Monumenten in Nederland. Groningen

[p. 246]

Beknopte literatuuropgave

Van alle voor dit boek geraadpleegde literatuur kan hier slechts een gering deel genoemd worden. De literatuuropgave is eerder een hulpmiddel voor de lezer die zich verder in de materie wil verdiepen, dan als verantwoording van de inhoud van dit boek. In de onderstaande lijst is de gebruikte algemene literatuur opgenomen, aangevuld met de voor de provincie belangrijkste publicaties op architectuurgebied.

Geschiedenis en archeologie

Aa, A.J. van der, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Gorinchem 1839-1851 (dertien delen).

Bloemers, J.H.F. e.a., Verleden land: Archeologische opgravingen in Nederland, Amsterdam 1981.

Blok, D.P. e.a., Algemene geschiedenis der Nederlanden, Haarlem 1977-1983 (vijftien delen).

Boekholt, P.Th.F.M. & J. van der Kooi, Spiegel van Groningen: Over de schoolmeesterrapporten van 1828, Assen 1996.

Boersma, J.W., J.F.J. van den Broek & G.J.D. Offerman (red.), Groningen 1040: Archeologie en oudste geschiedenis van de stad Groningen, Bedum 1990.

Feenstra, H., Adel in de Ommelanden: Hoofdelingen, Jonkers en Eigenerfden van de late middeleeuwen tot de negentiende eeuw, Groningen 1988.

Formsma, W.J. e.a. (red.), Historie van Groningen: Stad en Land, Groningen 1981.

Helfrich, K., J.F. Benders & W.A. Casparie (red.), Handzaam hout uit Groninger grond, Groningen 1995.

Hoekman, P., J. Houkes & O. Knottnerus (red.), Een eeuw socialisme en arbeidersbeweging in Groningen 1885-1985, Groningen 1986.

Loenen, H.W.W. e.a. (red.), Hervonden stad: Jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen, Groningen 1996 en 1997.

Monte Verloren, J.Ph. de, De rechterlijke organisatie van Humsterland en die van de Marne in de Middeleeuwen, Utrecht 1948.

Nijhoffs Geschiedenislexicon: Nederland en België, 's-Gravenhage/Antwerpen 1981.

Pathuis, A., Groninger gedenkwaardigheden: teksten, wapens en huismerken van 1298-1814, Assen/Amsterdam 1977.

Vey Mestdagh, J.H. de (red.), Joden in Noord-Oost Groningen: De Joodse gemeenschappen in Appingedam, Bierum, Delfzijl, Kantens, Loppersum, Middelstum, Stedum, Ten Boer, Termunten, Uithuizen, Uithuizermeeden, Usquert, 't Zandt en omliggende dorpen, Groningen 1980.

Historische geografie en stedenbouw

Barends, S. e.a. (red.), Het Nederlandse landschap: Een historisch geografische benadering, Utrecht 1990.

Boer, J. de, Dorpen in Groningen, Groningen 1987.

Groenendijk, H.A., ‘Het ontstaan van het Veenkoloniale landschap’, in: Voogd, H. e.a., Van het verleden naar de toekomst: de Groninger Veenkoloniën in historischgeografisch- en economisch opzicht tijdens het Keuningscongres van 26 en 27 mei 1989 te Veendam, Groningen 1989, 20-47.

Hartman, T. & F.C. Kornack, Groningen: Gids voor cultuur en landschap, Groningen 1994 (tweede druk 1996).

Kuyper, J., Gemeente Atlas van de Provincie Groningen naar officieele bronnen bewerkt, Leeuwarden 1867 (herdruk 1987).

Schroor, M. & J. Meijering, Het Groninger Landschap, Utrecht 1988.

Smook, R.A.F., Binnensteden veranderen: Atlas van het ruimtelijk veranderingsproces van Nederlandse binnensteden in de laatste anderhalve eeuw, Zutphen 1984.

Steegh, A., Monumenten Atlas van Nederland: 1100 Historische Nederzettingen in kaart, Zutphen 1985 (tweede herziene druk).

