Brieven (2 delen)

Aan den Min. v. Binnenl. Zaken²⁾.

415. ter Wildenborch den 17 October 1815:

Hoogedelgestrenge Heer

Ik ben aan eene verkeerde bestelling, waardoor mijn Brief, v.d. 19 September ll. aan den Heer Wenckebach als Secretaris bij het Departement van Binnenl. Zaken geadresseerd, aan den Heer Secretaris van Staat voor dat Departement is ter hand gesteld een gulhartig bewijs van Uwer Excellenties aandenken verschuldigd dat mij ten uitersten gestreeld heeft. Ik bidde Uwe Excellentie zich overtuigd te houden dat van mijne zijde de geheugenis onzer vriendschappelijke betrekking voor ruim 30 jaren, onzer nooit in benijding ontaarde naijver op de Goudsche scholen en onzer eenparige lust om van de lessen van onzen waardigen en mij ook nog onvergetelijken Meester³⁾ gebruik te maken niet minder levend dan bij UWHEdG. is gebleven - zodat ik dan ook mijnen Primus op zijn loopbaan als Staatsman nimmer uit het oog ben kwijt geraakt en mij altoos opregtelijk heb verblijd in het welverdiende loon van eer en aanzien niet alleen maar evenzeer van den lof van allen die op verlichting en braafheid mogen aanspraak maken welke hem heeft mogen te beurt vallen. Voor de verpligtende mededeling van mijn geschrijf aan den Heer Rheinwardt betuige ik mijne schuldige erkentenis - werd het in der daad mogelijk bevonden om van Java als een wijnland partij te trekken zulks zoude t' eeniger tijd van belangrijke gevolgen kunnen zijn. Het heeft mij altoos in vroeger dagen voor ons Vaderland leed gedaan dat men de gunstige gelegenheid van de Kaap ten dien opzigte met zo onverschillige ogen bleek te beschouwen.

Wij hebben zo het mij voorkomt, niet weinig reden ons te verheugen over het Besluit des Konings⁴⁾ omtrend de inrigting van het Hoger Onderwijs. Wie zoude niet met zo veel als ons in hetzelve beloofd wordt dankbaar te vrede zijn en zich geene kleine opoffering van eigen denkbeelden getroosten

2) Zie brief 387. Jhr. W.F. Röell was Secretaris van Staat voor de Binnenl. Zaken.

3) De rector van de Latijnsche School, Petrus Dauzij.

4) 2 Aug. 1815. (Zie Luttenberg: Chronolog. Verzameling van Wetten en Besluiten. I blz. 189-240.)

[p. 307]

waar een of ander artikel niet geheel met dezelve overeenstemmen mogt. - Ik tenminste heb onder andren, zonder al te veel spijt mijne hoop zien verdwijnen dat ter dezer gelegenheid terwijl aan den eenen kant een voorafgaand examen in de grieksche en latijnsche talen bepaald werd gevonden als eene conditio sine qua non, om tot de eigentlijk geleerde studiën op de Academiën te worden toegelaten, aan de andere zijde het Latijn als spreek en schrijftaal op dezelve zijn afscheid hadde gekregen, omdat mij toch hetgeen ten tijde van onze vaderen voor het Latijnspreken en schrijven pleitte thans voorkwam de schaal niet langer te kunnen doorhalen, ten ware de mogendheden mogten besluiten om de fransche Taal in het Diplomatieke door de Latijnsche te laten vervangen.

Art. 50¹⁾ kan ook nu nog veel toebrengen om de Nederlandsche Taal een gelijken tred met de wetenschappen te doen houden. Jammer dat aan de Athenaeën de vierde Professor²⁾, als er geen zesde is niet over de Nederduitsche Taal- en Letterkunde collegie mòèt houden!³⁾

Het Reglement in den 23^sten Artikel⁴⁾ vermeld is in te goede handen om geen vertrouwen te doen koesteren dat onze aankomende schooljeugd eindelijk min vervelende, en min aanstotelijke boeken in de handen zal krijgen dan ons in den Erasmus, de Tristia, alle de Eclogen van Virgilius, den volledigen Ovidius, den volledigen Suetonius en den volledigen Terentius eenmaal toegereikt werden. Artikel 5⁵⁾ zal een misbruik weren dat waarlijk al te grof liep!

