Werkendam
Dijkdorp, waarschijnlijk ontstaan in de 18de eeuw langs de Nieuwe Merwede. Het oorspronkelijke bebouwingslint lag langs de Hoogstraat en de Kruisstraat. In de 19de eeuw ontstond lintbebouwing langs een nieuwe rivierdijk (Sasdijk). Na de Tweede Wereldoorlog groeide het dorp verder uit.
Het kerkhof achter de moderne Herv. kerk (Kerkstraat 5) bevat veel 19de-eeuwse graven, waaronder het neogotisch grafmonument voor burgemeester Gerard van Houwinge († 1850) en echtgenote († 1843).
Het voorm. raadhuis (Hoogstraat 35) werd in 1849 gebouwd. Het brede, neoclassicistische gebouw heeft een hoog souterrain en een schilddak met dakruiter. Het pand is tot winkel verbouwd.
Het postkantoor (Hoogstraat 25) werd omstreeks 1890 gebouwd in de vorm van een eclectisch, gepleisterd herenhuis.
Het gebouw van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen (Hoogstraat 32) is een neoclassicistisch pand met zadeldak uit 1880, waarin ouder kern uit 1837. Het later aangebouwde poortje naast het huis heeft een tegeltableau met de tekst ‘badhuis’, hetgeen herinnert aan een verdwenen pand met die functie, dat achter het Nutsgebouw lag.
De Vervoornepolder-molen (Schenkeldijk ong.) is een vroeg-18de-eeuwse, achtkante poldermolen met bovenkruier in de Vervoornse polder. De molen is in 1969 gerestaureerd.
Verdedigingswerken. Bij Werkendam liggen drie sperforten van de zuidflank van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het ten oosten van Werkendam gelegen
Fort aan de Uppelsche Dijk (Uppelsedijk ong.), gebouwd ter afsluiting van de straatweg Breda - Gorinchem, is een gesloten aardwerk uit 1878-'80 met twee halve bastions en bomvrije gebouwen. In het fort zijn delen van het rond 1847 gebouwde Fort Altena opgenomen. De gracht is bij de verbreding van de Rijksweg A27 gedeeltelijk verdwenen. Het
Werk aan het Steurgat (Bandijk 25), gelegen ten
Werkendam, Kerkhof, grafmonument Van Houwinge
Nieuwendijk bij Werkendam, Rijksstoomgemaal De Drie Sluizen
westen van Werkendam, is een omgracht, onregelmatig vijfhoekig fort, aangelegd in 1880-'81. De bomvrije gebouwen zijn recentelijk verbouwd tot luxe-appartementen. Het
Werk aan de Bakkerskil (Schenkeldijk ong.), ten zuiden van Werkendam, werd in dezelfde tijd en met dezelfde opzet aangelegd.
Nieuwendijk. Dit dijkdorp ten zuiden van Werkendam ligt rond het rijksstoomgemaal ‘De Drie Sluizen’ (Kerkweg 106), dat in 1902-'04 werd gebouwd voor de waterschappen Alm, Gantel en Zeven Bannen. Het is een eenlaags gebouw onder zadeldak, met lisenen, rondboogvensters en klimmend fries. In 1935 werd het gemaal geëlectrificeerd en omstreeks 1980 is het buiten gebruik gesteld.
Auteursrechtelijk beschermd