Stol, T., Wassend water, Dalend land: Geschiedenis van Nederland en het water, Utrecht/Antwerpen s.a.

Taverne, E. & I. Visser (red.), Stedebouw: De geschiedenis van de stad in de Nederlanden van 1500 tot heden, Nijmegen 1993.

Ven, G.P. van de, Leefbaar laagland: Geschiedenis van de waterbeheersing en landaanwinning in Nederland, Utrecht 1993.

Vervloet, J.A.J., Inleiding tot de historische geografie van de Nederlandse cultuurlandschappen, Wageningen 1984.

[p. 247]

Stijl en verschijningsvorm

Blaauw, S. de, ‘Neogotiek in de provincie Groningen’, Groninger Kerken, 9 (1992) 1, 6-29.

Blijdenstijn, R.K.M. & R. Stenvert, Bouwstijlen in Nederland (1040-1940), Utrecht/Antwerpen 1994.

Dunk, T.H. von der, ‘Twee klassieke eenlingen in het Noorden: De toren van de Der Aa-kerk in Groningen en de kerktoren van Uithuizermeeden architectuurtheoretisch nader bezien’, Groninger Kerken, 12(1995)4, 125-133.

Fanelli, G., Moderne architectuur in Nederland 1900-1940, 's-Gravenhage 1978.

Fockema Andrea, S.J., E.H. ter Kuile & R.C. Hekker, Duizend jaar bouwen in Nederland, Amsterdam 1948-1957 (twee delen).

Groenendijk, P. & P. Vollaard, Gids voor moderne architectuur in Nederland, Rotterdam 1998 (vijfde druk).

Juk, T., ‘De “Meister” toren: Bouw en wederopbouw van de toren van Uithuizermeeden’, Groninger Kerken, 7(1990)4, 105-114.

Neurdenberg, E., ‘Het ornament aan de topgevels uit de eerste helft der zeventiende eeuw in de stad Groningen’, Bulletin (K)NOB, 3e serie 11 (1931), 155-166.

Schmidt, V.M., ‘Deugdzaamheid voor de buitenwacht: de gevel van het huis Cardinaal te Groningen’, Bulletin KNOB, 91(1992)1, 15-20.

Vermeulen, F.A.J., Handboek tot de Geschiedenis der Nederlandsche bouwkunst, 's-Gravenhage 1928-1941 (drie delen).

Materiaal en constructie

Janse, H., Houten kappen in Nederland 1000-1940, Delft 1989.

Janse, H. & D.J. de Vries, Werk en merk van de Steenhouwer: Het steenhouwersambacht in de Nederlanden voor 1800, Zwolle/Zeist 1991.

Janse, H. & G.W.C. van Wezel, ‘Kappen uit de twaalfde en dertiende eeuw in de provincie Groningen’, Groninger Kerken, 2(1985)2, 32-41.

Maarschalkerwaart, H.M.C.M. van, J. Oosterhoff & G.J. Arends, Bruggen in Nederland 1800-1940: Vaste bruggen van ijzer en staal, Utrecht 1997.

Monumenten en bouwhistorie (Jaarboek Monumentenzorg 1996), Zwolle 1996.

Oosterhoff, J. (red.), Bouwtechniek in Nederland 1: Constructies van ijzer en beton: Gebouwen 1800-1940, Delft 1988.

Slinger, A., H. Janse & G. Berends, Natuursteen in Monumenten, Zeist/Baarn 1980.

Stokroos, M., Zink in Nederland, Amsterdam 1983.

Stokroos, M., Gietijzer in Nederland, Amsterdam 1984.

Stokroos, M., Terra Cotta in Nederland, Amsterdam 1985.

Stokroos, M., Lood in Nederland, Amsterdam 1988.

Stokroos, M., Koper in Nederland, Amsterdam 1990.

Stokroos, M., Bouwglas in Nederland, Amsterdam 1994.

Monumenteninventarisaties

Berg, H.M. van den & R. Steensma, Nederlandse monumenten in beeld: Groningen, Friesland en Drenthe, Baarn 1974.

