|
| |
| |
| |
Beon,
koning van Egipte;
Treurspel.
Eerste bedryf.
Eerste tooneel.
Amessis, Kanope.
Kanope, zou myn ziel zich zo ontydig kwellen?
Een weinig roekloos volk zo spoedig my ontstellen?
De moed my zo vergaan? Dit oproer zal gewis
Zo snel verdwynen als het opgekomen is.
Prinses, heeft dan de vorst uw vader niets te vreezen?
Dat weinig roekloos volk kan hem gevaarlyk wezen:
De scherpste logentaal belaagt hem in zyn eer.
Kent hem Egipte niet als wettig' opperheer?
Bezit hy 't hoog gezag door schandelyke listen?
Wat logen kan met vrucht zyn erfdeel hem betwisten?
Is hy Biofis niet, die lang met waren lof
Den rykstroon heeft bekleed in Memfis heilryk hof?
Zal deze hoofdstad met haar krygsvolk hem begeven?
Hoe kan Amessis hart voor zulk een' vader beven?
Maar 't groeijend muitgespan vertoont zich in 't gezicht
| |
| |
Der koninklyke vest; en hy word valsch beticht:
Men zegt, dat hy welëer een' zyner gunstgenooten
Beval zyn' broeders zoon een' dolk in 't hart te stooten,
Na bloedige ontrouw wierd van voogd tot vorst verklaard,
En dat men heimelyk den erfprins heeft gespaart.
Zo poogt, in schyn van recht, het hoofd der muitelingen,
Op Beons naam, den vorst gebied en eer t'ontwringen.
Die erfprins overleed kort na zyn' vaders dood;
En 't geeft de boosheid voet: maar d'onschuld lyd geen' nood:
Een vlek, gelyk men stout myn' vader aan durft wryven,
Blyft nooit zo lang bedekt, of zal het altoos blyven.
Wat vreest ge, daar al 't hof d'onwaarheid duidlyk ziet?
Men doemt die logen; maar wie ze uitvond weet men niet.
Ik vrees een' onbekend' en magtig' ryksverrader.
Ik hoop op myn' gemaal, en zyn' beroemden vader;
Op 't vuur der jeugd, en op de gryze ervarenheid.
Zaagt gy die helden tot een' uitval niet bereid?
En wil de koning zelf niet meê ten stryde trekken?
Hun oog, de ziel van 't heir, zal moed en schrik verwekken:
Ons krygsvolk is het eêlste uit gantsch Egipteland,
En d'ongetrouwe schaar' niet tegen ons bestand.
Op dezen dag zyn ons die muiters opgekomen;
Op dezen zelfden dag zal hen de wraak betoomen.
't Verraad heeft lang gesmeult; ik twyfel daar niet aan:
De koning heeft gewis den ryksnood lang verstaan:
Hy zocht, maar zonder vrucht, zyn binnenste gepeinzen,
Zyn smartelyke zorg voor 't hofgezin t'ontveinzen,
Van toen af dat de Nyl, door 't óvervloeijend nat,
Dit jaar het akkerland noch niet bevochtigt had,
Tot nu toe dat de vloed in d'oevers is geweken,
En 't muitgespan te veld' de hoofden op kan steken.
Biofis kwynt; en gy, zyn kroost, zyn zielvriendin,
| |
| |
Weet gy zyn kwelling niet? Hy houd zyn zuchten in,
Wil door een bly gelaat zyn droef geheim verbergen,
Verzwaart zyn prangend leed door zich zo veel te vergen,
Zoekt staag naar d'eenzaamheid, en sluit zich reis op reis
In hoop van aêmtogt op in 't stilste van 't paleis.
Zo hy geen reden had, hy zou zo naar niet kwynen:
Geen lichte ramp ontrust een' moed gelyk den zynen.
De zorgen, naauw vereend aan 't koninklyk gebied,
Waardoor een bloeijend ryk de gunst der goôn geniet,
En d'opperheeren zelf een waar genoegen smaken,
Ziet gy voor angsten aan, die hem rampzalig maken.
Zyn ongeluk, prinses, sproot uit Soïfis raad:
Die gunsteling belaagt de grootsten uit den staat.
De vorst (vergeef het my,) kan door misleiding dolen.
Der grooten ongelyk is Memfis niet verholen;
Hun haat kan veel bestaan; hun magt is niet gering;
En, schoon hy wettig heerscht, hy is een vreemdeling.
Ook heugt het Memfis noch hoe door zyn landgenooten,
Met wie hy herwaarts toog, uit wie ik ben gesproten,
Wier wreedheid ik verfoei, het ryk wierd overheerd,
En in een nare zee van bloed en vlam verteerd.
