|
| |
| |
| |
XVII.
Het was een schoone dag van het voorjaer; een van die dagen, welke aen het ligchaem van den mensch leven en veerkracht geven, en zyn hart helder maken, gelyk de zuivere lucht, welke hy inademt.
Dien dag was het weder zoo schoon, dat de dorpelingen elkander herhaelden, dat zy nooit zulke zachte, weldoende warmte gevoeld hadden; dat de roode en witte bloemtrossen der wilde kastanjeboomen nooit zoo hadden geschitterd, en er uit den bloemvyver, zoo lang men het zich geheugde, zulke frissche geuren niet waren opgestegen.
Het geheele dorp was te been: oud en jong groot en klein, alles dwarlde op het kerkhof dooreen, rondom de bonte gilde, welke daer in volle uitrusting stond te wachten. De jongens en meisjes stonden met geheele hoopen by elkander;
| |
| |
aen de drukte van hunne gesprekken, en aen de levendigheid hunner gebaerden zoude men gezegd hebben, dat er iets ging gebeuren, hetwelk hun persoonlyk meer dan anderen aenging. De jonge meisjes vooral hadden het buitengewoon druk, en zagen aenhoudend naer de kerkdeur; en hoe langer deze gesloten bleef, hoe meer de nieuwsgierigheid scheen te klimmen.
Dat de meisjes vooral nieuwsgierig, en met ongeduld daer stonden te wachten, zal den lezer niet verwonderen, wanneer wy hem zullen zeggen, dat er op dit oogenblik in de kerk een huwelyk werd ingezegend.
Waer getrouwd wordt, zyn gewoonlyk de jonge meisjes allen te been, om, zoo als zy voorgeven, een oogslag te werpen op het tooisel der jonge bruid. Deze is echter niet de eenige beweegreden: eenige komen de plegtigheid zien, om heimelyk les te uemen tegen den tyd, dat ook voor haer die gelukkige dag eens zal aenbreken; anderen komen er heen uit afgunst, en om zich bygevolg te vermaken met het kleedsel, het uitzien en de houding der getrouwden, en om elkander nydig in het oor te fluisteren: ‘Een lief meisje; maer een plompe bruidegom!’ of wel: ‘Hoe zulk een knappe jongen in die mismaekte bruid toch behagen vindt?’
Doch wy gevoelen, dat wy misschien onze lezeressen misnoegen aendoen; daerom gaen wy ons verhael hetwelk ten einde loopt, spoedig voortzetten.
Terwyl in de dorpskerk de huwelyksplegtigheid plaets had, was op den Beukberg alles in rep en roer.
| |
| |
Sedert verscheidene dagen, had men er zich bezig gehouden met witten, boenen en schrobben: de muren waren helder gelyk een versch gevallen sneeuwvlok; stoelen, tafels, kasten, alles glimde, dat men zich in de meubelen konde spiegelen, en de roode vloeren gloeiden onder het witte schuerzand.
In de voorkamer was de bruiloftstafel gedekt met het voorvaderlyk, kostbaer pellen van de familie Heyman; en het schoone zilverwerk dat niet, dan by de vier hoogtyden, uit de kast kwam, schitterde tusschen de lange ryen van schotels en borden.
In de keuken was het eene buitengewoone drukte: twintig handen waren te gelyk aen het werk, en overal herhaelden de dienstboden dat er eene dergelyke bruiloft misschien nooit in de streek zoude te zien zyn geweest; Oom Daniël had last gegeven de tafel zoo aen te leggen, dat een koning er zoude kunnen byschuiven. Aen de tafel der dienstboden zelfs, had hy gezegd, mogt niets ontbreken, en den wyn moest men, met manden aenbrengen, zoo lang het feest zoude duren.
Hy wilde, dat iedereen, die by de bruiloft zoude tegenwoordig zyn, het geheel zyn leven zoude gedenken, en in zyne oude dagen aen zyne kindskinderen zoude verhalen, dat hy een der gasten was, toen de schoone Bloem van den Beukberg in het huwelyk trad met Evert Bierinck.