Beschermde stads- en dorpsgezichten ingevolge artikel 20 van de Monumentenwet, toelichting bij het besluit tot aanwijzing als beschermd dorpsgezicht, zoals die voor diverse dorpen zijn geschreven.

Ozinga, M.D., De Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst: Geïllustreerde beschrijving: De Provincie Groningen: Oost Groningen, 's-Gravenhage 1940 (herdruk Arnhem 1971).

Voorloopige lijst der Nederlandsche Monumenten voor Geschiedenis en Kunst, deel XI De Provincie Groningen, 's-Gravenhage 1933.

Regio's

Abrahamse, J. & E. Jonkheid m.m.v.N. van den Broek, Het Reitdiepgebied: Boedelbeschrijving van een rijke erfenis, Groningen 1994.

Dijk, J.D.R. van & W.F. Foorthuis, Vierhonderd jaar Groninger Veenkoloniën in biografische schetsen, Groningen 1994.

Keuning, H.J., De Groninger Veenkoloniën: Een sociaal-geografische studie, Groningen 1989 (herdruk diss. 1933).

Knottnerus, O.S., ‘Oldambt: het Puukje van de geheele Provincie’, Jaarverslag SHBO, (1995), 34-55.

Ligtendag, W.A., ‘De ontginningsgeschiedenis van de gemeente Slochteren opnieuw bezien’, Gronings Historisch Jaarboek 1994, 9-16.

Ligterink, G.H., Tussen Hunze en Lauwers: Kultuurhistorische schetsen uit het Groninger Westerkwartier, Groningen 1968.

Muntinga, J.E., Het landschap Westerwolde: Een landbouwkundige studie, Groningen/Batavia 1945.

Schroor, M., ‘Wonen op hoogten: het terpenlandschap van Middag-Humsterland’, Historisch-Geografisch Tijdschrift, 16(1998)3, 115-126.

Stol, T., ‘Turf als brandstof: het veenkoloniale landschap’, Historisch-Geografisch Tijdschrift, 16(1998)3, 127-140.

Groninger architectuur

Beek, J. van der (red.), Architectuurgids Groningen 1900-1990, Groningen 1990.

Hacquebord, L.T. & R.M.H. Overbeek, Architectuur en stedebouw in de gemeente Groningen, Zwolle/Zeist 1994.

Havik, W. & A. Blonk, Architectuurgids Provincie Groningen, Groningen 1994.

Hekkema, H. & R. Overbeek, Art Noveau-Architectuur in Groningen, Groningen 1988.

Mondfrans, E. van, Zeven op een rij: Van Hoogezand tot Stadskanaal, Schagen 1990.

Panman, M. & J. Possel, Architectuur en stedebouw in Groningen 1850-1940, Zwolle/Zeist 1992.

Peters, C.H., Oud-Groningen: Stad en Lande, Groningen/'s-Gravenhage 1921.

Vrieze, P.L. de, Moderne bouwkunst in Groningen, Groningen 1969.

Groninger architecten

Hekkema, H., S.J. Bouma 1899-1959, Groningen 1992.

Hekkema, H. & M. Martin, Job Hansen, een architect binnen de Ploeg, Groningen 1984.

Juk, T., ‘De Lopster architect Oeds de Leeuw Wieland’, Lopster kroniek, 5 (1995), 20-26.

Karstkarel, P. & R. Terpstra, ‘De gebroeders Kuipers, architectuur in een overgangstijd: Neostijlen van rond de eeuwwisseling van dichtbij bekeken’, Wonen-TA/BK, (1975) 24, 5-15.

Ligtenberg, C., Evert van Linge, architect, Groningen 1993.

[p. 248]

Woud, A. van der, ‘J.F. Scheepers (1818-1886), Architect te Groningen’, Bulletin KNOB, 74(1975)2, 55-70.

Groninger gemeenten

Blaauw H., Siddeburen in woord en beeld, Bedum 1990.

Boekholt, P.Th.F.M. e.a., Geschiedenis van Zuidhorn, Bedum 1986.

Bos, F.R., Muntendam 600: Beeldverslag voormalige gemeente Muntendam, Bedum 1992.

Buiskool, H. e.a., Oudeschans, Scheemda 1983.