Wat overrompling was ooit wreeder? ooit verwoeder?
Maar Memfis heugt niet min hoe door Biofis broeder,
Schoon óók een' Arabier, terstond dat woest geweld
Gestuit wierd, en het ryk in ouden glans hersteld.
Myn vader, na dien vorst in 't hoog bewint getreden,
Hoed, op zyn' broeders spoor, 's lands wetten, kunsten, zeden;
Duld geen uitheemsche zaak, die 't volk in d'oogen steekt;
Gebruikt geen andre taal, dan die Egipte spreekt;
Verwisselde van naam, met al de vreemde scharen;
Vergunt aan elke stad haar goôn, haar kerkgebaren;
En geeft, naar d'oude wyz', aan Memfis goôn hun eer:
Hy is geen vreemdeling; hy was 't voorlang niet meer.
| |
| |
Word hy in 't eind' misleid, en heeft men stof tot muiten,
De vader van myn' held zal hem 't gezicht ontsluiten.
Wy zien het dreigend vuur van oproer haast gebluscht.
Verneem wat vreemd bevel met reden my ontrust:
Ik moet, in plaats van u met ydle hoop te vleijen,
Op last van uw' gemaal tot ramp u voorbereiên.
Op last van myn' gemaal!.. Zo vreest myn Ammozis!..
Kanope, is 't u bekend wat ramp te duchten is?
Hy wil u hier, prinses, dat groot geheim ontdekken.
Moet my d'onzekerheid te feller angst verwekken?
Zyn bede is dat ge uw' angst den vorst verholen houd.
Hy heeft niets verder uw Kanope toebetrouwt.
Ach! vreest myn Ammozis, dan heeft hy veel te vreezen.
ô Droevig morgenüur!.. Zal hy terstond hier wezen?
Op gistren was zyn hart noch vry van allen druk,
En dat geheim voor hem, gelyk voor my, verborgen.
Gy weet hoe die gemaal, in weêrwil van de zorgen,
Verknocht aan 't staatsbewint, waarin hy lofflyk deelt,
Door zyn gewone vreugd myn liefde heeft gestreelt.
Die zoete vrucht der deugd in zyn verheven zinnen,
Die my door 't echtgeluk zo véél geluk deed winnen,
Die vreugd is dan zo haast in bitterheid verkeerd!
De koning treurt, en zwygt zyn dochter wat hem deert!
Myn vader en gemaal zyn niet, dan door bewustheid
Van 't grootste staatsgevaar, in heimlyke ongerustheid.
Nooit treffe hen of 't ryk des hemels ongenaê!
| |
| |
Waar blyft myn echtgenoot? Ga, myn Kanope, ga,
Om hem het ongeduld, dat my ontrust, te melden.
| |
Tweede tooneel.
Verheven Ammozis, beminlykste aller helden,
Die d'onderdrukte deugd zo dikwerf hebt verblyd,
Haar heil in top gevoert, en zelf rampspoedig zyt!
Ontlast uw bange ziel, door my uw leed te klagen:
Ik wil, ô myn gemaal! de smart u helpen dragen.
Hoe groot het onheil zy, dat gy te lang my heelt,
Het kan niet grooter zyn, dan my de vrees verbeeld.
Ik zal de tegenheên met moed te boven streven,
Indien myn echtgenoot en vader veilig leven;
Zo lang hy min u acht als schoonzoon, dan als vrind;
En onze liefde u noch met my aan hem verbind.
Myn echtvrind komt noch niet! Hoe! mag ik nóch niet weten
Wat snoode lagen zich de boosheid durft vermeten?..
Maar ach! hy nadert met de droefheid in 't gelaat.
| |
Derde tooneel.
Amessis; Beon, onder den naam van Ammozis.
Wat ramp treft myn' gemaal?
Een heimlyk staatsverraad.
Egipte zal zichzelf nu meer dan ooit bevechten:
Men opent reeds de poort voor Memfis oorlogsknechten:
De hoofden volgen fluks; ik ga met hen te veld'.
Verneem, vóór myn vertrek, den angst, die my beknelt;
't Geheim, dat ik u wenschte, ô lieve gaê! te helen;
Den ramp, waarin uw ziel, uw tedre ziel moet deelen:
Verneem, na veel geluk, een' zwaren tegenspoed:
| |
| |
Maar wapen u vooraf met uw' gewonen moed.
Gy tergt myn ongeduld. Wat leed is ons beschoren?..
Maar hoe! gy zwygt, en zucht! Gaat dan al 't ryk verloren?
