaatste toren van drie geledingen met achtkantige spits. De neogotische kerk verrees in 1929 naar ontwerp van C. Hardeman, met gebruikmaking van de toren van de voorganger uit 1898, ontworpen door A. Tepe. De gebrandschilderde ramen zijn gemaakt door O. Mengelberg, de neogotische kruiswegstaties (1895) door E. de Fernelmont.
Het voorm. (Herv.) Proveniersarmenhuis (Krommestraat) is een fors neoclassicistisch pand met omgaand schilddak, gebouwd in 1784 en omstreeks 1850 verbouwd. Aan de achterzijde zijn rond 1920 zijvleugels toegevoegd. Het gebouw is nu opgedeeld in appartementen.
Het raadhuis (Raadhuisplein 2) is een fors neoclassicistisch gebouw uit 1860, waarschijnlijk naar ontwerp van E.J. Haanschoten. Het gebouw heeft een middenrisaliet met opengewerkte klokkentoren. In het souterrain waren een cachot en een cipierswoning ingericht. Het gebouw is in 1914 naar achteren uitgebreid naar plannen van G. Haanschoten en in 1978 is een forse aanbouw toegevoegd.
Het voorm. bankgebouw Jan van Schaffelaarstraat 70 uit circa 1880 is in zijn vormgeving sterk geïnspireerd op de Noordduitse baksteengotiek.
Barneveld, Brouwershuis
Het concertgebouw (Nieuwstraat 29), een fors gebouw met verspringende en overstekende platte daken, is rond 1925 gebouwd in zakelijk-expressionistische stijl.
Woonhuizen. Uit het begin van de 17de eeuw stamt het Brouwershuis (Langstraat 13), bestaande uit een eenlaags, deels onderkelderd, diep voorhuis met zadeldak tussen puntgevels en een lager achterhuis. Het pand kreeg in de eerste helft van de 19de eeuw een neoclassicistische deuromlijsting. Het laat-18de-eeuwse, classicistische huis Langstraat 33 heeft mogelijk nog een 17de-eeuwse kern. Langstraat 38 is een neoclassicistisch pand uit circa 1850. Langs de Amersfoortseweg liggen verschillende neoclassicistische en eclectische villa's uit de tweede helft van de 19de eeuw, waaronder Amersfoortseweg 18 (circa 1880) en Amersfoortseweg 50. Langs de Spoorstraat staan diverse herenhuizen uit het begin van de 20de eeuw, veelal gebouwd in neorenaissance-stijl, zoals Spoorstraat 1-19.
Huis Schaffelaar (Stationsweg 6). Deze buitenplaats heeft als kern een paleisachtig landhuis uit 1852-'53, gebouwd voor J.H. van Zuylen van Nievelt naar ontwerp van A. van Veggel. Het huis opgetrokken op een H-vormige plattegrond en heeft aan de voorzijde een middenrisaliet met driezijdig uitgebouwd portaal en zijrisalieten met hoektorens en bij de achtergevel een achthoekig trappenhuis. De met gepleisterde decoraties uitgevoerde bakstenen gevels hebben kantelen, arkeltorens, balustraden, vensteromlijstingen en traceringen in Willem II-gotiek. Het rijke interieur bevat druipsteenstucplafonds, betimmeringen en schoorsteenmantels in Engelse neogotiek, voorzien van de wapens van de bouwheer en zijn echtgenote. Terzijde van het huis staan een neoclassicistisch koetshuis annex dienstwoning en een hallenhuisboerderij, beide uit circa 1853. Het landhuis ligt aan de rand van een 18de-eeuws geometrisch parkbos. Het landschapspark voor het huis is in 1853 aangelegd naar plannen van J.D. en L.P. Zocher.
De boerderij ‘Schoonderbeek’ (Schoonderbekerweg 5-7), gelegen ten westen van Barneveld bij het gehucht De Glind, is een modelboerderijcomplex in neorenaissance-stijl uit 1914.
De Herv. kerk van Kootwijkerbroek (Veluweweg 84), gelegen ten oosten van Barneveld, is een eenvoudige recht gesloten basilicale kerk met op de zuidwesthoek een slanke toren met insnoerde spits. De kerk werd in 1937 in traditionalistische vormen gebouwd ter vervanging van een 19de-eeuwse voorganger en heeft bij de ingang en de vensters omrandingen in gewassen beton. De pastorie (Veluweweg 82) is een wit gepleisterd blokvormig herenhuis met hoger opgetrokken middenrisaliet, gebouwd rond 1880.
Auteursrechtelijk beschermd