Dik, J., Uit de geschiedenis van Appingedam, de oude hoofdplaats van Fivelingo, Assen 1956.

Dongen, A. van & J. Dijkema, Bedum door de eeuwen heen, Groningen 1983.

Een klooster, drie dorpen: Geschiedenis van Aduard, Den Ham en Den Horn 1192-1992, Bedum 1992.

Felbrugge, J.B.T. (red.), Geschiedenis van Zuidhorn, Noordhorn, Briltil, Bedum 1986.

Formsma, W.J. (red.), Winsum, gedenkboek 1982, Groningen 1982.

Formsma, W.J., Grijpskerk: De geschiedenis van een Groninger gemeente, Groningen 1986.

Hoft, A., Vissen rond de Floem: Een bijdrage tot het historisch-topografisch onderzoek van de ontwikkeling van de stad Appingedam tot 1810, Groningen 1990.

Meischke, R. & M.C. Scheers, ‘De pastorie te Warffum’, Jaarboek Monumentenzorg 1990, 99-126.

Mulock Houwer, J.A., ‘De groei van Groningen onder het functioneeren der Woningwet’, De Ingenieur, 36 (1921), 707-717.

Neurdenberg, E., De Historische Schoonheid van Groningen, Amsterdam 1942.

Ploeg, W.H. van der, Twee eeuwen Stadskanaal, Den Haag 1977.

Potjewijd, T., Winschoten, vlek, vesting, provinciestad, Winschoten 1976.

Potjewijd, T., Leven en werken in Winschoten in de negentiende eeuw, Winschoten 1977.

Schuitema Meijer, A.T., Groningen vroeger en nu, Bussum 1969.

Smedes, J.J., De Nieuwe- of Langakkerschans: Geschiedenis van een vesting, grensdorp en zeehaven aan en van de Dollard, Zaltbommel 1975.

Smid, G.L., Kerk op hoogte: Geschiedenis van de grote kerk van Hoogkerk, Groningen 1972.

Streurman, G.H. e.a. (red.), Veendam 300: Gedenkboek in opdracht van het Gemeentebestuur uitgegeven bij het 300-jarig bestaan van Veendam 1655-1955, Assen 1955.

Teule-Veldkamp, A.M., J.D. Wildeman & G. de Wit, Een terugblik op Tien Eeuwen Schildwolde, Bedum 1994.

Timmer, J.H. & F.C. Oostman, Uit Winschoten's Verleden, Winschoten 1950.

Kerken, kloosters en synagogen

Agt, J.F. van & E. van Voolen, Nederlandse synagogen, Weesp 1984.

Berg, H.M. van den, ‘Het Olde convent en zijn kapel met nonnengallerij te Groningen’, Bulletin KNOB, 59 (1960), kol. 221-232.

Berg, H.M. van den, ‘De Sint-Donatuskerk te Leermens’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1969-1974), 79-94.

Berghuis, W.J., ‘De N.H. Kerk te Leegkerk’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1974), 5-18.

Berghuis, W.J., ‘De kerk van Westerwijtwerd’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1978), 225-254.

Berghuis, W.J., ‘De toren van Uitwierde’, Groninger Kerken, 8(1991)4, 112-118.

Berghuis, W.J., ‘De kerk van Marum: Beschouwingen bij een bescheiden gebouw’, Groninger Kerken, 13 (1996) 3, 73-82.

Berghuis, W.J. & C. Scheffer, ‘De geschiedenis van de kerk van Heveskes’, Groninger Kerken, 6(1989)1, 7-22.

Deijk, A. van, ‘Groninger kerken en hun lage vensters: Enkele onderzoeksresultaten’, Groninger Kerken, 6 (1989) 4, 113-129 en 7(1990)3, 80-82.

Deijk, A. van, Romaans vademecum: Een tocht langs het Romaans in de Eems Dollard Regio, Bedum 1993.

Deijk, A. van, Romaans Nederland, Amsterdam 1994.

Deijk, A. van, Kerken in Groningen, Zutphen 1995.

