Een visie op de universiteit

[p. 324]

Toespraak tot de ‘Vlaamse Culturele Damesvereniging’
Bij het afscheid van Mevrouw A. Florin als voorzitster^*

Geachte vergadering,

In deze zaal komt de universiteit alleen samen wanneer ze iets of iemand als zeer belangrijk beschouwt. Hier promoveert ze haar studenten of assistenten tot doctors of geaggregeerden in het hoger onderwijs, de hoogste wetenschappelijke titels die ze aflevert; - hier verleent ze haar eredoctoraten aan personen die uitmuntend hebben gepresteerd in hun vak of die op een uitzonderlijke manier hebben bijgedragen tot de culturele of sociale ontplooiing van de mens; - hier neemt ze ook afscheid van haar professoren, die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de universiteit en hangt ze, als blijvende herinnering, als getuigen van haar verleden en van haar eigen karakter, de geschilderde portretten van de in het paars getooide Monseigneurs die de universiteit bestuurden. Dit gestrenge plechtige kader en de sprekers die voor deze feestzitting werden uitgekozen, zijn er de bewijzen van dat het afscheid van Mevrouw Florin en van Mevrouw Van Himbeek een memorabele gebeurtenis is, waarbij de universiteit zich sterk betrokken voelt. Samen met U allen, de dames die zich cultureel verrijkten en de mannen, die deze opgang volgden en in deze verrijking deelden, brengt de universiteit hulde aan de twee pioniers van de culturele damesvereniging, die gedurende enkele tientallen jaren, sinds haar stichting, onder dezelfde vaste en onbetwiste leiding gespaard bleef van elk democratiseringsproces, waardoor instellingen verzwakt worden en dikwijls ten onder gaan. Dat Mevrouw Florin de voorzitster was en moest blijven, werd nooit in vraag gesteld, gedeeltelijk omdat men niet durfde, maar vooral omdat men er van overtuigd was dat niemand het beter kon en dat men van weinigen de tijd en de toewijding kon verwachten die zij er aan gegeven heeft. Zij heeft zich in deze lange periode zodanig geïdentificeerd met haar vereniging dat deze haar naam is gaan dragen. Men woont met de vergadering bij of gaat niet op uitstap met de culturele damesvereniging, men gaat luisteren naar een spreker en reist met de groep van

* Deze toespraak werd gehouden op 24 september 1980 in de promotiezaal.

[p. 325]

Mevrouw Florin. Met spanning wachtte ze op de inschrijvingen bij uitstappen, - in het begin omdat er te weinig inschrijvingen zouden zijn, tegen het einde omdat er te veel inschrijvingen waren. Met haar man trok ze vooraf op verkenning, hij was de proefpersoon die eerst moest meemaken wat aan de dames zou worden aangeboden en die zijn kritiek of goedkeuring mocht uitspreken over het programma dat zij had ineengestoken. De leden werden goed gevolgd en de afwezigen in haar geest opgetekend. Zij kende haar getrouwen en liet niet na op de vingers te tikken van de dames die te weinig de activiteiten van haar vereniging volgden, of die er op betrapt werden hier en daar Frans te hebben gesproken, wanneer het niet absoluut noodzakelijk was. Op Vlaams gebied is ze consequent, volgens sommigen zijn haar normen te streng om de vlaamsvoelendheid van haar leden te testen. Dit is eerder uitzonderlijk voor een in Nederland geboren en opgevoede, die bij ons een Vlaams hart heeft verworven en zich als ideaal heeft gesteld dit door te geven aan anderen.

Men kan van Mevrouw Florin niet beweren dat ze geen feministe zou zijn, wél dat ze geen Dolle Mina is. Toen ze haar man naar Leuven heeft gevolgd, werd ze getroffen door de achterstelling van de Vlamingen in een toen verfranst universitair milieu en door deze van de vrouwen in een klerikale wereld van mannen. Om daar iets aan te verhelpen, heeft ze zich niet in de strijd geworpen tegen de franstaligen of tegen de mannen, zij heeft de zaak positief aangepakt en haar vereniging gesticht. De emancipatie van de vrouw betekent voor haar: zelf kunnen optreden, een eigen mening hebben, durven kritisch zijn, op eigen benen durven staan en niet eerst de mening van de echtgenoot vragen om daarna hem na te zeggen.

