Monumenten in Nederland. Groningen

Sellingen
(gemeente Vlagtwedde)

Dorp, ontstaan in de 12de eeuw op een zandrug ten oosten van de Ruiten-Aa. Vanaf de 17de eeuw kreeg het esdorp langs de Dorpsstraat enige lintbebouwing. Vanwege de centrale ligging van Sellingen in de langgerekte gemeente Vlagtwedde verrees hier in 1890 het nieuwe raadhuis. Na 1900 volgde verdere verdichting langs de Dorpsstraat. Door een brand in 1927 ging een deel van de dorpsbebouwing verloren. Na de Tweede Wereldoorlog kwam ten zuidoosten van de kerk een nieuwbouwwijk tot stand.

De Herv. kerk (Torenstraat 12) is een eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor; de dakruiter heeft een opengewerkte lantaarn en een uivormige spits. Het vroeg-gotische schip en koor zullen als geheel rond 1300 zijn verrezen en hebben een vroege kapconstructie bestaande uit sporenparen met twee haanhouten. De kap boven het koor is nog gedekt met onder- en bovenpannen. De spitsboogvormige triomfboog, die inwendig het schip van het koor scheidt, zal in de tweede helft van de 15de eeuw zijn aangebracht. Toen kreeg ook de koortravee een stergewelf. De vorm van de kraagstenen en de aanwezige steenhouwersmerkjes duiden daarop. De grotere schipvensters zullen in de 17de eeuw zijn uitgebroken toen dat deel een balkzoldering kreeg. De dakruiter werd in 1858 aangebracht ter vervanging van een vrijstaande houten klokkenstoel. Sinds de restauratie van 1972-'73 is aan de noordzijde op de oude fundamenten een nieuwe sacristie gebouwd.

Inwendig bevinden zich aan de schipzijde van de triomfboog schilderingen die uit de tweede helft van de 15de eeuw stammen, bestaande uit rankwerk met aan weerszijden afbeeldingen van St. Christoforus en St. Margaretha. De vergelijkbare schilderingen op het koorgewelf - met de symbolen van de vier evangelisten - zijn gesigneerd ‘broeder Jan van Aken’ en ‘Johan... Maler’. De in 1921 gevonden schilderingen werden in 1922-'23 gerestaureerd door E. Bokhorst. Tot de inventaris behoren een 15de-eeuwse zandstenen doopvont en een maniëristische midden-17de-eeuwse preekstoel uit Scharmer, aangekocht in 1825. Het orgel stamt uit 1952.

Het raadhuis (Dorpsstraat 1) werd in 1890 gebouwd naar plannen van L. Dilling. Bij een verbouwing in 1927 in lichtexpressionistische vormen kreeg het pand een verdieping. Na een verbouwing in 1954, onderging het in 1986 en 1992 nog uitbreidingen aan de achterzijde en opzij.

Hotel Homan (Dorpsstraat 8) is, zoals het is herbouwd na een brand in 1927, een goed voorbeeld van een dorpshotel

Sellingen, Herv. kerk (1985)

[p. 192]

Ter Borg bij Sellingen, Schaapskooi

in eenvoudige expressionistische vormen.

De Sellingersluis (bij Hasselbergerweg 43) werd in 1911-'17 aangelegd als schutsluis met stuw, loskade en sluiswachterswoning in het Ruiten-Aakanaal. In 1939 voegde men een, nu zwart geschilderd, kazemat van het type stekelvarken toe. De ophaalbrug is na de oorlog vernieuwd.

Jipsinghuizen. Dit esdorp, gelegen ten noorden van Sellingen, is ontstaan aan de Ruiten-Aa. De beekovergang daar was in 1665 het toneel van de slag bij Jipsinghuizen, waarbij de bezetters van de vesting Bourtange Munsterse troepen op de vlucht joegen. De boerderij Weenderstraat 19 is een grote boerderij van het Westerwoldse type; het voorhuis heeft een puntgevel waarop een nokanker zit met het jaartal 1873. De ontginningsboerderij Panta Rhei (Burg. Buiskoolweg 8) kwam in 1935-'36 tot stand naar plannen van H. Prummel. De Jipsinghuizersluis (bij Overdijksterweg 12) werd in 1911-'17 gebouwd als schutsluis met stuw, loskade en sluiswachterswoning in het Ruiten-Aakanaal. In 1939 voegde men een kazemat van het type stekelvarken toe. De ophaalbrug is na de oorlog vernieuwd.

Ter Borg. Dit gehucht ten zuidwesten van Sellingen is ontstaan aan de Ruiten-Aa. Het beschermde gezicht van Ter Borg omvat een van de mooiste hoevenlandschappen in het beekdal van Westerwolde. Het esgehucht heeft enkele fraaie boerderijen. De grote boerderij Borgerweg 4 is van het late Westerwoldse type, met een omlijste ingang opzij en een inrit aan de achterzijde. Mogelijk bevat ze nog 18de-eeuwse delen. Schilderachtig gelegen tussen deze boerderij en de Ruiten-Aa ligt een - voor Groningen zeldzame - grote schaapskooi (Borgerweg 6) met rechte houten kopschotten. De grote boerderij Borgerweg 3 is een voorbeeld van een Westerwoldse boerderij, met een breed woonhuis voorzien van een puntgevel. De achterliggende schuur heeft aan de noordzijde van de gebinten een tot de voorzijde doorlopende grote deel en aan de zuidzijde een kleine of lutke deel. Binnen bezit deze boerderij uit 1826 een originele kasten- en bedstedewand tegen de dwarsgang die voorhuis en schuur scheidt. De boerderij Borgerweg 1 stamt uit 1878 en heeft zowel opzij als in het midden van het woongedeelte een omlijste ingang.

Laude. Dit gehucht ten zuidwesten van Sellingen is ontstaan langs de hoofdweg van Ter Apel naar Vlagtwedde. Langs de weg staan enkele interessante boerderijen. De grote boerderij Ter Apelerstraat 28 heeft een, mogelijk nog 18de-eeuws, gedeeltelijk onderkelderd voorhuis met omlijste ingang opzij en een 19de-eeuwse Friese schuur met zijlangsdeel, kenmerkend voor het late Westerwoldse boerderijtype. Bij Ter Apelerstraat 23 staat een grote boerderij zonder uitgebouwd voorhuis. Ter Apelerstraat 20 is een boerderij van het Oldambster type uit 1906. De zuivelfabriek Sellingen & omstreken (Ter Apelerstraat 16) stamt in haar huidige vorm uit 1937. De Zuidveldsluis (bij Borgerschappenweg 8) werd in 1911-'17 gebouwd als schutsluis met stuw, loskade en sluiswachterswoning in het Ruiten-Aa-kanaal. In 1939 voegde men een kazemat van het type stekelvarken toe. De ophaalbrug is na de oorlog vernieuwd.