Roomsche Reys
(1624)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
Auteursrechtvrijt'zamenspraeks-gewijs tusschen Pieter de Reyser ende Abacuk fijnen broeder
[pagina 1]
| |
Eerste handelingh,
| |
[pagina 2]
| |
'k en kan niet bevroeden in alle mijne sinnen, wat u tot dese reys magh beweghen. Want hier toe en plaght hem niemandt schier te begeven, dan om eenige van dese vier oorsaken: Te weten, winning van koopmanschap, leeringe van konsten ofte talen, curieuse besichtingh van landen ofte volcken, ende eyndelijc hanteeringe van wapenen. Geenige van dese en kan ick in u bevinden: als zijnde voor eerst een Rentenier, sonder ommeslagh van negotien; daer-en-boven een man van letteren, nu al over lange jaren gekomen ten eynde uwer studien. Hier toe ervaren inde bysonderste Landen, ende ter eeren ghenoegh bespraeckt met de cierlijckste talen van Europa; ende eyndelijcken van uwe jeughd af goedgunstigher lief-hebber van de kunsten van Pallas, als van de oeffeninghen van Bellona. Ten waer sake dat u van de voorgaende Reysen, 'tzy in Vranckrijck, 'tzy in Italien, wat liefs waer over-ghebleven, 'twelck u, noch wesende een Vrijer van uw' ambacht, 'k en weet niet met wat verborghe koorde., na haer moght komen te trecken. Dan dit en kan ick niet wel vermoeyen, ten aensien dat ghy al u leven eenen koelen-troever, ende daer-en-boven nu een Lubecks-vrijer geworden zijt.
Piet.
Monseur Abacuk, u L. is een neerstigh ondersoecker der saken; maer doet my middelertijdt ghedencken, ende metter daedt waerachtig vinden het spreeckwoort, 't welc ick wijlen in Italien hebbe gheleert: Più sa il Matto in casa sua, che il Savio in vasa d'altri. dat is: Meer weet een Sot in sijn eyghen huys, als een Wijsen in 't huys van een ander. Behalven dat ghy schijnende te willen argu- | |
[pagina 3]
| |
menteeren à sufficienti partium enumeratione, ende ettelijcke partes nalatende, geen bundigh besluyt en kundt maken. Want boven de vier of vijf oorsaken van reysen, die ghy verhaelt hebt, kunnender noch meerder aenghewesen worden. Ende om niet te seggen van den genen, die om oorlogh, dieren tijdt, pestilentie, ofte dier ghelijcke plagen vertrecken, en hebdy noyt geweten dat wel somtijdts de devotie aen iemandt een wettighe oorsaeck geven kan om aen te nemen eenighe reysen.
Abac.
Ia ick, harde wel: maer niet dan by den genen, die door Pauselijcke superstitie verblindt, de Afgoderije gebruycken voor devotie: terwijlen dat sy-lieden, door middel van goddeloose Bee-vaerden, verdragen de eere van den levenden Godt, 't zy op doode rompen van S. Jacobben, of Bastianen, 't zy op houte blocken van Loretten, of Monserraten, 't zy op schaduwen en schimmen van S. Iorissen ende Christoffelen, ofte diergelijcke gespoken; die of noyt ter werelt gheweest en zijn, of immers nu tot asch vervallen, van ons niet meer en weten als andere ghemeene dooden: ende in alle geval met groot onghelijck van de Majesteyt Godts, by de Paeps-ghesinde Bee-vaerd-ganghers, worden besocht, ende aenbeden. Dan aldusdanighen grooten misgreep, en kan ick van uwe gheleertheydt ende uytstekende deughdsaemheyt niet vermoeyen.
Piet.
Ick dancke u seer van u goed gevoelen te mywaerts; 't is onverdiendt. Doch met soodanighen beleeftheydt, die versaemt is met soo grooten injurie van mijn Moeder de heylighe Catholijcke Kercke, ende met soo | |
[pagina 4]
| |
leelijcken schennis van de vrienden Godts en ben ick niet seer vermaeckt. 'k Weet wel dat meester Ian Calvijn in deser manieren plagh te droelen met de Apostelen, Martelaren, ende andere lieve Godts Heyligen; maer laet my voorstaen, dat de Gereformeerde Kercke hare saken beter soude vervorderen, waer 't dat sy haer van soodanighe petulantien wat beliefde te matighen; ten minsten by den ghenen, die noch niet t'eenemael inghenomen en zijn van de nieuwigheydt haerder leeringh, ende noch niet gantschelijcken vergheten en hebben 't gene datter geschreven staet van de vrienden Godts, Die u versmaet, versmaet Ga naar margenoot+my; die u-lieden raeckt, raeckt den appel mijnder ooghen, &c. Want men moet weten, ghelijckerwijs het geloof ende de deughden in de menschen alleynskens aennemen, dat even-eens het ongeloof ende de boosheyt oock haren tijd moeten hebben om aen te groepen: Nemo enim repente fit improbus: & successive fit motus. Eenen goeden man en wort niet al teffens de quaedste.
Abac.
