Steenwijkerwold
(gemeente Steenwijk)
Dorp ontstaan door het samengroeien van de kern-esdorpen Kerkbuurt, Gendringen en Thij. In 1401 werd een kerk gesticht op de zandhoogte die pas in de tweede helft van de negentiende eeuw de naam Kerkbuurt kreeg. In 1523 voltrok zich de bestuurlijke afscheiding van Steenwijk. De nederzetting Gelderingen had het slot Croeve als centrum, dat na de Hervorming als schuilplaats diende voor katholieken. Tussen 1685 en 1695 werd de slothof verbouwd tot schuurkerk. In 1830 ontstond op de plaats van het afgebroken slot een eerste katholieke kerk. Vlakbij richtte pastoor Muiteman in 1893 het liefdesgesticht ‘De Voorzienigheid’ op, dat werd gebouwd naar plannen van G. te Riele. Bij het gesticht hoorde sinds 1904 een R.K. kweekschool die in 1984 naar Zwolle werd verplaatst.
De
Herv. kerk (Oldemarktseweg
Steenwijkerwold, Lagere school
94), oorspronkelijk gewijd aan St. Andreas, is een eenbeukige, laat-gotische kerk waarvan het koor smaller is dan het schip, een houten geveltorentje en ingesnoerde spits. De kerk is in twee fasen gebouwd: in het begin van de 15de eeuw het koor en vervolgens in het eerste kwart van de 15de eeuw het schip. De consistoriekamer aan de noordzijde stamt uit de 19de eeuw. Inwendig heeft het koor stenen kruisribgewelven. Bij de restauratie in 1958 werden de 19de-eeuwse houten ramen vervangen door gemetselde vensters, met eenvoudige vorktraceringen. De grotendeels nog aanwezige triomfboog is toen in zijn oude spitsboogvorm hersteld en het schip kreeg een nieuwe houten zoldering. De bijzonder rijk gesneden preekstoel dateert uit omstreeks 1700 en bestaat uit een door aartsengel Michaël gedragen kuip met ionische kariatiden en bazuinblazende engelen aan de achterwand tussen kuip en klankbord. Het orgel werd omstreeks 1800 gebouwd door J. Proper. Rondom de kerk staan op
Tuk bij Steenwijkerwold, Watertoren
het kerkhof een baarhuisje uit omstreeks 1875 en een graf met gebroken zuil van K.A.M.H. Veurman (†1900).
De R.K. St.-Andreaskerk (Gelderingen 77) is een driebeukige basilicale kerk met een overhoeks geplaatste dakruiter. De lage dwarsschepen gaan aan de oostzijde over in lage dwarsbeuken. De kerk verrees in 1912-'13 op de plaats van een voorganger uit 1830. W. te Riele maakte het ontwerp met neogotische details. Ten westen ligt de omstreeks 1870 gestichte R.K. begraafplaats met losse klokkenstoel. Aan de voet van het door T. Groenestege en A.B. Spitzen in 1880 geschonken kruisbeeld ligt een aantal pastoorsgraven, met daarachter een baarhuisje uit 1904. Verder zijn er diverse fraaie graven van de families Groenestege en Spitzen.
De voorm. lagere school (Gelderingen 75), sinds de jaren zeventig 't Slothof geheten, werd in 1908 gebouwd als een tweeklassige school met onderwijzerswoning. Ze maakte oorspronkelijk deel uit van het R.K. complex ‘De Voorzienigheid’ en heeft lange tijd dienst gedaan als patronaatsgebouw.
Tuk. Dit dorp ten oosten van Steenwijkerwold is genoemd naar Tuchem, de Friese naam voor jongvee. Al in de 15de eeuw was er sprake van een kapel. De huidige kern ontwikkelde zich ten noorden van de recent gesloopte zuivelfabriek uit 1911. De neoclassicistische Villa Oostwoud (Tukseweg 158) is in 1873 gebouwd voor de Amsterdamse theater-
Auteursrechtelijk beschermd