Logo DBNL
Nagelate schriften (1677)

Nagelate schriften

(1677)–Benedictus de Spinoza–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Eenenveertigste Brief.
B.d.S. aan de zelfde.

Myn Heer,

 

IK heb, uit oorzaak van enige verhindering, op uw brief, de negentiende van Maimaant gedagteekent, niet eerder konnen antwoorden. En dewijl ik bemerk dat gy uw oordeel over de abetoging, die ik aan u gezonden heb, noch ten meestendeel opschort, (ik vertrou uit oorzaak van de duisterheit, die gy daarin vind) zo zal ik trachten de zin daar af hier nader te verklaren.

Ik heb dan in 't eerste vier beigenschappen opgetelt, die een cwezend, 't welk door eige genoechsaamheit, of kracht bestaat, moet hebben. Ik heb deze vier, en diergelijken, die 'er noch mogten wezen, in 't vijfde dvooräfgestelde tot een gebracht. Daar na

heb ik, om alles, dat tot de ebetoging nodig was, uit het gesteld alleen af te leiden, in 't zeste, uit de gestelde fonderstelling, Gods gwezentlijkheitwillen bewijzen, en daar uit eindelijk, zonder iets meer (gelijk bekent is) te hvoorönderstellen, dan alleenlijk d'enkelde zin der woorden, het begeerde besloten.

Dit is in 't kort mijn voorneemen en ooggemerk geweest. Ik zal nu de zin van yder lid bezonderlijker verklaren, en eerst van de voorafgestelde ieigenschappen beginnen.

In d'eerste vind gy geen zwarigheit. Zy is ook niets anders, dan een kKundigheit, gelijk ook de tweede. Want by lenkelt versta ik niets anders, dan 't geen, dat niet te mzamengezet is, 't zy van delen, die in natuur verschillen, of van anderen, die in natuur overëenkomen. Het bewijs is immers nalgemeen.

Gy hebt de zin van de darde (zo veel dit aangaat, dat, indien het owezen pdenking is, het in denking, en zo q't uitgestrektheit is, in uitgestrektheit niet rbepaalt, maar alleenlijk sonëindig begrepen kan worden,) wel gevat, schoon gy zegt dat gy het tbesluit niet ziet; de welke echter hier op steunt, dat het een utegenzeggelijkheit is, iets, welks wbepaling xwezentlijkheit sinsluit, of (dat even het zelfde is) wezentlijkheit bevestigt, onder de tderving van wezentlijkheit te begrijpen. En dewijl ueindig niets stellig, maar alleenlijk een derving van wezentlijkheit van de zelfde natuur, die men eindig begrijpt, betekent; zo volgt dat het geen, welks bepaling wezentlijkheit bevestigt, niet eindig begrepen kan worden. Tot een voorbeelt, indien de benaming wuitgestrektheit xnootzakelijke wezentlijkheit yinsluit, zo zal het even onmogelijk wezen zuitgestrektheit zonder wezentlijkheit, als uitgestrektheit zonder uitgestrektheit te begrijpen. Indien men dit dus stelt, zo zal 't ook onmogelijk zijn een abepaalde uitgestrektheit te bevatten: Want indien men de zelfde bepaalt begreep, zo moest men haar met haar eige natuur bepalen, namelijk met uitgestrektheit: en deze uitgestrektheit, met de welke men haar zou bepalen, moest onder bontkenning van cwezentlijkheit begrepen worden; 't welk, volgens het gestelde, een klaarblijkelijke dtegenzeggelijkheit is.

In 't vierde heb ik niets anders willen aanwijzen, dan dat zodanig ewezend niet kan gedeelt worden, noch in delen van de zelfde, noch van een andere natuur, 't zy die van een andere natuur fnootzakelijke wezentlijkheit ginsluiten, of niet. Want indien, zeide ik, dit leste plaats had, zo zou het vernietigt konnen worden, dewijl een ding te vernietigen is, het zelfde in zodanige delen ht'ont-

binden, dat geen van hen alle de nataur van 't geheel uitdrukt: en indien het eerste plaats had, zo zou het tegen de drie ieigenschappen strijden, die ik alreê verklaart heb.

In 't vijfde heb ik slechs kvoorönderstelt, dat volmaaktheit in l't wezen, en d'onvolmaaktheit in de mderving van des zelfs nwezen bestaat. Ik zeg oderving; want hoewel pd'uitgestrektheit, tot een voorbeelt, qdenking rontkent, dit is in haar geen onvolmaaktheit. Maar dit zou in haar onvolmaaktheit aanwijzen, dat zy uitgestrektheit derfde, gelijk warelijk gebeuren zou, indien zy seindig was; gelijk ook zo zy haar tduring, ustant, enz. derfde.