Wel laet ons de questie nu laten varen; ende segt my belieft het u, uyt vrientschap, wat het voor een oorsake is, die u, in dese rijpigheyt van jaren, is beweghende, tot den aenvangh van een alsulcken verden, moeyelijcken, ende kostelijcken reys?
Piet.
Neen Abacuk: uwe voorgaende manier van spreken maeckt my scrupuleus, ende geeft my een nadencken van u de mont wederom te doen openen tot meerder scheldingh, ende snoder laster als te voren. Doch op hope van beter, indien ghy immers soo belust zijt om te weten 't voornemen van mijn reys; Ick wil na Romen. | |
[pagina 5]
| |
Abac.
Na Romen? Ey lieve! seght my toch tot wat eynde?
Piet.
Seer geerne: maer op conditie, dat ghy niet beschimpen of beschelden en sult hetGa naar margenoot+ gene ghy niet en verstaet. Ick ga na Romen, om aldaer met eene nieuwe devotie den Heer te aenbidden: om aldaer de Graven van de heylighe Apostelen Petrus ende Paulus te besoecken: om aldaer door hun-lieder voorsprake, meerder genade te verkrijgen: ende eyndelijck, om aldaer van den oppersten Dispensier der Hemelscher thresooren, in dit aenstaende jaer van gratien, benevens andere sondaren ende penitenten, wat quijtscheldinghs te verwerven van de menighvuldige ende wel-verdiende boeten mijnder sonden. En dit zijn de redenen van mijne voor-genomen reys; niet streckende, gelijck als 't meerendeel der huydendaegsche reysen, tot iet tijdelijcks: maer tot iet eeuwigs; danckende de voorsichtigheyt Godts over de occasien, so van mijn eensaem leven, als van andere gelegentheden hier toe bequaem, die 't sijn Majesteyt my belieft heeft te geven.
Abac.
Wel: alle ding laet hem seggen. Maer meyndy dit alles ter goeder trouwe, of seght ghy 't alleen by maniere van tijd-kortinghe? Want hebbe ic u anders tot noch toe niet onbekent versleten, so dunckt my dat ghy beter behoort te weten; ende dat ghy in soo helderen licht des Euangeliums, als ons door de ghenade Godes in dese Landen ende tijden is verschenen, niet langer en behoort te blijven sitten onder den tastelijcken duyster des Pausdoms, ofte om plat uyt te seggen, 't gene ick gevoele, onder de verdoemelijcke slippen van den Roomschen Antichrist. | |
[pagina 6]
| |
Piet.
Al sacht Abacuk, al sacht! Ick hadde anders van u verwacht: maer ick sie wel, den Exter en kan sijn huppelen niet laten: ende die met den duyvel ghescheept is, die moeter mee over. Ick hebbe u terstondt, terwijl ghy my inportuneerde, vier motiven ghegheven van mijn Reys; welcke is 't nu van dese vier, die u dunckt te verdienen aldus onthaeldt ende besmaeldt te worden?
Abac.
Vraeghdy dat? Alle vier ghelijck. En wat uytverkooren of suchtdragent kindt Godts en soude sich niet ontstellen, in vier soodanige grouwelijcke ende lasterlijcke poincten! van de welcke het eerste den Almachtigen Godt berooft van sijne ongemetentheyt; het tweede in-voert eene gheformeerde Afgoderije; het derde, met onverdraghelijcke injurie Christo onsen eenighen Middelaer noch andere middelaren toevoeght, tot voorspraken onser saligheydt; ende eyndelijck het vierde, van het seven-hoofdighe Beest, ende den waren Antichrist, maeckt den oppersten Dispensier van de Schat-kamer Christi, onder 't decksel van sijn beroemde ende bedrieghelijcke Af-laten.
Piet.
Soo, soo, als een man, gaet vry voort met u snorcken. Maer weet, dat ic de Spreeuwen niet en slacht, om my van een weynigh gheruchts te vervaren. Roept vry noch luyder; op dat men u ende uwe leeringhe te beter magh kennen. Dit is toch van oudts het merck-teecken van alle ketterijen, haer by gebreck van redenen met spijtigheyden te behelpen. Ende hier inne gheve ick my geeren gewonnen. Maer indien 't u belieft bescheydelijck te handelen; ick make my sterck, u ta- | |
[pagina 7]
| |
stelijcken te bewijsen, dat dese vier poincten, daer ghy soo luyde ende leelijck over roept, Catholijck, oprecht, wel-ghevoeligh, ende in de Kerck van de eerste vier-hondert jaren, min noch meer alsoo ghelooft, beoeffent ende beleeft zijn gheweest.
Abac.
Daer wilde ick wel een bancketjen aen verhooren van twee-mael vijf-en-twintigh guldens. Helas, mijn vriend, ick soude veel eer kunnen bewijsen dat swart wit ware, dan ghy dese vier poincten met Schrifturen ende Oudt-Vaderen sult verdedighen. Och! oft Godt gave, dat uw' verwachte voor-Winden noch een dagh vry ofte vier moght vertucken, om middelertijdt, hier van onderlinghe sprekende, u de waerheydt aen te wijsen, ende u onghelijck te doen erkennen. Ende om tijdt te winnen, belieft het u, beginnen wy van 't eerste. |
|