|
| |
| |
| |
Extractvm Catholicvm. | |
| |
’t Gebruyck van’t Extractvm Catholicvm.
GOed-aerdige Luyden!
‘t heeft de Goddelijkke vvijsheid goed gedacht, een groot deel van haere geopenbaerde mysterien, gegeve geboden, ende aengeprese deugden, vervatet inden bouken des Ouden ende Nieuvven Testaments, ons te doen stellen in Rijm: ende te doen zingen op Hebreusse Noten, als blijkende is, eerst uiten geheelen Psouter van honderd en vijftich Psalmen Davids. Item het gehele bouk van Iob, vveinig capittelen uit bezondert. Het bouk Cantici Canticorum. De spreck-woorden Salominis. De Threnen Ieremiae, ende daer en boven noch een groot getal van gezangen, doorgaens gestroit in den bouken der heiliger Schriftuiren.
De rede van desen vverd aengevvezen by de HH. Basilius ende Augustinus, beide inde voorrede der Psalmen. Namentlick dat den heiligen Geest die de broosheid zijns schepsels bekent is, vvel vvetende onse afgekeertheid vande deugd, ende genegentheid totte sonde, over-
| |
| |
mits de moeite die onze bedurve Natuir in d’eene; ende de vvellust die zy in d’andere haer is inbeeldende; uit zonderlinge genade, onse krankheid te gemoet gekomen, ende zijn byzonderste heymenissen vermengt heeft met zoetigheid van Vaersen ende gezangen: vvesende zodaenig; die vvy uiter natuiren beminnen, lichteliken vatten, ende eens gevat sijnde getrouvvelikken bevvaren. Min noch meer, zeidt S. Basilius, als een voorzigtig Medecijnmeester; die het vvurmkruid ‘tvvelk hy de kinderen ingeven vvil, met zuiker bekleed’, ofte ook voor den meerder-jarigen het Robarberkroesje met een cyterschorsje bestrijkt, om het vvalgen te voorkomen.
Dezen volgende zoo bevinden vvy, dat het volk Goods, zoo vvel om te vereeren den Goddelikken dienst, als mede om haer zelven te vervvekken tot devotie, t’allen tijden gebruikt heeft, niet alleen Psalmen, Hymnen, Gezangen, maer zelfs ook onder de stemmen, alderley slag van Instrumenten: als Chytheren, Lieren, Harpen, Symbalen, Psouters, Trommelen, Orgelen; ende meer anderen my onbekend, daer de Psalmen van David ende andere schriftuirlikke bouken, af getuigen.
Zulks mede gepleegt is vande Christenen in’t nieuvve Testament; die daeromme van-
| |
| |
den Apostel op tvvee verscheide plaetsen, als te vveten Ephes. cap. 5. vers. 19. ende Coloss 3. 16. vvel ernstelik vermaent vvorden Gode te dancken, te loven, te zingen; ende malkanderen te verquikken met Psalmen, Hymnen ende gesangen;
Nae der Apostelen tijden sijn by ’t zelve gebruik gebleven de eerste en de oudste Christenen vande Primitive Kerk, gelijk de curieuse liefhebbers der Kerkkelikker Antiquiteiten zullen bevinden by den H. Iustinus Philosooph ende Martelaer Christi, quest. 107. Item by den ouden Tertullianum Apologetici cap. 39. by S. Cyprianum Martelaer ende Aerts-bisschop van Cartago, Epist. ad Donatum. by S. Chrysostom. Homilia in Psalmum 41. Ende in zonderheid byden ouden ende Godzaligen Poëet Aurelium Prudentium.
Die ex professo tot dezen einde gheschreven heeft zeer treffelike Lofsangen, niet alleen op alle de Feestdagen ons Heeren, ende de byzonderste Martelaren des zelfs. Maer ook mede op alle de getijden des daegs; beginnende vanden vrougen morgen, totten laetten avond toe. Vande vvelke alsnoch een goed deel gebruikt vverdt inde dagelikse getijden vanden Roomschen Brevier. Ende breeder te vinden sijn in tvvee distincte bouken vanden zelven Pru-
| |
| |
dentius, by hem geintituleerdt, het eene Cathemerinon, ende ‘t andere Peristephanon.
Uyt gelijken yver sijn voort-gekomen de Lofzangen van S. Ambrosius Aerts-bisschop van Milanen; ende inzonderheid, die geene die sijn discipel S. Augustijn getuigt by hem gedicht te sijn, tot verstarking van ’t gelovige Volk, tegens ’t bedrog van d’Arriaensche doling, die te zijnder tijd’ tot bederf van veel zielen, zeer gestijft ende gevordert vverde door de Keiserinne Iustina, een uitstekende yveraerse vande zelve Ketterije.