Helaas! zo deze stad haar' vorst en u verried,
Twee panden, my zo waard,...
Kan ik staatzuchtig ooit met snooden samenzweeren?
Durft iemant in Egipte uw hooge deugd ontëeren?
Gy, myn Amessis, gy, die my zo teêr bemint,
Denk, denk dat zich myn hart een misdryf onderwind;
Of doem een' ander, die... Hoe vrees ik hem te noemen!
Beminlyke echtgenoot, hoe treft me uw ongeluk!
Maar wyt of hem of my het snoodste gruwelstuk.
Ik moet, al vreesde ik u van dat geheim te reppen,...
Hou op... Vergun me tyd, om ademtogt te scheppen...
Heb ik u wél verstaan? voert gy, voert myn gemaal,
Myn dierbare Ammozis deze yselyke taal?
Wat doodlyk onheil trof ooit gade en dochter wreeder?
Minde ik Amessis, en Amessis my niet teder,
Ik had voorzeker deze ontdekking niet gedaan.
Maar Memfis zal 't geheim op dezen dag verstaan;
En 't loos bedrog, geperst om my myn eer t'ontrooven,
Zou mooglyk u in 't eerst d'onwaarheid doen gelooven.
| |
| |
Myn liefde duld niet, dat uw hart, een oogenblik
In twyfel, tusschen my en uwen vader wikk';
En uw oprechte min, my dag aan dag gebleken,
Is oorzaak dat ik u van 't hoog verraad durf spreken.
Biofis schond, helaas! zyn dierverpligte trouw.
Gelooft ge, dat ik ooit hem valsch betichten zou?
Wie geeft tot argwaan, hy, of ik, de meeste reden?
Acht hy zyn' vleijer niet, die gruwelen kan smeden?
Hield hy geen diep geheim voorlang met angst bedekt?
De veldheer, om wiens deugd het my tot eer verstrekt
Dat ik hem vader noem, de vyand aller boosheid
Ontdekte my dit uur by 't outer die trouwloosheid.
Als veldheer Orus spreekt, geeft hy de waarheid klem.
D'aartspriester, dien gy roemt, getuigde neffens hem.
Dat achtbaar opperhoofd van Memfis offeraren
Wil, als het tyd zal zyn, zich door bewys verklaren.
Biofis schoonzoon! wien beticht ge met verraad?
Ik ly genoeg; verzwaar myn' ramp niet door uw' haat.
Kan myn Amessis my haar liefde onwaardig keuren?
Ach! is 't myzelf bekend wat driften my verscheuren?
Verdenk den veldheer niet; geloof het tempelhoofd.
Biofis heeft alree' van achting zich berooft:
Eén wreede word beticht door twee oprechte mannen.
Zyn zy voordezen met misnoegden saamgespannen,
Wanneer uw vader steeg op vorst Salatis troon?
Waartoe hem toen beschut? toen stond de kans hen schoon.
Hun deugd is u bekend; kunt gy hun woord mistrouwen?
Of zoud ge uw' echtgenoot voor landverrader houên?
Helaas! wat vraagt ge my? Gy kent dit teder hart;
Gy grieft het; en 't bezwykt.
| |
| |
ô Lieve wederhelft! het myne moet verdragen,
Door zelfs Biofis by Amessis aan te klagen.
't Gerucht is waar; hy zocht welëer zyn' broeders zoon,
Dien Beon, dien men eerde als erfgenaam der kroon,
Toen noch een' zuigeling, moorddadig óm te brengen.
De veldheer wierd gelast het vorstlyk bloed te plengen,
Maar heeft het trouw beschut voor die onmenschlykheid,
En met zyn lyfsgevaar uw' vader stout misleid.
Men waande u aan den zoon eens moordenaars te huwen;
Hoe doet ge uw echtgenoote gruwen!
Zo wreed vergiftigde Biofis ons geluk;
Zo baart ons huwlyk ons een' eindeloozen druk.
Ik zou noch ongestoord met u ons echtheil smaken,
De kennis van myn' ramp my niet elendig maken,
En 't ryk door tweedragt geen gevaren ondergaan,
Besloot die wreedaart niet op nieuw tot euveldaên.
D'Arabische Assan, nu Soïfis, die de zinnen
Uws vaders wist voorlang door vleijery te winnen,
En binnen Memfis hem door kleene inschikklykheên
In achting heeft gebragt by 't lichtverblind gemeen,
Bedoelt den val der grootste en trouwste Egiptenaren,
Durft hen in schyn van recht met misdaên valsch bezwaren,
En hitst zyn' meester aan, die, zonder 't minste blyk
Van ontrouw, hen vervolgt, tot ondergang van 't ryk.