Dubbeling, A.Th., B. Raangs & H.G. de Olde, ‘De Nederlandse Hervormde Kerk te Thesinge’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1976), 101-117.

Hefting, E.J. & P. Vink, Kloosterkerk Ten Boer, Bedum 1986.

Holstein, K. & W. Friso, De kerk te Noorddijk: Geschiedenis en de restauratie 1995-1997, Groningen 1997.

Jong, G. de & K. van der Ploeg, ‘Gereformeerde kerken in de provincie Groningen’, Groninger Kerken, 10 (1993) 2, 50-69, 10 (1993) 3, 90-107.

Kalf, J., De katholieke kerken in Nederland, Amsterdam 1906-1912.

Kooij, P.B., ‘Een bronnenonderzoek van de geschiedenis van de kerk en toren van Westeremden’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1976), 81-98.

Olde, H.G. de, ‘De Nederlandse Hervormde Kerk te Noordbroek’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1975), 49-79.

Ozinga, M.D., De Protestantsche Kerkenbouw in Nederland, Amsterdam 1929.

Ozinga, M.D., ‘het voormalig klooster Ter Apel’, Bulletin KNOB (Oudheidkundig Jaarboek), (1934), 1-12.

Peters, C.H., ‘De kerk der Nederduitsch hervormde gemeente te Winschoten’, Groningsche Volksalmanak, (1908), 1-29.

Ploeg, C.P.J. van der, ‘Vijf veenkoloniale kerken uit de 17de eeuw’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1974), 33-48.

Ploeg, K. van der, ‘Gereformeerde kerken in de provincie Groningen: een late nalezing’, Groninger Kerken, 14 (1997) 3, 95-99.

Rosenberg, H.P.R., De 19de-eeuwse kerkelijke bouwkunst in Nederland, 's-Gravenhage 1972.

Scheffer, C., 13de eeuwse rechthoekige zaalkerkjes in Noord-Groningen, Leiden 1996.

Schuitema Meijer, A.T., Het klooster Ter Apel, Groningen 1966.

Steensma, R., Vroomheid in hout en steen: Middeleeuwse kerken in Noord-Nederland, Baarn 1966.

Steensma, R., Langs de oude Groninger kerken, Baarn s.a. (derde druk).

Steensma, R. & C.A. van Swigchem, Honderdvijftig jaar gereformeerde kerkbouw, Kampen 1986.

Taverne, E., Er staat nog een sjoel in de Folkingstraat, Groningen 1976.

Werff, E.O. van der, De Martini: Kerk en toren in hartje stad, Groningen 1991.

[p. 249]

Kerkinterieurs

Brandsma, T., ‘Doxalen in de Groninger Ommelanden’, Groninger Kerken, 11 (1994)3, 103-118, 11(1994)4, 141-151.

Falize, J.J., ‘Neoklassieke preekstoelen in Groningen’, Groninger Kerken, 1 (1984) 1, 3-9.

Falize, J.J., ‘De Neoklassieke preekstoel in de doopsgezinde kerk te Sappemeer’, Groninger Kerken, 1(1984)4, 92-93.

Falize, J.J., ‘De Neoklassieke preekstoel in de doopsgezinde kerk te Uithuizen’, Groninger Kerken, 7(1990)1, 12-13.

Friso, W., ‘Usquert, De Preekstoel’. Groninger kerken, 6(1989)2, 56-58.

Friso, W., ‘Vogels en bloemen in hout: De preekstoel in de Nieuwe Kerk in Groningen en een opzetstuk met wapens op een bank in de kerk van Garmerwolde’, Groninger Kerken, 11 (1994) 1, 20-24.

Friso, W. & M. Knol, ‘Leven en werken van Casper Struiwig, beeldhouwer’, Groninger Kerken, 4 (1987) 4, 93-120.

Harreveld, J.F.N. van & R. Steensma, ‘De preekstoel van Tinallinge en aanverwante typen’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1969-1974), 115-120.

Meischke, R., ‘Het kleurenschema van de middeleeuwse kerkinterieurs van Groningen’, Bulletin KNOB, 65 (1966) 3-4, 58-91.