Met één woord ons Reglement mag zich ook bij onze OverRhijnsche Buren laten zien, en ik wensch den Minister geluk, dien het mag gebeuren aan dit goede en aan zo veel andere de handen te slaan. - Mijn lot heeft mij in bekrompener sfeer van werking hier geplaatst - ik voeg in geene ruimer en hetgeen ik aan mijne kinderen verpligt ben zoude bovendien

1) In het Nederlandsch moeten 7 vakken onderwezen worden. Staring spreekt alleen over het Tweede Hoofdstuk (Athenaea). Het doel van de Athenaea (er konden er zes worden opgericht!) was om onder hen die geen Hoogeschool konden bezoeken, smaak, beschaving en geleerdheid te verspreiden; dit doel was verschillend van dat der Hoogescholen, volgens art. 66 bleef daar de taal ‘bij voortduring en uitsluiting de latijnsche’, hoewel de curatoren toestemming konden geven tot het afwijken van dit artikel en het niet gold voor de colleges in de nederduitsche letterkunde en de oeconomische wetenschappen.

2) Die met het onderwijs in de Grieksche en Latijnsche letterkunde en geschiedenissen wordt belast.

3) Art. 41.

4) Het departement v. Binnenl. Zaken zal het reglement voor de oefeningen en de te vertalen auteurs opstellen.

5) Hierin wordt een toelatingsexamen voor de Lat. scholen geëischt.

[p. 308]

niet toelaten, dat ik mij uit mijnen kring verwijderde. Evenwel heb ik getracht niet alleen voor mijzelven en de mijnen te leven, schoon het toenemen van mijnen huislijken omslag mij bewoog om bij de aanstelling van den Raadpensionaris geen blijk te geven dat ik als Lid van het Dep. Bestuur wenschte gecontinueerd te zijn¹⁾.

Ik heb voor de boeren een schoolhuis gebouwd en onderhoude voor hun een schoolmeester zo dat ons opgroeïend geslacht nu kan lezen en schrijven - iets dat het vroegere geen van beiden verstond. 't Is mij gelukt in 't Quartier van Zutphen de koepokken het eerst op het Platte Land te brengen en rondom te verspreiden door de herhaalde inenting van een aanzienlijk getal kinderen tevens. Door een waterleiding²⁾ van omtrend een uur gaans lang ben ik geslaagd om eenige honderden, voor 't geringste gedeelte mij toebehorende, morgens land, dat somwijlen zelfs in den zomer kon' onderlopen van het overtollige nat [te] bevrijden en voor beter cultuur vatbaar te maken enz. Koning Lodewijk en Keizer Napoleon hebben mij dan ook eervolle blijken van hunne goedkeuring gegeven! - de eerste heeft mij Kiezer gemaakt³⁾ en onder den anderen heb ik, behalve dat ik Cantonspresident⁴⁾ was, twee jaren lang drie conscriptiën door het Maireskruis⁵⁾ getorscht en den adelaar op de Fokstengpen gedragen.

Dit weinige vertrouw ik dat UWHEDGestr. ter dezer gelegenheid wel van mijne loopbaan zal hebben willen vernemen. Ik voeg er niets meer bij, omdat ik de werkzaamheden van UWHEDGestr^s. gewigtigen post eerbiedig en niet onbescheiden zijn wil bij de beantwoording die ik aan Deszelfs, zo gulhartige letters meende verpligt te wezen.

Ik bevele mij der voortduring van UWHEDGestr^s. veelgeschatte vriendschap aan en heb de eer met zeer bijzondere hoogachting te zijn

Hoogedelgestrenge Heer

Uwer Excellenties zeer gehoorzame en ootmoedige dienaar

A.C.W. Staring.

1) Aangesteld 4 Junij 1802.

2) De Veengoot.

3) Zie brief 409.

4) Van Lochem (1812-13).

5) 1811-13 Maire v. Laren (G.). Staring had nog meer betrekkingen kunnen noemen, die hij bekleedde in den Franschen Tijd (o.a. in 1811 lid eener Commissie tot onderzoek van een ontwerp van een Code Rural en van 1811 tot 1813 Juré in het Département de l'Issel Supérieur). In 1814 benoemde Willem I hem tot notabele ter goedkeuring van de Grondwet.