Hoogkerk
(gemeente Groningen)
Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een hoger gelegen zandrug. Na de aanleg in 1866 van de spoorlijn Groningen-Leeuwarden ontwikkelde Hoogkerk zich tot industriedorp. De ‘N.V. Noord Nederlandsche Beetwortelsuikerfabriek’ (nu CSM) werd in 1896 in Hoogkerk gesticht door J.E. Scholten. In 1913 volgde strokartonfabriek ‘De Halm’. Dankzij de industrie bleef Hoogkerk zich ook na de Tweede Wereldoorlog uitbreiden. In 1969 werd de gemeente bij de stad Groningen gevoegd, waarna aan de zuidzijde van het dorp enkele woonwijken werden toegevoegd. De Herv. kerk (Kerkstraat 110) is een eenbeukige kerk met recht gesloten koor en dakruiter. Een groot gedeelte van het schip en het inspringende, lagere koor, beide met een rondboogfries, zijn nog 13de-eeuws. Bij een restauratie in 1962-'67 zijn de gepleisterde rondboogvensters gereconstrueerd, evenals de uit 1835 daterende dakruiter. Daarin hangt een klok uit 1451. Verder zijn bij die restauratie de westelijke travee van het schip en de westgevel - met daarin naar ontwerp van K.I. Pelgrom enige rune-tekens - tot stand gekomen. Het interieur bevat een orgel uit 1848, gebouwd door L. van Dam en afkomstig uit de Herv. kerk te Pietersbierum (F). In de kerk bevinden zich enkele 17de- en 18de-eeuwse grafzerken.
De Geref. kerk (Hoendiep 232) is een uit 1861 daterende, sobere zaalkerk waarvan de geveltoren is voorzien van een ingesnoerde naaldspits. In 1920 is een grote vleugel toegevoegd. De eenlaags pastorie (Hoendiep 233) dateert uit 1907 en is gebouwd op de plaats van een pastorie uit 1861.
De R.K. kerk Heilige Theresia van Lisieux (Zuiderweg 38) is een kleine zaalkerk met voorportaal en dakruiter, gebouwd in 1927-'28 naar ontwerp van A.Th. van Elmpt in expressionistische stijl.
Hoogkerk, Halmbuurt, woning voor de bedrijfsleider
Het voorm. raadhuis (Hoendiep 210), gebouwd rond 1880 in neorenaissance-vormen, heeft aan de rechterzijde een uitbreiding uit 1903 met jugendstilinvloeden. Boven de ingang is het opschrift ‘Gemeentehuis 1903’ aangebracht.
Woonhuizen. Zowel bij de coöperatieve strokartonfabriek ‘De Halm’ als bij de CSM-suikerfabriek zijn in het begin van de 20ste eeuw woonwijken voor het personeel gebouwd, opgezet volgens de tuindorp-gedachte. Het stedenbouwkundige plan voor de Halmbuurt werd in 1914-'15 geleverd door G. en W. Wierenga, in opdracht van de strokartonfabriek en in samenwerking met de ‘Vereniging tot Verbetering der Volkshuisvesting’. Voor het hoger personeel kwamen in 1915-'16 naar ontwerpen van de gebroeders Wierenga een directeursvilla (Halmstraat 1), een woning voor de bedrijfsleider (Halmstraat 22) en twee dubbele opzichterswoningen (Halmstraat 14-20) tot stand. De arbeiderswoningen aan de Schoenerstraat, de Zuidersingel en de Middenweg werden gebouwd naar ontwerpen van C.H. Eldering, J.S. Huizingh, K. Siekman en de gebroeders Wierenga. Het plan voor de Suikerbuurt dateert uit 1919-'20 en is van K. Siekman. Vanaf het Koningsplein is een stervormig stratenpatroon gevormd. De woningen hebben een landelijk karakter.
De voorm. coöperatieve stokartonfabriek ‘De Halm’ (Halmstraat 3) is in 1913-'14 gebouwd naar ontwerp van G. en W. Wierenga. De fabriekshal en het kantoorgebouw zijn nog aanwezig.
De boerderij Kerkstraat 78 dateert uit omstreeks 1870. Het voorhuis van deze boerderij met dwarsgeplaatst voorhuis heeft een schilddak en opvallende deuren vensteromlijstingen die van een grote kuif zijn voorzien.
Poldermolen. Ten westen van Hoogkerk ligt de ‘Zuidwendinger poldermolen’ (Hoendiep 6). Het is een met riet gedekte achtkante bovenkruier op veldmuren, gebouwd in 1819 door de molenmakers L.B. Woldring en B.E. Sonius.
Auteursrechtelijk beschermd