Pathuis, A., ‘Rouwborden in de Ommelander kerken’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1975), 49-78.

Scholten, F.T., Rombout Verhulst in Groningen: Zeventiende-eeuwse praalgraven in Midwolde en Stedum, Utrecht 1983.

Schoneveld, J., Groninger kerken en hun schilderingen, Utrecht 1991.

Veldman, F.J., ‘Allert Meijer en Jan de Rijk: Het kerkelijk oeuvre van een kistemaker en een beeldsnijder rond 1700’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger kerken, (1981) (ook als aparte publicatie, Groningen 1981).

Veldman, F.J., ‘Leven en werk van Jan de Rijk, beeldhouwer’, Groninger Kerken, 12(1995)1, 5-18, 12(1995)2, 55-68.

Torens, klokken en orgels

Besselaar, J.H., Torens van Nederland, Bussum 1972.

Gunnik, L., Repertorium van de orgels gebouwd door Petrus van Oeckelen, orgelmaker te Harendermolen (Groningen), Zwolle 1990.

Lehr, A. & J.W.C. Besemer, Zingende Torens: Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel, Zutphen 1993.

Stichting Groningen Orgelland, Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk, Groningen 1994-1998.

Openbare gebouwen

Bruijel-Van der Palm, H.F. e.a., Scholen in Groningen: De ontwikkeling van het schoolgebouw voor het lager onderwijs in stad en land 1800-1940, Utrecht 1986.

Hermus, J., Het Provinciehuis: Van Latijnse school tot bestuurscentrum, Groningen 1987.

Hermus, J., Het stadhuis: Centrum op de Grote Markt, Groningen 1989.

Hermus, J. & M. Voorhoeve, Het Academiegebouw: Hart van de universiteit, Groningen 1989.

Overbeek, R. (red.), Roode Weeshuis: of burger weeshuis, Groningen s.a.

Peet, C. van der & G. Steenmeijer (red.), De Rijksbouwmeesters: Twee eeuwen architectuur van de Rijksgebouwendienst en zijn voorlopers, Rotterdam 1995.

Schuitema Meijer, A.T., De raadhuizen van de stad Groningen, Groningen 1962.

Visser, H. & K. Buist, Groninger gemeenten van 1808 tot 1992, Groningen 1992.

Woud, A. van der (red.), De innige betrekking tussen stad en hogeschool: architectuur en stedebouw van de Rijksuniversiteit Groningen, 1950-1984, Groningen 1984.

Borgen, buitenplaatsen, parken en tuinen

Feith, J.A., De Ommelander borgen en hare bewoners in de zeventiende en achttiende eeuw, Groningen 1906.

Formsma, W.J. e.a., De Ommelander borgen en steenhuizen, Assen 1973 (tweede druk 1987).

Janssen, H.J., J.M.M. Kylstra-Wielinga & B. Olde Meierink (red.), 1000 jaar kastelen in Nederland: Functie en vorm door de eeuwen heen, Utrecht 1996.

Kamphuis, H., Groninger borgen en Drentse havezaten, Zutphen 1995.

Meulenkamp, W., Follies: Bizarre bouwwerken in Nederland en België, Amsterdam/Antwerpen 1995.

Oldenburger-Ebbers, C.S., A.M. Backer & E. Blok, Gids voor de Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur, Deel Noord (Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland), Rotterdam 1995.

Renaud, J.G.N., ‘De borg te Wedde’, Berichten ROB, 7(1956), 89-94.

Timmer, A.C., Buitenhuizen in Haren: Wonen op stand, Haren 1995.

Tromp, H.M.J., Ekenstein bij Appingedam, Zeist 1982.

Veldman, F.J. & L. Veldman-Planten, De Menkemaborg, Zutphen 1984 (nieuwe druk 1996).

Vrieze, P.L. de, De Rensumaborg te Uithuizermeeden: Geschiedenis en restauratie, Groningen 1977.

Zijlstra, B., Nederlandse Tuinarchitectuur 1850-1940, Amsterdam/Zutphen 1991.