Doch wy gaen ons een oogenblik van Daniël's huis in zyn feestkleed gehuld, verwyderen, en bruid en bruidegom op het kerkpad te gemoet treden.
| |
| |
Inderdaed de plegtige inzegening heeft voor het allaer plaets gehad; de oude pastoor heeft den huwelyksring aen den vinger der jonge bruid gegleden.
Reeds komt de gilde daer in twee lange ryen aengetrokken: de trom slaet de schoonste triomfmarsch, ter eere van het nichtje des hoofdmans, en menige gildebroeder zingt binnen's monds het statig muziek van de trom mede.
De vreugde is op ieders gelaet; het genoegen in ieders hart; geheel de gilde deelt in het geluk van den ouden hoofdman, die na eene zoo lange ziek te, in zynen ouden dag, nog schynt te herleven, om hulde te bewyzen aen het glinsterend eereteeken, dat hy op de borst draegt, en dat de roem der instelling is.
Nooit, zelfs niet in zyne jonge jaren, toen Tilla nog trotsch was op haren Daniël, omdat hy de schoonste man van het dorp was, nooit zeggen wy, was de hoofdman zoo fier, zoo statig, als dien dag, toen hy met zyne gildescharen denhuwelyksstoet voorafging. Het was, omdat hy overtuigd was, dat hy aen de geliefde dochter zyns broeders eenen echtgenoot had gegeven, wien zy beminde, en dat hy verzekerd was, dat de brave zoon van zynen ouden speelmakker alles zoude aenwenden, om Coba, hier op aerde, gelukkig te maken. Van tyd tot tyd, schoten de gildebroêrs hunne geweren in de lucht af, en deden het dorp weêrgalmen van een honderdmalen herhaeld vreugdegeroep. En dan hieven zy hunne hoeden, op de geweren gestoken in de hoogte; dan zwaeide de vaendrig zyn groot, zyden vaendel, en de wimpelryder zyn uitge- | |
| |
bekt wimpel, terwyl de hoofdman zyne stalen spies boven het hoofd uitstak.
Achter de luidruchtige gilde, volgden de bruid en de bruidegom, en werden opgevolgd door den ouden pastoor en tante Tilla.
Het was een treffende, kleine groep van twee jonge lieden, die omgeven door het grootste geluk, eerst voor goed het leven inliepen, en van twee afgeleefde menschen die, te vreden over den reeds afgelegden weg, langzaem naer het graf voortwandelden.
Geheele hoopen van jongens en meisjes drongen, van weêrszyden langs dien kleinen groep, om bruid en bruidegom van naby te beschouwen. De bruid met haer koornblauw, zyden kleed en hare kostbare kanten muts, en schoone diamanten, welke op hare borst en in de ooren schitterden, trok elks verwondering tot zich. Iedereen die haer zag, en hare zedige en tevens deftige houding en onvergelykelyke wezenstrekken gadesloeg, herhaelde stil: ‘Aenbiddelyk schoon, ja, dat is zy!’
Nadat men honderdmael de lieve bruid in haer schitterend tooisel bezien had, vielen de oogen op haren gelukkigen bruidegom. Hoe bevallig was thans die arme jongeling, in zyne nieuwe lakensche kleederen! Hoe rank toonde nu zyne gestalte, hoe zwierig zyne houding! Een gevoel van oneindig geluk straelde uit zyn helder oog, en speelde langs zyn gulhartig gelaet. En de jongens en meisjes, die hem van alle kanten bezagen, vroegen elkander, waer die uitdrukking van
| |
| |
aenhoudende zwaermoedigheid gebleven was, die zoo langen tyd, het gelaet van den armen Evert had beneveld?
Op dit oogenblik ontdekte de bruidegom zich even voor het kruis, hetwelk op vyftien schreden bezyden den weg, tegen het hout, op eenen heuvel stond. Iedereen wierp een vlugtigen, zydelingschen blik in dezelfde rigting, en herinnerde zich het treurige einde van den ongelukkigen bruidegom, die daer op die plaets, honderd jaren geleden, door het schot eens mededingers getroffen, ter neder viel; en menig dorpeling dacht op dat oogenblik aen den eed, welken Rig Stengel, voor dat hy het dorp verliet, gedaen had.