Deze opstand is het werk van veel gevluchte grooten,
En 't heil des vaderlands het doel der eedgenooten.
De veldheer Orus bleef van 's vleijers list noch vry;
Maar d'ontrouw, die hem vreest, belaagt ook hem en my.
Zo moest die held, in hoop van 't ryksbederf te stuiten,
Terstond tot bystand dier onnoozelen besluiten.
Het eedgespan wist naauw' hoe wreed uw vader heeft
| |
| |
Salatis zoon verraên, en dat die prins noch leeft,
Of 't won veel vrinden aan, en dorst den opstand wagen,
Dien lang Biofis vreesde, in 't wroegend hart geslagen.
Durf ik 't gelooven, die Biofis dochter ben?
Kan ik 't in twyfel slaan, die zyn betichters ken?
Held Orus, die de deugd my aanprees door betrachting;
Die wyze Egiptenaar, om zyn verdienste in achting;
Van wien myn egaê geen bedrog vermoeden kan;
Is hoeder van den staat, schoon hoofd van 't eedgespan.
Hy wacht naar my alleen, om uit de vest te trekken.
'k Heb alles u ontdekt wat ik u moest ontdekken:
Gy kunt, na zo veel licht, het ovrige vermoên.
'k Verraad Egipte niet; gy zult het my niet doen.
'k Weet wat angst in u moet werken.
Uw ramp is groot; uw deugd, noch grooter, zal u sterken:
Ik wacht den hoogsten moed van uw verheven hart;
Haar omhelzende.
Vaar wel. 'k Verlaat u,... maar met smart.
Amessis, hem in haar armen wederhoudende.
Neen, wreede! blyf; en hoor uw echtgenoote kermen:
Gy zult, zo gy haar mint, u over haar ontfermen.
Beon, zich poogende uit haar armen te ontslaan.
Ik min, beklaag u... Maar myn eer roept my te veld'.
Hy ontvlucht haar.
Vertoef... Hy luistert niet!.. Ach! hy is weg gesneld.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Wat hoorde ik! Leef ik noch? Kan ik myn leed beseffen?
Wat doodelyke slag kon ooit my feller treffen?
Waar gaat myn echtgenoot? wie word door hem bestreên?
Wat zegt my die gemaal? wat al afgryslykheên?
Egipte zal zichzelf door binnenkryg vernielen;
Myn vader zocht welëer zyn' koning wreed t'ontzielen;
De veldheer veinsde hem te dienen in 't verraad;
Ik ben 't elendig loon der gruwzaamste euveldaad;
En myn gemaal spant aan met Orus, tot onttroning...
Hyzelf (ik twyfel niet,) is die verraden koning:
Door wyze zorgen heeft de veldheer toegelegt
Om zyn' gewaanden zoon, den ryksprins, door myn' echt
Ten vaderlyken troon te voeren... Ydle zorgen!
Dat doodelyk geheim, zo lang getrouw verborgen,
Daar ik gelukkig was in 't vreeslykst ongeluk,
Barst eenmaal uit, en stort me in hopeloozen druk.
Nooit zal ik 't einde zien van myn ondraaglyk lyden:
't Is myn gemaal, die fel myn' vader moet bestryden:
Het geld myn' vader; ach! het geld myn' echtgenoot.
Mogt hun Amessis hen hereenen door haar dood!
Biofis, mogt uw kroost uw wreede staatzucht boeten!
Hy zal ten stryde gaan; hy kan my hier ontmoeten;
Ik ben ontroerd; ik ga... 't Is hem te spaê vermyd;
Hy komt; zyn vleijer óók!.. Helaas! in welk een' tyd!
| |
Vyfde tooneel.
Biofis, Amessis, Soïfis.
Ik zie myn dochter; ze is ontsteld; ik wil haar spreken.
Amessis, hoe! is u de moed terstond bezweken,
| |
| |
Wanneer een muitend volk my roekloos durft verraên?
Ik dacht niet, dat u dit met schrik in 't hart zou slaan.
Gaf ik aan 't bloeijend ryk, door hatelyk regeeren,
Ooit stof om met den naam van dwingland my t'ontëeren?
Heb ik, door 't nut gebruik der zorglyke oppermagt,
Niet altoos 't waar geluk van al myn volk betracht?
Vleit echter zich een heir verwoede muitelingen
My nu, als hunn' tiran, het hoog gezag t'ontwringen,
En dien bedrieger, wien Egipte noch niet kent,
Te kronen in myn plaats; men zie wiens eer men schend.
