Monumenten in Nederland. Noord-Brabant

Diessen
(gemeente Hilvarenbeek)

Akkerdorp ontstaan in de vroege middeleeuwen op de hoger gelegen zandgronden in het stroomgebied van de Reusel.

De R.K. St.-Willibrorduskerk (Kerksingel 1) is een laat-gotisch gebouw met vroeg-15de-eeuws koor en pseudo-basilicaal schip met transeptachtige dwarskapellen uit omstreeks 1450. De voormalige sacristie aan de zuidzijde van het koor kwam in de eerste helft van

Diessen, R.K. St.-Willibrorduskerk, interieur (1974)

Diessen, R.K. St.-Willibrorduskerk

de 16de eeuw tot stand. De toren werd waarschijnlijk in 1527 voltooid; tegelijk met de bouw ervan is het schip aan de westzijde met een travee verlengd. De huidige sacristie aan de noordzijde dateert van de kerkrestauratie in 1970-'73.

In de eerste helft van de 19de eeuw kreeg de kerk een neoclassicistisch interieur dat men bij de restauratie voor een groot deel weer verwijderde; enkele ornamenten bleven behouden, zoals de draperie van stucwerk boven de triomfboog. De kerk bevat twee barokke, aan St. Sebastiaan en St. Joris gewijde altaren (1744), een rijk gesneden preekstoel (1748), verder een classicistisch hoofdaltaar, twee biechtstoelen en gesneden communie-

[p. 135]

bank (begin 19de eeuw) en ten slotte een orgel door B.P van Hirtum (1859).

De ranke laat-gotische toren telt vijf, door natuurstenen lijsten van elkaar gescheiden geledingen en heeft meermalen versneden, haakse steunberen. De rijk gedetailleerde gevels zijn voorzien van spitsboognissen met flamboyant, zandstenen maaswerk en hebben een zandstenen fries onder de dakrand.

Boven de ingang met rijk geprofileerde zandstenen tudorboogomlijsting zit een hoog spitsboograam. Opmerkelijk is de veelhoekig uitgebouwde traptoren aan de zuidzijde; hiervan zijn de muurvlakken in de tweede geleding enigszins hol gemetseld zodat zij een vloeiende overgang vormen van het vlakke muurwerk van de eerste naar de nissen van de derde geleding.

De pastorie (Heuvelstraat 1) is een herenhuis uit de eerste helft van de 19de eeuw. Links en rechts staat een lagere aanbouw met ingezwenkte topgevel. Het voorm. raadhuis (Willibrordusstraat 12) is een herenhuis uit 1880 in eclectische trant, oorspronkelijk gebouwd als burgemeesterswoning. In 1954 werd het pand verbouwd tot raadhuis, waarbij een klokkentorentje werd toegevoegd.

Boerderijen. Langgevelboerderij Pannenhuis (Julianastraat 29) dateert volgens de jaartalankers uit 1658 en heeft een zadeldak tussen twee topgevels met vlechtingen, duivengaten en een toppilaster. De boerderij is in de loop van de tijd verbouwd en gewijzigd. De langgevelboerderij 't Huiske ten Halve (Beekseweg 24) is gebouwd in 1871 in eclectische stijl. De halverwege de doorgaande weg naar Hilvarenbeek gelegen boerderij diende tot 1933 tevens als café. Beerseweg 1 en 2 zijn wederopbouwboerderijen uit 1941, gebouwd in navolging van de traditionele langgevelboerderijen.

Het sluiscomplex (St.-Josephstraat ong.), ten noordoosten van het dorp in het Wilhelminakanaal, bestaat uit een schutsluis, brug en pomphuis uit 1923 en een sluiskolk uit 1929. Het bijbehorende sluiswachtershuisje is vernieuwd. De stijl van de sluis en brug is puur functioneel, het pomphuis heeft Berlage-elementen en de sluiskolk heeft een zakelijke, functionalistische stijl en lijkt een verkleinde

Diessen, Sluiscomplex

versie van het latere stuwcomplex te Lith.

Baarschot. Akkergehucht ten zuiden van Diessen. Brouwerij ‘Het Witte Kruis’ (Baarschotsestraat 46-48) is een eenlaags gebouw op L-vormige plattegrond, waarvan het rechterdeel een topgevel bezit met duivengaten en de jaartalankers ‘1717’. De grote schuur met schilddak dateert uit 1871. Gijselstraat 4 en 5, de laatste met jaartalankers ‘1833’, zijn langgevelboerderijen met een rieten wolfdak en dakvoet met pannen.