Gerard Kornelis van het Reve en De groene anjelier

[p. 127]

De Authentieke Schrijver

[p. 129]

□ Het katholicisme

Om twee kapitale redenen is het katholicisme in het schrijfbestaan van G.K. van het Reve belangrijk (geweest). Om het irrationalisme ervan dat, alhoewel een homoseksuele noodzaak, zowel literair als menselijk afzwakte nà Werther Nieland. De schrijver verloor zijn wortels. Opnieuw wortel schieten kon hij eerst in het katholicisme waarvan hij uitgerekend de irrationeelste aspecten liefhad: het liturgische, wat samenviel met zijn toneelbemoeiingen uit de zestigerjaren én het mystieke. Het theologische aspect, dat zien we straks, zal hij ironiseren door er zijn privé-theologie op na te houden. De theologie is dan ook het rationeelste element in de katholieke kerk, de zuiver redelijke verklaring voor de onredelijkheid.⁽¹⁾ Tot zover de eerste kapitale reden. De tweede, belangrijkste reden voor zijn toenadering en bekering tot de katholieke kerk is het, in hoofdstuk één, geformuleerde besef dat zij de zonde incalculeert. ‘Het katholicisme breekt de ban van een hooghartig narcisme’, schreef ik naar aanleiding van het angelisme. Zondebegrip en -besef vermenselijken de homoseksualiteit en in het geval van Van het Reve, zijn authentiek homoseksuele schrifturen. ‘Ik (...) vroeg mij nu voor de zoveelste maal af, of dit iets slechts en zondigs van mij was geweest om te doen, maar ik behoefde het mij niet af te vragen, want ik wist wel zeker dat het zo was.’⁽²⁾ ‘Slecht’ en ‘zondig’ zijn predikaten die regelrecht uit de katholieke denkwereld komen. Ik vermoed dat van hieruit de leesbaarheid van zijn eerste drie

(1) Op Weg Naar Het Einde, 143.

(2) De Taal Der Liefde, 9.

[p. 130]

‘bekentenisboeken’ te verklaren valt. In zijn recentste boek Lieve Jongens valt Van het Reve, eerder verwijderd van het katholicisme, op het narcisme terug. De narcist sluit opnieuw de kring en voor de lezer wordt de tekst een haast onverteerbare brok. Stijl en structuur die hier volkomen in de narcistische sfeer liggen, appelleren niet langer meer aan universeel menselijke problemen. Maar ik hol vooruit.

‘Hét keerpunt in zijn leven is de zelfbevrijding die mogelijk werd toen hij ophield zijn seksualiteit te onderdrukken’ schrijft Peter van Eeten⁽³⁾, en ‘niet zijn overgang tot het katholicisme (...)’. Dit ‘één beslissend moment (...) dat alle andere in belang overtreft’ aldus Peter van Eeten is geen oorzaak maar gevolg. Of, als je het genuanceerder wil zien, er bestaat een duidelijke wisselwerking tussen zelfbevrijding en bekering.

(3) Peter van Eeten, De Avonden met oudere ogen, Dialoog, Extra Van het Reve-nummer, 13.