Het hout achter den kleinen heuvel begon zich te bewegen; de takken deden hunne bladen ritselen, en gaven doortogt aen eene zwarte gedaente, welke zich langzaem ophief. Boven een der armen van het steenen kruis, vertoonde zich het hoofd van Rig Stengel.
By deze verschyning, liep er eene siddering door de menigte; de echtstoet stond eensklaps huiverend stil; elkeen bleef als aen den grond genageld staen, in afwachting, dat er een geweerschot door de lucht zoude knallen, en Evert Bierinck, aen de zyde zyner bruid, zoude ter neder slaen. Een angstig geschreeuw, een onbeschryfelyke gil steeg er uit het volk op, toen Stengel zich geheel omhoog rigtte, en nevens het kruis staen bleef.
Op hetzelfde oogenblik, kwam er eene oude vrouw, eene vlugge beweging doende, vooruit geschoten, en plaetste zich tusschen het kruis en Evert Bierinck, wien zy op deze wyze
| |
| |
byna geheel achter haer lyf verborgen hield; het was de moeder van Rig Stengel.
- Schiet nu, ongelukkige zoon! riep zy, en dood uwe moeder!
Doch het schot viel niet; Rig was niet gewapend: hy stond daer beweegloos met zyne eene hand op het kruis leunende, terwyl hy de andere plat boven zyne oogen hield, als om dezelve tegen de zon te beschermen, en een verachtenden blik werpende op de menigte. Zyne kleederen waren verscheurd, versleten en bemorst, en om zyn bloot hoofd staken zyne hairen als pinnen, regt omhoog, of kwamen zich verwarren in een langen afschuwelyken baerd.
- Wie zyt gy? riep hy met eene forsche stem, terwyl hy met fierheid het hoofd even achteruit wierp; wie zyt gy, dat gy u durft te wagen in myne tegenwoordigheid? Gaet heen, ellendige boeren, en onteert de plaets niet, waer ik my bevind!.... Verwydert u!....
- Rig, myn zoon! riep zyne moeder, die hem tot by het kruis naderde; van waer komt gy? Waer zyt gy gebleven? Arme jongen, ach wat deert u?....
- Terug! sprak Stengel, eenen verachtenden blik werpende op zyne moeder. Terug, raek my niet aen; eerbied voor den koning van hemel en aerde!
- Myn zoon! riep de moeder; zy lag op hare kniën voor het kruis; hare handen hingen magteloos langs haer ligchaem, en smeekend blikte zy opwaerts. Myn zoon! riep zy met verkropte stem; zie uwe ongelukkige moeder!
| |
| |
- Gy, de moeder van den koning van hemel en aerde? vroeg Stengel, een medelydenden blik naer beneden werpende. Zyt gy dan van uwe zinnen beroofd? Ik heb geene moeder; myne grenzelooze magt is myn vader, en de opperheerschappy van myn persoon, is myne moeder.....
Dit zeggende stak hy zyne hand naer de menigte, en te gelykertyd ontplooide zich zyn gespannen gelaet, door een wild gelach.
- Zinneloos, zinneloos! riep de moeder wanhopend uit. Zy had haren zoon by de hand genomen, en kuste dezelve teeder. Arm kind, waertoe zyt gy gekomen! Ongelukkige Rig, herken uwe moeder, die u toch altyd lief had, en u heden nog meer dan ooit bemint..... Rig!....
- Ga heen, ongelukkige! zeide haer zoon zyne hand terugtrekkende, als hadde hy zich onteerd gevoeld door derzelver aenraking. Ga heen! Buig de kniën voor my; maer raek my niet aen!