Door de organisatie van een eigen gezelschapsleven en door wetenschappelijke en culturele voordrachten, heeft ze er toe bijgedragen een Vlaams sociaal milieu te Leuven te ontwikkelen dat standing heeft. Zij is erin gelukt bij onze vrouwen de frustraties weg te nemen zowel tegenover de franstaligen als tegenover hun mannen. Zelf heeft Mevrouw Florin weinig complexen, vooral niet dit van minderwaardigheid. Ze is los en sportief in haar omgang, leidt haar vergaderingen met zwier, introduceert haar sprekers op een originele manier en met veel zin voor humor, zegt ieder zijn waarheid. Ze heeft veel kwaliteiten en enkele gebreken, veel vrienden, ook enkele vijanden, maar zelfs dezen spreken lovend over haar kennen en haar kunnen.

Wat lang ondenkbaar was is nu gebeurd. Agnes Florin of beter Agnes, want ook in de uitspraak van haar voornaam onderscheidt ze zich van

[p. 326]

alle andere Leuvense vrouwen, treedt nu af als voorzitster van haar vereniging. Dit betekent nog niet dat ze zich niet verder zal bemoeien, want van haar moet het een praktisch onmogelijke inspanning vergen zich als onderdanig lid te onderwerpen aan de richtlijnen van het bestuur van een damesvereniging die ze gemaakt heeft naar eigen model. Agnes wordt nu opgevolgd door Agnes, maar Agnes blijft voortleven in wat haar levenswerk is: de culturele damesvereniging. De universiteit wenst haar geluk en is haar dankbaar omdat zij gedaan heeft wat de universiteit zelf heeft verwaarloosd.

U, Mevrouw Van Himbeek, ken ik minder goed. Ik weet alleen bij ondervinding dat gewichtige personages een brede schaduw afwerpen en zo het licht stelen voor dezen die er mee op wandel gaan. Ge hebt geleefd nevens een dergelijk personage en ge hebt samen met haar de vereniging van Mevrouw Florin opgebouwd. Ik ken uw persoonlijke verhoudingen niet, maar kan veronderstellen dat Agnes veel of alles heeft beslist en dat gij veel hebt uitgevoerd. Zij heeft de pluimen van de vereniging gedragen, gij hebt gewroet met ledenwerving, uitnodigingen, vergaderzalen, met inkomsten en met uitgaven, met zwarte en rode cijfers. Veel hulde werd U niet gebracht en nog minder werd ge bedankt voor uw ondankbare prestaties. Zonder U zou het nochtans niet gebeurd zijn. Gij waart de Martha die zorgde voor de dagelijkse problemen, uw voorzitster was de Magdalena-figuur. Zij zal de geschiedenis ingaan, gij moet U tevreden stellen met de voldoening van de gewetensvol volbrachte taak, de magere troost van de sjouwers aan de tempel. Ge hebt een voordeel gehad dat ge alleen vrienden en sympathie verworven hebt, geen vijanden. Gij bracht levenslust en levensgenot als compensatie voor het saaie van de culturele verdieping en zorgde ervoor dat deze humanistische vereniging haar humaan karakter behield. Zoals Professor Florin hebt U het bijna 30 jaar uitgehouden samen te leven en te werken onder de dominerende figuur van Agnes Florin en dit zonder iets van uw persoonlijkheid prijs te geven. Als kleine compensatie voor de dankbaarheid die ge dikwijls gemist hebt, dankt de universiteit U en brengt U hulde.

Dames en Heren,

Met spijt zien wij twee dames weggaan die een zeer belangrijke rol gespeeld hebben in de recente geschiedenis van onze stad. Zij zijn de universiteit voorgegaan met de oprichting van een Vlaamse Culturele Damesvereniging en hebben aan de mannen getoond dat het voor Vlamingen mogelijk was een eigen waardevol cultureel en sociaal leven

[p. 327]

uit te bouwen. Graag had ik U over hen meer verteld, maar dames houden er geen curriculum vitae op na, omdat ze meestal verveeld zijn met precieze data die hun leeftijd verraden. Ik moest mij dan ook beperken tot het imago en de indruk die ze op mij lieten. Aan U en aan hen wens ik dat ze nog lang, los van de kommers van het bestuur, zouden genieten van al het interessante en aangename dat de culturele damesvereniging aan haar gewone leden biedt.