Oud Gastel
(gemeente Halderberge)
Langgerekt dorp ontstaan in de late middeleeuwen op de overgang van zeeklei en zandgrond. De R.K. kerk bepaalt van verre het dorpssilhouet.
De
R.K. St.-Laurentiuskerk (Kerkstraat 3) is een driebeukige neogotische kruisbasiliek, gebouwd in 1906 naar ontwerp van G.J. van Swaay. Van de laat-gotische voorgangster uit 1483 bleef de toren behouden. Het ranke karakter van de toren ging enigszins verloren doordat de nieuwe kerk veel hoger is dan
Oud-Gastel, Gezicht op dorp met R.K. St.-Laurentiuskerk
de oude. De toren van vier geledingen met overhoekse steunberen en rijke nissenversiering wordt bekroond door een balustrade en een achtkantige spits. De klokkengeleding is vernieuwd na een brand in 1671. Tijdens een restauratie in 1952-'59 kreeg de toren een nieuwe balustrade en werden enkele 19de-eeuwse toevoegingen verwijderd. Boven de toreningang bevinden zich drie neogotische beeldjes, voorstellende de patroonheilige van de kerk en twee engelen die zijn attributen dragen.
De Herv. kerk (Dorpsstraat 13) is een eenvoudig neoclassicistisch zaalgebouw uit 1809. De monumentale pastorie (Dorpstraat 11) is een herenhuis uit 1867.
Woonhuizen. Het neoclassicistische herenhuis Dorpsstraat 9 dateert uit het eerste kwart van de 19de eeuw. Kerkstraat 67 is een neoclassicistisch herenhuis uit 1863 en Dorpsstraat 44 een herenhuis in eclectische stijl uit 1874. Het diepe huis Het Spaensch Cruys (Markt 11) is in 1937 herbouwd in 17de-eeuwse trant, compleet met trapgevel, uitkragende korfbogen op kopjes, kruiskozijnen en sierankers.
Het Gastelse Veerhuis (Gastelsedijk Zuid 8) is een dwars huis met zadeldak uit de eerste helft van de 19de eeuw. Het ligt bij het voormalige veer over de Nieuwe Roosendaalse Vliet.
Boerderij Strijpdreef 6 is een 19de-eeuws boerderijcomplex bestaande uit een gepleisterd eenlaags woonhuis met zadeldak tussen topgevels en aan de rechterzijde aansluitend een houten schuur.
Stampersgat. Dit dijkdorp langs de Dintel, gelegen ten noorden van Oud Gastel, is waarschijnlijk ontstaan in de 15de eeuw. Pas sinds 1899 is het een kerkdorp. De R.K. kerk van de H.H. Martelaren van Gorkum (Dennis Leestraat 25) is een neogotische kruiskerk, gebouwd in 1924 naar plannen van W. te Riele. Hij ontwierp ook het in 1927 bij de kerk opgetrokken klooster van de zusters franciscanessen van Oudenbosch. De pastorie (Brugstraat 2) stamt waarschijnlijk uit het midden van de 19de eeuw. In het dorp staat ook een ronde bakstenen watertoren (Brugstraat ong.) uit 1952, gebouwd naar ontwerp van J.M. Hurks.
Auteursrechtelijk beschermd