Toen verhief hy de stem, en riep tot de menigte:
- Ik ben de Heer van hemel en aerde; gy allen zyt myne onderdanen! Ik ben de gever van alle goed; de straffer van alle kwaed! Ik ben het begin en het einde van alle dingen; al wat er bestaet behoort my toe; omdat ik het zelf gemaekt heb, en ook de magt bezit om alles op eenen wenk te vernietigen..... Weet gy nu wie ik ben? God de Vader; ja, die ben ik!
- Zinneloos! herhaelde men overal in den echtstoet, die langzaem en treurig zynen weg vervolgde.
De moeder was by het kruis, aen de voeten van haren zoon,
| |
| |
blyven liggen; en bezag hem met al de teederheid, waervoor het ouderlyk hart vatbaer is.
- Arme jongen, zeide zy als tot zichzelve sprekende; welke yselyke verwarring in uwe geestvermogens! Ach, ja, op zyne gelaetstrekken lees ik duidelyk, wat er in zyne ziel omgaet!.... Die brandende oogen en wilde blikken, die zonderlinge gebaerden zyn wel de teekenen der verschrikkelyke zinneloosheid..... God, God! welke straf voor die toomelooze hoovaerdy!....
Zy was opgestaen, en den ongelukkige by de hand nemende, zeide zy zacht en met goedheid:
- Kom, Rig, myn jongen, volg uwe moeder.
De zinnelooze bezag haer met een scherpen blik, scheen zich eenen oogenblik te bedenken, en volgde haer toen, gelyk een kind zich gewillig laet medenemen. Weldra stond hy stil en riep uit al zyne magt:
- Gy allen, wie gy zyn moogt, zyt niet anders dan wormen, welke ik tusschen myne vingeren verpletter, niets meer dan stofzand, dat ik van myne voeten wegblaes; ik alleen heb de opperste magt in handen, omdat ik de koning ben van hemel en aerde!
Hy zweeg eene poos, en zeide toen stil en weemoedig:
- Ik heb honger....
- Arm kind, sprak de moeder; hebt gy honger? volg my dan....
En zy herdacht de woorden, die zy eens, aen de deur van de danskamer had uitgesproken:
| |
| |
‘Rig! had zy gezegd, indien ooit de tyd komt, dat gy gebrek lydt, en ik nog een stuk brood heb, kom dan gerust naer uwe moeder; dan is nog de helft voor u.
Vrouw Stengel bragt zich te binnen, dat zy dienzelfden avond, aen haren zoon voorzegde, dat dit wel eenmael konde gebeuren, omdat daer boven in den hemel, iemand alles afziet wat er in de wereld omgaet.
Op dit oogenblik, terwyl zy Rig by de hand voortleidde, zag de oude weduwe opwaerts, als hadde zy daerboven het geheimzinnige wezen willen ontdekken, hetwelk hare woorden, reeds zoo vroegtydig, had bewaerheid - en terzelfder tyd vroeg zy God om vergeving, voor haren ongelukkigen zoon.
Weldra kwamen beiden, aen de wooning welke zich niet ver van den boord van den Bloemvyver verhief; dezelve stond achter dien kleinen groep van schoone berken, waerachter voorheen de hut van den armen Bierinck zich als geborgen hield. Het was in dat huis, hetwelk de goede Daniël had doen bouwen, waer Evert sedert eenigen tyd, zynen intrek had genomen, en in afwachting van zyn aenstaende huwelyk, al zyne zorgen had toegewyd aen de moeder, wier zoon hem daer eens zoo wreedaerdig uit de vaderlyke hut verdreven had.
Rig scheen de plaets niet meer te kennen waer hy eens, door haet en afgunst gedreven, eenen armen zoon met zyne gebrekkige moeder, op zoo onbarmhartige wyze verdreef, en beiden aen de gevaren des doods blootstelde.
| |
| |
De ongelukkige herkende ook het hertimmerde huis niet, waer zyne moeder, maenden lang, verzorgd en gekoesterd was geworden, door hem, wien hy altyd met eenen doodelyken haet vervolgd had.
Wie had ooit gedacht, toen de weelderige Stengel de hut van den armen Bierinck deed afbreken, dat hy daer, op die zelfde plaets eenige maenden later, een stuk brood zoude komen vragen voor den honger?
