Westeremden, Herv. kerk
20ste eeuw heeft men een groot deel van de wierde afgegraven, waarna de bebouwing zich verder aan de noordrand concentreerde. De wierde zelf is beschermd gezicht.
De Herv. kerk (Abt Emopad 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Andreas, is een eenbeukige kerk met recht gesloten koor en dakruiter. De kerk werd tussen 1238 en 1259 als kruiskerk gebouwd. Vooral de rijk behandelde oostgevel, geleed door rond gesloten spaarnissen met siermetselwerk, is een goed voorbeeld van romano-gotiek. Vermoedelijk in de 15de eeuw heeft men de dwarsarmen afgebroken en de openingen dichtgemaakt. De noord- en zuidgevel kregen toen grotere vensters. In 1658 zijn de gewelven in het schip vervangen door een balkenplafond. De beide overgebleven 13de-eeuwse, meloenvormige koepelgewelven met acht, in een rijk rozet samenkomende, ronde ribben werden in 1787 door timmerman F. Hindriks bij de aanzet voorzien van trekbalken. In 1802 werden deze balken opnieuw versterkt. In 1808 werd de 13de-eeuwse westtoren gesloopt en vervangen door een dakruiter. Toen is ook aan de westzijde in de kerk een tussenmuur aangebracht. De kerk is in 1924 gerestaureerd en opnieuw in 1977-'79. Inwendig is een belangrijk deel van de oorspronkelijke kapconstructie bewaard gebleven. Op de gewelven zitten resten van 13e-eeuws ornamenteel schilderwerk en bij de kruising ook overblijfselen van 15de-eeuwse schilderingen van heiligen. De schilderingen zijn in 1926 door J. Por gerestaureerd. Tot de midden-17de-eeuwse inventaris behoren een laatmaniëristische preekstoel met klankbord, een doophek, een koorhek en een herenbank met opzetstuk. In het koor liggen enkele zerken waarvan de oudste uit 1713 dateert, en bevindt zich het restant van een sacramentshuisje. Het orgel, in neogotische kast, werd in 1873 gebouwd door P. van Oeckelen.
De in 1912 afgebroken oude pastorie (Abt Emopad 2) is tussen 1974 en 1985 herbouwd door de schilder H. Helmantel in de vorm van het oorspronkelijke 14de-eeuwse Krüselwarck, met een hoogrijzend dwars voorhuis en een haaks daarop staande schuur.
De voorm. Geref. kerk (Kosterijweg 15) is een neoclassicistische zaalkerk met natuurstenen ingangsomlijsting, gebouwd in 1898 naar plannen van P. Tilbusscher. Ze dient nu als verenigingsgebouw ‘Jachin’. De voorm. pastorie (Kosterijweg 17) uit 1898 is eveneens door Tilbusscher ontworpen.
De huidige Geref. kerk (Kosterijweg 16) is een zaalkerk met slanke dakruiter, gebouwd in 1934 met expressionistische elementen naar plannen van A. Wiersema. De pastorie (Huizingerweg 13), eveneens met expressionistische elementen, stamt uit dezelfde tijd.
Het voorm. rechthuis (Pastorieweg 16) is een eenlaags pand met zadeldak tussen topgevels, waarvan de kern mogelijk 17de-eeuws is.
Auteursrechtelijk beschermd