Het zeste staat gy volkomentlijk toe; en echter zegt gy dat uw zwarigheit (te weten waaröm dat 'er niet veel wwezenden, door zich xwezentlijk zijnde, en in natuur verschillende, zouden konnen wezen, gelijk ydenking en zuitgestrektheit verscheiden zijn, en mogelijk door hun eige genoechsaamheit bestaan konnen) noch geheel overblijft. Ik kan hier uit niet anders oordeelen, dan dat gy het zelfde in een geheel andere zin neemt, dan ik 't meen. Ik vertrou dat ik wel zie in welke mening gy dit begrijpt: doch ik zal, om geen tijt te spillen, de mijne alleen verklaren. Ik zeg dan, voor zo veel het zeste aangaat, dat, indien men stek dat iets, 't welk slechs win zijn geslacht onëindig en volmaakt is, door zijn eige genoechsaamheit xwezentlijk is, men dan ook de ywezentlijkheit van een zwezend, 't welk avolstrektelijk bonëindig en volmaakt is, zal moeten toestaan; welk cwezend ik God zal noemen. Tot een voorbeelt, indien men stellen wil dat dd'uitgestrektheit, of de edenking (die yder slechs fin zijn geslacht, dat is in zeker slach van gwezen, volmaakt konnen zijn) door haar eige genoechsaamheit hwezentlijk is; zo zal men ook de iwezentlijkheit van God, die kvolstrektelijk volmaakt is, dat is een lwezend, volstrektelijk oneindig, moeten toestaan. Hier wilde ik op 't geen gemerkt hebben, 't welk ik nu terstont aangeroert heb, voor zo veel de mbenaming van onvolmaaktheit aangaat; te weten, dat zy betekent dat aan een zaak iets ontbreekt, 't welk echter tot haar eige natuur behoort. Tot een voorbeelt, nd'uitgestrektheit kan alleenlijk ten opzicht van haar oduring, pstant en qhoegrootheit onvolmaakt gezegt worden; te weten, om dat zy niet langer duurt, dat zy haar stant niet behoud, of dat zy niet groter is. Maar men zal haar nooit onvolmaakt noemen, om dat zy niet denkt, dewijl haar natuur zulks niet vereischt, die slechs in ruitgestrektheit bestaat, dat is in zeker slach van swezen: in welke opzicht alleen men haar eindig, of onëindig,

onvolmaakt, of volmaakt kan noemen. En dewijl Gods natuur niet bestaat in zeker slach van twezen, maar in een wezen, dat uvolstrektelijk onëindig is, zo verëischt zijn natuur ook alles, dat volmaaktelijk wwezen uitdrukt; vermits zijn natuur andersins bepaalt en gebrekkelijk zou wezen. Dewijl dit dan dus is, zo volgt dat 'er niet meer, dan een xwezend kan zijn, te weten God, 't welk door zijn eige kracht ywezentlijk is. Want indien men, tot een voorbeelt, stelt dat zd'uitgestrektheit awezentlijkheit binsluit, zo moet zy eeuwig en onëindig wezen, en cvolstrektelijk geen onvolmaaktheit, maar volmaaktheit uitdrukken. En dieshalven zal dd'uitgestrektheit aan God behoren, of iets zijn, 't welk enigsins Gods natuur uitdrukt: om dat God een ewezend is, dat niet in zekere opzicht alleen, maar fvolstrektelijk in gwezen onëindig en almachtig is. En dit, 't welk men (naar onz welgevallen) van hd'uitgestrektheit zegt, zat men ook van al 't geen, 't welk men zodanig zal willen stellen, moeten zeggen. Ik besluit dan, gelijk in mijn voorgaande brief, dat niets buiten God, maar dat het God alleen is, die door zijn eige genoechsaamheit bestaat. Ik vertrou dat dit genoech zal zijn, om de zin van mijn voorgaande brief te verklaren; doch gy zult hier af beter konnen oordeelen.

Ik zou hier meê eindigen; maar dewijl ik voorgenomen heb nieuwe slijpschuttels te doen maken, zo wilde ik wel uw raat hier over horen. Ik kan niet zien wat men met de kbollige en holle glazen te slijpen uitwint. In tegendeel, de lbollige en platte glazen moeten, zo ik niet qualijk gerekent heb, beter wezen. Want als men de

illustratie

reden van de mwanschaduwing (gemakshalven) stelt gelijk 3 tegen 2, en in deze bijgestelde nafbeelding de letters plaatst, gelijk gy hen in uw kleine oVerregezichtkunde geplaatst hebt, en de pvergelijking qschikt, zo zal men vinden N I, die z illustratieillustratie genoemt is: uit het welk volgt dat, indien x illustratie 0 is, zo zal z illustratie 2 wezen, die dan ook de langste is. En indien x illustratie 3/5 is, zo zal zillustratie 43/25 zijn, of een weinig meer: te weten, als men rvoorönderstelt, dat de sstraal B I geen tweede twanschaduwing lijd, als hy uit het glas naar I deuraat. Maar laat ons nu
stellen dat hy, uit het glas komende, door de uplatte vlakte BF weêr breekt, en, in plaats van naar I te gaan, zich naar R keert. Als dan de wlijnen BI en BR in een zelfde xreden tegen malkander staan, gelijk de ywanschaduwing, dat is, (gelijk hier zonderstelt word) als 3 tegen 2, en als men hier op de spoor van uw avergelijking volgt, zo koomt voor NR illustratieillustratie

illustratie

En als men dan eerst stelt, gelijk hier voren, x illustratie 0 te zijn, zo zal NR illustratie 1. wezen, dat is, gelijk de halve bmiddellijn. En indien x illustratie 3/5 is, zo zal NR illustratie 20/25 en noch 5/50 wezen: 't welk toont, dat dit cbrantpunt kleinder is, dan 't ander was, schoon de Verrekijker een gehele halve dmiddellijn kleinder is: in voegen dat, indien men de Verrekijker even lang maakte, als DI, en daar by de halve middellijn illustratie 1 ½ maakt, en d' opening BF de zelfde laat, zo zal het ebrantpunt veel kleinder wezen. Voorts, het geen, 't welk ik noch tegen de fbollige en holle glazen heb, is dat, behalven dat zy dubbelde moeiten en kosten verëisschen, de gstralen, vermits zy niet alle naar een en 't zelfde punt gaan, nooit hlootlijniglijk op de iholle vlakte vallen. Doch ik twijffel niet of gy hebt al overlang alle deze dingen overwogen, naaukeuriglijker uitgerekent, en eindelijk deze zaak by u bepaalt; en dieshalven verzoek ik uw raat ea oordeel hier over. enz.

Vorige Volgende