Doch het is tyd geworden, dat wy ons naer den Beukberg spoeden, ten einde er het bruiloftsfeest by te woonen.
Zoo als wy reeds gezegd hebben, was de stoet langzaem en treurig van het kruis voortgetrokken; neêrslagtig en als hadde men eene lykbaer gevolgd, kwam men aen de wooning van Daniël Heyman.
Wel had de vaendrig zyn groot vaendel gedraeid, en de gildebroêrs driemael hunne geweeren afgetrokken; maer de opgeruimdheid en de vreugde waren niet weêrgekomen, by het wapperen van het vaendel, by het ontploffen van het buskruid. Stil was de hoofdman heen gegaen, en had zyne lange, stalen spies op de gewoone plaets in den hoek der voorkamer neêrgezet; even stil waren de gildebroêrs uiteen getreden, hadden hunne wapens binnen in de keuken geborgen, en waren daerna, weinig tot bruilofthouden gestemd, in den Bloemvyver, langs het veld en door de eiken dreven gaen wandelen, tot dat het middagmael zoude worden opgediend.
In de groote kamer, waer de bruiloftstafel gedekt stond, zaten voor het venster Heyman en zyne vrouw, met de jonge
| |
| |
bruid en den bruidegom, benevens de oude pastoor. Daer ook zag men er even neêrslagtig uit, als de gildebroêrs, die daer buiten, by kleine groepen, rondwandelden: de dorpsherder zag zwygend naer de andere zyde der kamer, waer men tegen den muer, boven de plaetsen van bruid en bruidegom, den lykkrans van zwart beukenloof en stroobloemen, nevens den ossenhoren van Evert Bierinck had neêr gehangen.
Die verslenste kroon, welke zoo lang in Everts hut de stomme getuige was geweest van zyne diep verkropte liefde, en eensklaps, even als eene gelukster aen Coba was verschenen, om haer te zeggen, dat haer naem onbevlekt was bewaerd gebleven, in het hart van haren ouden speelmakker - die zelfde kroon, welke toevallig de oorzaek was geweest van de hernieuwing hunner wederzydsche liefde, moest ook de getuige zyn van het geluk, hetwelk door haer toedoen was bewerkt geworden.
Evert had zynen grooten ossenhoren er nevens gehangen, als om te bewyzen, dat zyne genegenheid voor zyne bruid, dagteekende van den tyd, dat hy kind zynde, met zyn speeltuig het vee byeen riep, en zyne kalveren en runderen naer de weide voortdreef. De pastoor, zeggen wy, zag naer de plaets waer de ossenhoren nevens den lykkrans hing, en glimlachte met goedheid tegen die eenvoudige zinnebeelden van trouw en liefde. Van daer bragt hy zyn oog naer het kruisraem, in den zygevel, waer Daniël een groot uitgesteken papier tegen het glas had ten toon gesteld; de kunstenaer had al zyne behendigheid aen den dag gelegd, om by het bruilofts- | |
| |
feest een echt meesterstuk voort te brengen: het was een fyn dooreengevlochten loofwerk, in welks midden de volgende woorden stonden uitgesneden:
‘Eert vader en moeder, opdat gy lang moogt leven op deze aerde!’
- Die heilige spreuk, zeide de pastoor tot Evert, wordt op dit oogenblik hier bewaerheid; gy hebt uwe ouders geëerd en bemind; en de hemel beloont het gedrag van den braven zoon, met hem het puik der vrouwen ten huwelyk te schenken.
Hy had den bruidegom by de hand genomen, bezag hem met eenen blik van ouderlyke teederheid, en hernam zyne opmerkingen:
- Maer op hetzelfde oogenblik, myn zoon, dat de weldadige regen op de graenakkers nedervalt, komt de bliksem van den Heer het huis vernietigen, waer de booze Hem lang genoeg getergd heeft. Indien Hy de belooner is van het goed, is Hy ook de onverbiddelyke bestraffer van het kwaed. ‘Eer vader en moeder! riep hy ook tot Rig Stengel; opdat gy lang moget leven hier op aerde!’ Maer Rig was een slechte zoon, omdat hy zyne arme moeder verstiet, en haer brood weigerde voor den honger, terwyl hy verblind door eerzucht en hoovaerdy, zyn geld in weelde verteerde: daerom ook heeft de groote Regter van hier boven, zyne straffende hand op hem neêrgedrukt!