Woonhuizen, volkswoningbouw en hofjes

Broekhuizen, P.H., H. van Gangelen & K. Helfrich, Van boerenerf tot bibliotheek: historisch, bouwhistorisch en archeologisch onderzoek van het voormalig Wolters-Noordhoff-Complex te Groningen, Groningen 1992.

Duursma, J. & J. van Geest, Door vlijt en spaarzaamheid: met moed uit niet getoogen: sociale woningbouw in de stad Groningen 1850-1994, Groningen 1994.

Meijering, J., ‘Landarbeidershuisjes’, Stad & Lande, 2 (1993) 4, 17-20.

Meischke, R. & H.J. Zantkuijl, Het Nederlandse woonhuis van 1300-1800, Haarlem 1969.

Overbeek, R., ‘In geuren en kleuren: Geschiedenis van de voormalige De Gruyter-winkelpanden in Groningen’, Hervonden Stad 1997, 95-106.

Overbeek, R. & G. Kortekaas, Werk aan de winkel: winkelpuien in Groningen, Groningen 1992.

Prak, Niels L., Het Nederlandse woonhuis van 1800 tot 1940, Delft 1991.

Reinstra, A. & F.J. van der Waard, Bouwhistorisch onderzoek Martinikerkhof 10 (het Feithhuis), 's-Hertogenbosch 1994.

Reinstra, A. & F.J. van der Waard, Guyotcomplex Groningen: Bouwhistorisch morfologisch onderzoek, Groningen 1994.

Reinstra, A. & F.J. van der Waard, De drie Vlasblommen: Bouwhistorisch onderzoek van Hoge der A 7 Groningen, Groningen 1995.

‘Woningbouw te Groningen’, De Bouwwereld, 16(1917), 161-164.

[p. 250]

Boerderijen

Voor diverse Groninger gemeenten bestaan boeken over de boerderijen en hun bewoners, uitgegeven door de plaatselijke afdeling van de Groninger Maatschappij van landbouw.

Albers, L.H., S. Bakker-Weenink & M.B. Schöne, Boerenerven in het Oldambt, Utrecht 1990-1991.

Berends, G., Historische houtconstructies in Nederland, Arnhem 1996.

Havik, P.W., Boerderijen in Groningen, Utrecht 1988.

Havik, P.W., ‘Oldambtster boerderijen’, Jaarverslag SHBO, (1995), 56-68.

Hekker, R.C., ‘De Saksische hoeve in Westerwolde’, A.B. Driemaandelijkse Bladen (n.s.), 4(1931), 97-108.

Hekker, R.C., ‘Het Oldambster Boer'n spul’, Maandblad Groningen, 30 (1948) 3, 84-96.

Hekker, R.C., ‘De ontwikkeling van de boerderijvormen in Nederland’, in: Fockema Andreae, S.J., E.H. ter Kuile & R.C. Hekker, Duizend jaar bouwen in Nederland, dl. 2. De bouwkunst na de middeleeuwen, Amsterdam 1957, 195-316.

Hekker, R.C., ‘Historische boerderijtypen’, in: Atlas van Nederland, 's-Gravenhage vanaf 1963, X-1.

Klooster-Mallon, E., Historisch waardevolle Groninger Boerderijen: Een inventarisatie-aanzet, Groningen 1986.

Scholtens, N.H., ‘Oldambtster boerenerven’, Jaarverslag SHBO, (1995), 69-78.

Industrieel erfgoed en molens

Boer Sap, S. de, Spoorwegen in Groningen, Utrecht 1987.

Houwink, P., Watertorens in Nederland (1856-1915), Nieuwkoop 1973.

Knoop, W.H. (samenst.), Monumenten van bedrijf en techniek in Groningen, Groningen s.a.

Kooij, P., Groningen 1870-1914: Sociale verandering en economische ontwikkeling in een regionaal centrum, Groningen 1986.

Lourens, P. & J. Lucassen, Lipsker op de Groninger tichelwerken: Een geschiedenis van de Groningse steenindustrie met bijzondere nadruk op de Lipper trekarbeiders 1700-1900, Groningen 1987.