't Is waar, d'ondankbren zyn ons yllings opgekomen;
Maar 'k heb hun vloekverbond alree' voorlang vernomen:
Hun magt, in 't eerst gering, groeit wel by schaar' op schaar'
Van alle kanten aan; doch zonder groot gevaar:
't Geoefend krygsvolk treed die muiters onder d'oogen:
De veldheer en zyn zoon zyn naar het heir getogen:
Ikzelf zal volgen; nooit kon 't veiliger geschiên:
Ik ben van oorlogstuig en wagens wél voorzien;
Kan op elk krygshoofd, op elk' legerknecht betrouwen;
En zal, na wisse wraak, welhaast u weêr aanschouwen.
Uw vyand blyft bedekt; ik vrees hem in 't gevecht:
Betrouw, tot gy hem kent, op hoofd noch legerknecht:
D'één kan uw vyand zyn, en d'ander stil gewonnen.
Ik wil de muiters zien, die 't valsch gerucht verzonnen;
Ik ga ('t besluit staat vast,) myn eer en wraak voldoen.
Ach! dat de goden u, en myn' gemaal behoên!
| |
Zesde tooneel.
Biofis, Soïfis.
Wat noopt Amessis toch zo veel gevaar te vreezen?
| |
| |
Hoe! zou myn dochter van 't geheim verwittigd wezen?
Is 't Orus zoon bekend? en heeft hy 't haar verklaart?..
Maar Orus heeft welëer den erfprins niet gespaart:
Men zag den veldheer toen my tot beschermer strekken;
En zou hy trouwloos nu dat groot geheim ontdekken?
Denk echter wat gerucht van erfprins Beon loopt.
De veldheer word, ô vorst! door ontrouw niet genoopt:
Hy meldde u 't snood bestaan van 's ryks gevluchte grooten,
En gaf u telkens licht omtrent die vloekgenooten.
Zo waakt zyn trouw voor u; zo waakt ze voor zyn' zoon,
Uw dochters echtgenoot, en erfgenaam der kroon.
Eer gy Amessis hand hem voor dien zoon beloofde,
Opdat hy Beon van het levenslicht beroofde,
Was 't mooglyk dat hy u den troon betwisten zou:
Maar gy beloofde, ô vorst! en Orus was getrouw.
Uw beider kroost wies op; gy hebt hen saam' verbonden:
Hy kent zyn waar belang; zyn trouw blyft ongeschonden.
't Is waar, uw dochter ducht uw' vyands heimlyk staal:
Maar ducht een vrouw niet licht voor vader en gemaal?
Amessis tederheid vreest niets dan schyngevaren.
Ook moet geen blind gerucht u eenige onrust baren:
Kan 't iemant anders zyn, die dat gerucht verspreid,
Dan een dier grooten wie de doodstraf was bereid?
Dan d'oppermuiteling? Wat meld hy? 't Geen voordezen,
Had gy 't niet stout verricht, door u verricht moest wezen.
Ik zou geruster zyn in d'onrust van den staat,
Indien myn hart my niet betichtte met verraad:
Het word door angst op angst gestaag vanëen gereten.
Wat lyd men jammerlyk door knaging van 't geweten!
Die angst, die groeijende angst, Soïfis, toont me in 't end'
Een groote waarheid aan, door u zo lang ontkend:
Het heilig godendom aanschouwt en straft de boosheid.
Ik boet in 't wroegend hart myn wreede trouweloosheid.
| |
| |
D'ervaarnis, waarde vorst, weêrspreekt die yslykheên,
Vernuftig uitgedacht, ten teugel van 't gemeen.
Hoe kan uw groote ziel zich daaraan overgeven?
Uw kloek beleid heeft u welëer ten troon verheven;
Gy hebt zo lang de vrucht der veinzery gesmaakt,
U meester van het hart des dommen volks gemaakt,
Uw' veldheer en zyn' zoon door hun belang gewonnen,
En (vry van 's hemels wraak, in 's priesters brein verzonnen,
Maar door uw hoog vernuft tot noch toe wys veracht;)
Voor altoos u gevest in d'eer der oppermagt.
De wroeging moet een hart, als 't uwe, niet ontstellen.
Kom, ga, ter wisse wraak, naar 't leger my verzellen:
Myn wroeging, lang weêrstaan, beneemt den moed my niet:
Zo haar Egipte kent, is 't uit met myn gebied.
Gy, op wiens raad ik my verstoutte tot regeeren,
Zie my deze oppermagt met zo veel ernst verweeren,
En 't ryk zo zeker van het muitgespan ontslaan,
Dat niemant weêr besluit' my naar de kroon te staan.
Einde van het eerste bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij