Hooge Zwaluwe
(gemeente Made)
Dorp dat waarschijnlijk in de loop van de 16de eeuw ontstond langs de oude westdijk van de in 1421 overstroomde Grote Waard en de heringepolderde Emiliapolder. Karakteristieke elementen zijn de haven en de aan de voet van de dijk gelegen onderweg (Onderstraat). Ten zuiden van de kern ligt een lintbebouwing langs de Kerkdijk, waar bij de R.K. kerk in de 19de eeuw een kleine bebouwingsconcentratie ontstond.
De Herv. kerk (Raadhuisstraat 3) is een tegen de dijk gebouwde sobere maar zeer monumentale centraalbouw uit 1639-'41, gebouwd naar ontwerp van Jacob van Campen en onder leiding van Laurens Drijffhout. Het gebouw vertoont een sterke gelijkenis met de Herv. kerk van Renswoude (Utrecht), die gelijktijdig werd gebouwd. Na een brand in 1910, waarbij de kappen en de gehele inventaris verloren gingen, is het gebouw met enigszins gewijzigde kap hersteld. De plattegrond heeft de vorm van een Grieks kruis met vier korte armen. De vierkante kruising rijst boven de armen uit en wordt bekroond door een open vierkant torentje. De kerk heeft op de hoeken uitzwenkende steunberen, die naast een constructieve ook een symbolische betekenis hebben; ze verwijzen naar de tempel van Salomo. Om de kerk ligt een kerkhof voorzien van een toegangshek in jugendstil-vormen.
De
R.K. St.-Willibrorduskerk (Kerkdijk 1a) is een neogotische zaalkerk uit 1865 met een smaller, veelhoekig gesloten koor en een in 1919-'20 verhoogde toren. De kerk werd in 1880 gewijzigd. Het interieur heeft gestucte
Hooge Zwaluwe, Herv. kerk
kruisgewelven. De 18de-eeuwse eiken preekstoel in rococo-stijl is afkomstig uit de R.K. kerk van Zevenbergschen Hoek.
Het raadhuis (Raadhuisstraat 5) is een eenlaags gebouw op U-vormige plattegrond, gebouwd in 1836. Op het schilddak staat een dakruiter met klok.
Het voorm. schoolgebouw Raadhuisstraat 37 is een neoclassicistisch eenlaagspand uit omstreeks 1870.
Het dijkhuis Raadhuisstraat 8 is een wat rijker uitgevoerd 18de-eeuws dorpshuis met zadeldak tussen tuitgevels en voorzien van schoorstenen. In de 19de eeuw is het enigszins gemoderniseerd; het interieur heeft de oorspronkelijke indeling met een voornamelijk 18de-eeuwse en deels 19de-eeuwse afwerking.
Windmolen ‘Zeldenrust’ (Kerkdijk 19) is een ronde bakstenen stellingkorenmolen uit 1866.
Het voorm. station (Stationsweg 2) werd in 1883 gebouwd aan de Langstraatspoorlijn. Het eenlaags pand met ver overstekend dak en lage aanbouw onder lessenaarsdak draagt het opschrift ‘HOOGE ZWALUWE’.
Auteursrechtelijk beschermd