Mooij, J., ‘Van vormen, branden en bouwen: honderd jaar steenbakken door de firma Strating te Oude Pekela en Winschoten’, Jaarboek voor de geschiedenis van bedrijf en techniek, 1(1984), 216-230.

Nijhof, P., Oude fabrieksgebouwen in Nederland, Amsterdam/Dieren 1985.

Overbeek, R. & G. Kortekaas, Van Londen tot Libau: pakhuizen in Groningen, Groningen 1991.

Paddenburgh, L. van & J.G.C. van de Meene, Spoorwegstations in Nederland: Van Outshoorn tot Schelling en Van Ravesteyn, Deventer 1981.

Panman, M. & J. Possel, ‘“Drinkt wat Klaer is”: Waterleidingarchitectuur van de N.V. Waterleidingmaatschappij voor de Provincie Groningen 1930-1940’, Jaarboek Monumentenzorg 1994, 34-44.

Prins-Schimmel, M.A., De korenbeurs in Groningen: Historie en toekomst, Diemen 1994.

Romers, H., De spoorwegarchitectuur in Nederland 1841-1938, Zutphen 1981.

Veen, B. van der, Groninger Molenboek, Groningen 1981.

Veen, H. van der, Watertorens in Nederland, Rotterdam 1989.

Zwijnenberg, E. (samenst.), Het Nederlandse molenbestand: Overzicht van alle nog aanwezige wind- en watermolens gerangschikt per provincie en alfabetisch op plaatsnaam, Alkmaar 1998.

Verdedigingswerken

Abrahamse, J., ‘Luchtwachttorens in Noord-Nederland: landschapselementen uit de koude oorlog’, Noorderbreedte, 19(1995)5, 183-189.

Bruijn, C.A. de & H.R. Reinders, Nederlandse vestingen, Bussum 1967.

Heijligenberg, N. & G. Overdiep, ‘Geschiedenis van de vesting Bourtange’, Bulletin KNOB, 67 (1968) 2, 30-41.

Lepage, J.-D., Vestingen en schansen in Groningen: Eeuwenlang de hoeksteen van de Nederlandse defensie, Utrecht 1994.

Overdiep, G. & H.R.J. Conens, De vesting Bourtange herbouwd, Groningen 1993.

Rolf, R., Bunkers in Nederland, Den Helder 1982.

Sneep, J., H.A. Treu & M. Tydeman (red.), Vesting: Vier eeuwen vestingbouw in Nederland, 's-Gravenhage 1982.

Kleine monumenten en straatmeubilair

Brouwer, T., Grenspalen in Nederland, Zutphen 1978.

Brouwer, T., Stoepen, stoeppalen, stoephekken, Zutphen 1985.

Luursma, E., ‘De ontstaansgeschiedenis van het monument voor graaf Adolf van Nassau te Heiligerlee’, De negentiende eeuw, 9(1985), 1-24.

Vrieze, P.L. de, Tuinkoepels en theehuizen in de provincie Groningen, s.l. 1986.

Begraafplaatsen

Broek, A. van den & K. Groen (red.), Hun laatste rustplaats, Baarn 1985.

Jongeling, K. & J. Brilleman, Joodse begraafplaatsen in Groningen en Oost-Friesland 1, Groningen 1977.

Raak, C. van, Dodenakkers: Kerkhoven, begraafplaatsen, grafkelders en grafmonumenten in Nederland, Amsterdam/Antwerpen 1995.

Stokroos, M., ‘Gietijzeren graftekens in de provincie Groningen’, Groninger Kerken, 2(1985)1, 4-13, aanvulling 3(1986)1, 16-17.

Stokroos, M., ‘Funerair gietijzer: Enige opmerkingen over de productie van Nering Bögel en Enthoven’, Bulletin KNOB, 86(1987)5, 221-228.

Termen en begrippen

Haslinghuis, E.J. & H. Janse, Bouwkundige termen: Verklarend woordenboek der westerse architectuur- en bouwhistorie, Leiden 1997 (derde bewerkte druk).

Mohr, A.H., Vestingbouwkundige termen, Zutphen 1983.

Zwiers, L. (red.), Bouwkundig woordenboek, Amsterdam s.a.