Diergelijkke bevinde ik ook beschreven te sijn vanden heilighen Augustinus zelfs, omme daer mede de Donatisten te bejegenen, die Africam ontrustigden. Vide tomo. 7. int beginsel, ende lib. 1. Retract. cap. 20. Item van S. Basilius libro de Spiritu sancto cap. 7. & 29. De vvelke alle te zamen, overmids de soetigheid der toonen, ende in zonderheid om de glans des vvaerheids, die daer uit vvas lichtende, zoodanigen lieftalligheid behaelden onder de volken, datse eer lange d’onnutte Lieden deden ruimen; ende in plaets van dien alle de Steden, Dorpen, Huizen, Winkelen ende Akkeren vervulden; zoo zeer, datmen ook de Boeren achter de Ploug, ende de Harders op de Heiden, schier anders niet en hoorden zingen, als Glo-
| |
| |
ria Patri, & Filio, & Spiritui sancto, Halleluja. &c. Ende vervolgens de reste vande devote gezangen, die de voornoemde vvaerdige mannen ter eeren Gods ende zijns heiligs Geloofs, hadden gedicht.
Alle vvelke schriftuirlikke exempelen ende voorschriften der heiliger Vaderen, my een goede ende rechtvaerdige oorzaek gegeven hebben, om in dese onze ellendige tijden, overvloeyende meer als oit, van alderley Secten van dolingen, dit tegenvvoordig vverkjen by een te vergaderen, ter eeren Goods, ende tot dienste der geenre die de vvaerheid beminnen.
Ende dat onder den tijtel van Extractum Catholicum, vvezende een recept die de Medecijnen plegen te ordineren tot een algemeine verbetering van alle bedurven
humeuren, vverkende niet alleen, gelijk de andere Confectien, hamech, diasena, syrupus rosarum, &c. Of op de galle, of op de Pituita, of op de Melancholie, &c. Maer even zeer op alle te zaemen: zulks ook den naem van Katholicum, ofte universeel, is medebrengende.
Want nae dien hier inne begrepen sijn meest alle d’artikelen des Geloofs, immers die byde huidendaegse Sectarisen vvorden gecontroverteert met vveder legginge van alle de dolingen, die daer tegen strijden: zoo en heeft ons
| |
| |
zoodaenigen Tijtel niet ombequaem gedocht. Te vveten op datter proporty gevonden mogt vverden tusschent Rubrum ende Nigrum, k’vvil seggen tusschen ’t opschrift, ende inhoud des bouks.
Aengaende de Toonen ofte vvijzen der Lofzangen; daer toe hebbe ik verkoren, niet de raerste, ofte curieuste, maer de zoetste ende bekendste. Ende dat om ons recept des te meer te faciliteren; naementlik dat den drank des te aengenaemer zoude sijn, zoo den beker daerinne die gedispenseert vverd, op een iders mond’ ofte hand juister ende gevouggelikker kvvame te passen.
Midsvvelken ons ook geraden gedocht heeft, om consequentelik ende vervolgens te spreken, yder Lofzang te intituleren metten naem van Dosis, vvesende een Vocabulum Artis, daer de Apteeckers mede uitdrukken elke gifte van dranck ofte pillen, die by een Patient t’ eender reise ingenomen plag te vverden.
Vorders tot vvaerschouvving vanden eenvoudigen: als ghy by vvijlen gevvaer vvordt in zommige Lofzangen een uitstekende letter; zoo zuldy vveten dat daer mede ontdekt vvorden de bedurve humeuren daert Extractum Katholicum op vverkt; vvesende anders niet, als een deel ongezonde spreuken, laste-
| |
| |
ren, nieuvvigheiden, calumnien ende spijtigheiden, die by manier van vragen ofte opvvorpen, by den Sectarisen voorgeslagen, ende in’t vervolg vanden Lofzangen vvorden gecorrigeert.
Wat de resten belangt, vville den alderhoogsten ootmoedelik gebeden hebben. Gelijk hy een Schepper is van alle kruiden en drogen der lichaemelikker Medecijnen; dat hem mede gelieve zijn zegen te geven over dit geestelicke Antidoot: ’t vvelk door de inspraken van zijn Goddelikke graty by een vergaderdt ende gecomponeert is uitten onvervalschten Apteek zijnder heiliger Kercken. Ten einde het zelvige inde Gemoederen der geenre diet ter goeder meininge zullen hebben gebruikt, zoodanigen operacy kome te vverken; dat de gezonden daer deur geconserveert, ende de kranken genezen mogen werden. Ende over zulks aen allen menschen gevorderdt, de meeste Glory van zijn heiligen Naem, die gepresen sy van Euvven tot Euvven. Amen.
|
|
Auteursrechtvrij