- Ongelukkige zoon! spraken stil, en byna tegelyker tyd, Daniël en Tilla.
| |
| |
- Arme jongen! zegden bruid en bruidegom, terwyl zy elkander een medelydenden blik toewierpen; arme jongen, welke treffende straf!
- Zoo straft de Heer! antwoordde de pastoor. De gierigaerd ondervindt de wraek van den hemel, in zynen yzeren geldkelder, welks deur, even als een grafsteen, voor eeuwig op hem neêrvalt; de eerzuchtige, de hoovaerdige wordt zinneloos van hoovaerdy; en in de diepe verwarring zyner denkbeelden, waent de ongelukkige zich: ‘Koning van hemel en aerde!’
Allen bleven gedurende eenige oogenblikken, in diepe gedachten gedompeld; iedereen herdacht in zynen geest de woorden van den pastoor, welke eene zoo treffende zedeles bevatteden. Op dit oogenblik, kwamen de genoodigden binnen, en namen plaets aen de bruilofstafel, die weldra, in geheel hare lengte met spyzen, en met een woud van wynflesschen bedekt was. Maer de vrolykheid bleef buiten de kamer gebannen, omdat het beeld van Rig Stengel, by het steenen kruis, iedereen nog altyd voor het oog zweefde. Wat oom Daniël ook verzon, om de genoodigden op te beuren, wat de pastoor ook in het werk stelde, om de gedachten der gasten af te leiden, niets konde baten; iedereen bleef droefgeestig, en telkens viel het gesprek terug, op het tooneel van het steenen kruis.
Doch wat noch de gastheer, noch de pastoor vermogten, bewerkte langzamerhand de wynbeker; onophoudelyk boorde de trekker door de kurken, en zoo gulhartig en welgemeend
| |
| |
werden de ledige flesschen door volle vervangen, dat men eindelyk, al ware het dan ook maer om den huisbaes genoegen te doen, stevig begon te drinken. Zoo kwam er weldra eene zekere beweging en levendigheid aen de bruiloftstafel, en vergat men de droevige dingen, waervoor de echtstoet, dien morgen, een oogenblik, had stil gehouden.
Nadat de maeltyd was geëindigd, schoof men de tafel met wyn, gebak en vruchten bedekt, ter zyde tegen den muer, waerna de speelman nederig op eenen stoel gezeten, uit den hoek der kamer, het sein gaf tot den dans, waermede, in dien tyd, elk bruiloftsfeest eindigde.
Tante Tilla stond reeds nevens den bruidegom gereed, tegen over de bruid, welke haren oom de hand gaf. De geheele kamer stond overeind, en men klom op stoelen en tafels, om die twee goede ouderlingen, welke te zamen reeds anderhalve eeuw achter den rug hadden, te zien dansen, met dat jeugdig paer, hetwelk vol moed en vertrouwen, nog slechts het leven inliep. Een algemeen handgeklap en gejuich begroette de eerste figuer, waermede de dansers zich in beweging stelden.
- Dat ik tamelyk onhandig ben! sprak de oude Heyman, zult gy my vergeven; dansen is myn dagelyksch werk niet....
- Dat zie ik, zeide de pastoor lagchend, die op den ivoiren knop van zyn langen rotting leunende, achter hem stond.
- Hierlangs, oom! fluisterde de bruid, terwyl zy haer hoofd bukkende, onder den opgeheven arm van Heyman doordanste.
- Den laetsten keer, dat ik gedanst heb, zeide Daniël zich
| |
| |
tot den dorpsherder keerende, was op de bruiloft van Coba's moeder..... Dat is nu reeds veertig jaren geleden!....
