Monumenten in Nederland. Noord-Brabant

Ulvenhout
(gemeente Breda)

Dorp dat in 1277 voor het eerst wordt vermeld. Tot in de 19de eeuw bestond het uit een bescheiden agrarische lintbebouwing langs de weg Breda-Hoogstraten (België).

De R.K. St.-Laurentiuskerk (Dorpsstraat 42) is een driebeukige neogotische kruisbasiliek uit 1903-'04, ontworpen door C.F. van Hoof. De hoge westtoren heeft een ingesnoerde spits en hoektorentjes. De kerk vormt een ensemble met de monumentale pastorie (Dorpsstraat 40) uit 1907 en de voorm. Mariaschool (Dorpsstraat 38) van kort voor 1900, beide in neogotische stijl. Bij de kerk staan twee vroeg-17de-eeuwse natuurstenen hekpalen en een zandstenen poortje met renaissance-ornamenten uit dezelfde tijd. Deze zijn afkomstig van het buitenhuis Grimhuijsen, ter plaatse gebouwd door Justinus van Nassau, gouverneur van Breda. Dit huis diende van 1724 tot 1904 als pastorie en werd gesloopt om plaats te maken voor de huidige pastorie. Het kerkhof heeft een ijzeren toegangshek uit het begin van de 20ste eeuw en enkele oude zerken.

Bidkapel. De in de as van de Dorpsstraat gelegen Mariakapel in neogotische stijl dateert uit 1938 en werd gebouwd naar plannen van A. Siebers.

Boerderijen. In en rond het dorp staan nog verschillende, in aanleg meestal

[p. 314]

Ulvenhout, Boerderij Dorpsstraat 2

18de-eeuwse langgevelboerderijen met op het erf een of meer Vlaamse schuren en soms ook nog een bakhuis. Enkele 18de-eeuwse voorbeelden zijn Cauwelaersweg 2 en 5 en Dorpstraat 2. Het fraai gesitueerde, voormalige boerderijcomplex De Pekhoeve (Dorpsstraat 90-92) bestaat uit een 18de-eeuws woonhuis met een haaks daarop geplaatste langsdeelschuur en verder nog een 18de-eeuws bakhuis met uitgebouwde oven en een dwarsdeelschuur.

Windmolen ‘De Korenbloem’ (Molenstraat 34) ligt ten zuiden van de dorpskern. De ronde bakstenen beltkorenmolen dateert uit 1909 en verving een in 1835 uit Strijbeek afkomstige standerdmolen.

Luchtenburg (Chaamseweg 14-16), ten zuiden van Ulvenhout, is een buitenplaats met formele aanleg, waarin bijzondere geometrische elementen zijn opgenomen. Een eenvoudig rechthoekig landhuis uit de tweede helft van de 17de eeuw vormt de kern van de buitenplaats. Omstreeks 1850 werd het huis met een verdieping verhoogd. Ter rechterzijde van het voorplein ligt een langgerekte boerderij met een deels houten bedrijfsgedeelte. Links staat een grote houten

Ulvenhout, Buitenplaats Hondsdonk, boerderijtje

Vlaamse schuur met rieten dak, met inrijdeur in beide lange wanden.

Hondsdonk (Chaamseweg 28), ten zuiden van Ulvenhout, is een buitenplaats met als kern een empire-landhuis uit omstreeks 1795. Het huis heeft aan de voorzijde een erker en rechts een naar achteren uitgebouwde vleugel. De balkons en het klokkentorentje (afkomstig van huis Luchtenburg) werden omstreeks 1840 geplaatst. Twee hardstenen siervazen met mythologische figuren flankeren de toegang naar het huis. Voor het huis staat een houten duiventil. De tuinaanleg uit 1842, in Engelse landschapsstijl met slingervijver, wordt toegeschreven aan de toenmalige bewoonster, Henriëtte van der Borch-van der Heim. Zij ontwierp ook het op een ‘cottage’ gelijkende boerderijtje (Hondsdonkseweg 7) op het landgoed.

Anneville (Annevillelaan 93-101), ten zuidoosten van het dorp, is een buitenplaats met wit gepleisterd landhuis in neoclassicistische trant. Het huis heeft zijrisalieten aan de voorzijde en een middenrisaliet met fronton aan de achterzijde. De Brabantse historicus A.C.F. Prosper Cuypers van Velthoven liet het in 1851-'52 bouwen naar ontwerp van A. Trappeniers. De serre en het terras aan de achterzijde dateren uit 1934. Het koetshuis en het achtkantig hoenderhok stammen uit 1898. De lanenstructuur van de buitenplaats is ouder dan het huis. Naar plannen van L. Rosseels liet de zoon van de bouwheer in 1885 aan de achterzijde van het huis het vrij langgerekte park aanleggen, eindigend in een

Valkenswaard, Herv. kerk

tegen een bosrand gesitueerde ronde vijver. Op het landgoed staat een langhuisboerderij (Annevillelaan 99) uit 1845, verbouwd in 1908.