Nagelate schriften

[p. 569]

Zevenendartigste Brief.
Antwoort op de voorgaande W. van Blyenberg. aan B.d.S.

Myn Heer en Vrient,

WAnneer ick de eer had van by U E. te zijn, en liet mijn de tijt niet toe, langer daer in te continueren, en noch minder de memorie om al te konnen onthouden het geenen noch verhandelt wiert, niet tegenstaende ick immediatelijk op U E. afscheyt al mijn gedachten by een riep, om te mogen onthouden, het geen ick gehoort hadden: daerom ter naester plaets komende trachten ick U E. meeningen by mijn selve op 't papier te werpen, maer bevont doen dat ick inder daet geen een vierde part van 't verhandelde onthouden hadden; en daerom moet U E. mijn excuseren, indien ick noch eenmael moeyelijck vallen om wat te vragen. Ick wenschte dat ick U E. voor de moeyten weder eenige obligatie koste geven, waer in ick U E. meeninge niet klaer verstont, of die niet wel onthouden hadden. Ware

Eerstelijk, wanneer ick U E. Principia & Cogitata Metaphysica lesen, hoe ick sal konnen onderscheyden, welcke U E. na de meeninge Cartesii, en welcke na U E. eygen meeninge gestelt is.

Ten tweeden, of daer eygendijck doolinge is, en waer in die bestaet.

Ten derden, op wat wijse U E. de wil niet vry en stelt.

Ten vierden, op wat wijse U E. inde Voorreeden door L.M. laet seggen, dat U E. wel toestaet datter inde natuur een denckende selfstandicheyt is; maer echter ontkent hy, dat dese de wesentheyt van de menschelijke ziel stelt: maer gevoelt, dat, op de selfde wijse, als de uytstrecking onbepaelt is, oock alsoo de denking niet bepaelt wert, en derhalve, gelijckerwijs het menschelijck lichaem niet volstrecktelijck, maer alleen op sekere wijs, volgens de wetten van de uytgestreckte natuur, door beweging en rust, is een bepaelde uytstrecking; dat oock alsoo de menschelijcke ziel niet volstrecktelijck, maer alleen volgens de wetten van de denckende natuur, door de denckbeelden, op sekere wijse, is een bepaelde dencking, die men besluyt dat nootsaekelijck sijn moet, soo haest het menschelijck lichaem wesentlijck

[p. 570]

begint te sijn. Uyt welcke woorden, mijn toeschijnt te volgen, dat gelijck het menschelijck lichaem, uyt duysent kleyne lichamen is samengestelt, dat oock alsoo de menschelijcke geest uyt duysent denckinge samengestelt is: en gelijck het menschelijck lichaem resolverende wederom keert en opgelost wert, in duysende van lichaemen daer het van samengestelt was, alsoo oock onse geest in het afscheyde van ons lichaem weder opgelost wert in die meenigvuldige denckingen, uyt welcken sy is samengestelt: en gelijck de opgeloste lichamen, van ons menschelijck lichaem niet meer met malkanderen verbonden blijven, maer andere lichaemen sich daer tusschen beyde voegen, alsoo oock schijnt te volgen, dat onse geest opgelost sijnde, die ontelbare denckingen, uyt welcke sy samengestelt was, nu niet meer gecombineert, maer gesepareert sijn: en gelijck ons lichaem resolverende wel lichamen blijven, maer geen menschelijcken, dat ook alsoo na de doot, ons denckende selfstandicheyt wel wert opgelost, dat het denckinge of denckende selfstandicheden blijven, maer niet soo gelijck haer wesen was, wanneer sy een menschelijcke geest genoemt wiert: uyt welcke het mijn blijft toeschijnen, als of U E. stelde, dat de denckende selfstandicheyt des menschen verandert en opgelost wert gelijck de lichamelijcken, ja sommige soodanich gelijck U E. (indien ick anders wel onthouden hebben) inde godloose stelden, dat sy geheel tot niet gaen, en geen denckinge meer over houden. En gelijck Descartes na L.M. segge. Maer praesupponeert dat de ziel een selfstandicheyt volstrecktelijck denckenden is, soo dunckt mijn oock dat U E. en L.M. in dese woorden oock ten grootsten deele maer praesuppoosten gebruyckt, waerom ick U E. meeninge hier in niet klaer begrijp.

Ten vijfden, soo stelde U E. soo in het discours als in den laetsten van den 13 Maert, dat het uyt de klare kennisse die wy van God en van ons selve hebben, ontstaet, dat wy stantvastich begeren, dat yder het sijnen blijft besitten, maer hier resteerde te verklaren, op wat wijse de kennisse Godts en ons selven, ons een stantvastige begeerte doet hebben, van dat elck het sijnen mocht besitten, dat is, op wat wijse dat van de kennisse Gods afvloeyt, of ons verplicht, deucht te beminnen, en die wercken na te laten, die wy ondeucht noemen, en waer van daen het komt (dewijle na U E. stellingen dootslaen en stelen soo wel iet positive in haer behelst als aelmoessen te geven) dat dootslaen niet soo veel volmaecktheyt, gelucksalicheyt, en vergenoeginge insluyt als aelmoesse te geven. Maer U E. sult misschien seggen, gelijck in U E. laetsten van den 13 Maert seght,

[p. 571]

dat dese questie behoort tot de AEthica en dat sy daer in van U E. gemoveert wort, maer alsoo sonder verklaringe van dese questie als oock van de voorgaende vragen, ick U E. meeninge niet klaer en kan verstaen, of daer blijven in mijn altijt absurditeyten over, die ick niet kan reconsilieren, soo versoecken vriendelijck, mijn die wat breeder te beantwoorden, en voornamentlijck te stellen eenige van U E. voornaemste definitiones, postulata, & Axiomata, daer U E. AEthica, en voornamentlijck dese vraegh op rust, te verklaren, misschien sal U E. de moeyten doen afschricken, en excusere, maer ick versoecke noch dese reys, mijn bede, hier in genoech te doen alsoo ick sonder dese laetste vraegh nooyt U E. rechte meeninge sal konnen begrijpen. Ick wenschte dat ick U E. eenige recompense van obligatie konde toebrengen, derven U E. niet bepalen binnen een a twee weecken, alleen versoeckende, van voor U E. vertreck na Amsterdam hier antwoorde op te mogen hebben, dit doende sult mijn ten hoogsten obligeren, en ick sal thoonen dat ick sy en blijven

Myn Heer,

U E. Dienstwillige Dienaer

W. van Blyenberg.

Dordrecht desen 27. Maert 1665.