- Toen danstet gy, zoo als heden uwe nicht, het leven in! fluisterde de pastoor.
- Oom, vergeet uw avant-deux niet! zeide de bruid, hem by de hand voorttrekkende.
- Och, ja! zeide de oom; gy ziet wel dat het myn dagelyksch werk niet meer is; en op zyne plaets terugkomende, zeide hy lagchende tot den pastoor:
- Gy hebt gelyk; ja, toen danste ik nog het leven in; en nu....
- Nu dansen wy het leven uit, onderbrak de gryze herder.
- Gy zyt beiden nog sterk en vlug, zeide de bruid bemoedigend.
- Neen, kind, schudde Heyman, by het maken der chaine anglaise, de schakels van onze dansketen zyn ten einde; doch ik zie u en uwen echtgenoot beiden gelukkig, en deze gedachte maekt my het einde zoo vrolyk, als het begin....
Hy onderbrak zyne aenmerkingen, terwyl de jonge bruid vooruit sprong, om tegen haren vis-à-vis op te dansen. Heyman en de pastoor zagen haer achterna, gelyk vaders hunne kinderen nazien, en beiden sloegen in hunne handen, de maet na, waerop zy dansten.
- Ik zegde daer, hernam Heyman, dat de gedachte u gelukkig te zien....
- Balancez, Daniël! fluisterde de pastoor, die zich hartelyk vermaekte, met het onophoudelyk verkeerd loopen van zynen
| |
| |
vriend; en du nog eens avant-deux... Ik geloof inderdaed dat de bruiloft uws broeders nog langer, dan veertig jaren geleden is.
Terwyl Heyman zyne dansfiguer met de grootste moeite uitvoerde, zeide de gryze dorpsherder stil aen de ooren der bruid:
- Coba, het verheugt my, dat gy u, op dezen gelukkigen dag, zoo wel vermaekt, en zoo als ik daer even zeide, zoo vrolyk eene geheel nieuwe loopbaen te gemoet springt... Neem in den nieuwen dans, welken gy thans gaet beginnen, de plaets, dien u de groote dansmeester, welken men pligt noemt, hier in de wereld aenwyst.....
- Hier langs; links achter my om! zeide de bruid tot haren oom, terwyl zy zacht met het hoofd knikkende, gretig toeluisterde naer hetgene haer de pastoor zeide.
- Luister goed, vervolgde deze; naer zyne bevelen, en dans steeds, in alle figuren, nauwkeurig op de maet..... Avant-quatre, Heyman..... Dat is te zeggen, wees nauwgezet in het volbrengen van de pligten, welke de zamenleving en de godsdienst u voorschryven..... Nu, vergeet uw balancez niet..... Indien gy zoo den dans van het leven voleindigt, myn kind, zult gy u zelven voor eerst goed vermaekt hebben, en daerenboven te vreden gaen zitten uitrusten, om nieuwe dansers op hunne beurt te zien opdagen.....
- Promenade! riep de speelman, en daermede was de dans uit, tot groot genoegen van oom Daniël en tante Tilla, die beiden tot vallens toe vermoeid waren.
| |
| |
Nu vlogen de kurken op nieuw van de flesschen, en de gevulde glazen gingen, tegen elkander klinkend, in de hoogte: al de gasten dronken op de gezondheid van het jonge paer, en op die van oom Daniël en tante Tilla welke, in weèrwil van hunnen hoogen ouderdom, nog het voorbeeld gaven van gulle vrolykheid.
Weldra werd de dans algemeen: het oog schemerde van het onophoudelyk ronddwarlen, en het oor suisde van de stemmen der dansers, die de viool op de maet achterna zongen.
Bruid en bruidegom verlieten nu de kamer, en arm aen arm, daelden zy langzaem van de helling naer den Bloemvyver. Op eene bank van zoden zaten de pastoor, Heyman, en tante Tilla, die zich aen het gewoel hadden onttrokken, om in de vrye lucht eenige oogenblikken uit te rusten.
- Waerheen, myne kinderen? riep oom Daniël! het naderende echtpaer toe.
Evert wees, met zyne hand, naer de wooning van moeder Stengel; en zyne jonge vrouw, haer hoofd even opheffende, blikte in dezelfde rigting.
- Ik heb u verstaen, myne geliefden! zeide de pastoor, met voldoening het hoofd buigende; gy gaet een bezoek geven aen de arme weduwe en haren ongelukkigen zoon; dat is welgedaen..... Het is de eerste figuer, Coba, welke gy, in den levensdans, waervan ik daereven gesproken heb, gaet beginnen.... Een heerlyk begin, wel te doen aen hen, die u vervolgden!
| |
| |
En de pastoor veegde een traen van aendoening uit zyn oog.
- Ja, wel gedaen, kinderen! zeide Tilla, met ontroerde stem; stelt uw echtfeest in, met eene goede daed te doen.
- Welgedaen! herhaelde oom Daniël; gaet en zorgt voor de oude moeder Stengel, die arme vrouw, welke zoo veel geleden heeft, en zorgt ook voor haren zoon; laet beiden niets ontbreken; beschikt vry over de beurs van oom Daniel; wat gy doet, is welgedaen.
Dit zeggende, riep hy in de verte tot twee zyner dienstboden, om zynen neef en nicht naer de wooning van moeder Stengel te vergezellen, ten einde op hen te waken, indien de ongelukkige zinnelooze hen soms mogte hinderen. Deze maetregel was echter volkomen onnoodig; dewyl Stengels zinneloosheid niet van dien aerd was, om de minste vrees in te boezemen.
Toen Evert en Coba het huis van moeder Stengel binnen traden, zal haer zoon, roerloos als een beeld, by den haerd. Geheel zyne houding en uitdrukking van zyn wezen gaven te kennen, dat hy als verzonken was in die stompzinnige verdooving, welke men dikwyls by zinneloozen aentreft.
De ongelukkige scheen de bezoekers van den Beukberg niet te bemerken; zyn blik bleef onveranderlyk op hetzelfde voorwerp gevestigd en zyn oor bleef doof voor al de vragen, welke men hem toerigtte.
- Rig, kent gy my niet meer? vroeg de jonge vrouw, hem met medelyden beziende.
| |
| |
By het hooren dier stem, was het als of er eene ligte siddering door het ligchaem van den zinnelooze liep: hy hief het hoofd op, bezag haer gedurende eenige oogenblikken, met eene soort van stomme verwondering, en wendde toen zyn oog wederom naer het voorwerp, waerop hetzelve eerst onveranderlyk gevestigd was geweest.
- Kent gy Coba Heyman niet meer, en Evert Bierinck? vroeg het meisje, hem by de hand nemende.
Rig stond op, en wierp een zydelingschen blik vol trotsche verachting, op de Bloem.
- Of ik u ken? riep hy, medelydend den schouder ophalende; waer is het schepsel, wiens naem ik niet weet? Of zoude ik het werk myner handen niet meer kennen?
Terwyl hy deze woorden uitsprak, fronste hy zyn voorhoofd, verborg byna geheel zyne oogappels onder de neêrgetrokkene wenkbrauwen, en stak de hand plegtig in de hoogte.
Hy ging wederom zitten, en bleef gedurende eenige oogenblikken, met sombere blikken, door het huis staren; daerna greep hy een yzeren ketel, welke nevens hem aen den haerd stond, en legde denzelven op zyne linker knie, nam toen de lange, yzeren blaespyp, en hield dezelve, met de linkerhand op den ketel leunende, vast. Statig stak hy zyne regterhand uit, en zyne oogen gebiedend op ketel en blaespyp gevestigd houdende, riep hy:
‘Ik alleen draeg den schepter der almagt!.... De aerdbol is het werk myner handen!.... Ik alleen ben de Heer, de koning van hemel en aerde.’
| |
| |
Dit zeggende, ontwaerde hy in een mandje, hetwelk de bruid aen den arm droeg, allerlei vruchten en gebak van de bruiloftstafel, welke de jonge vrouw voor moeder Stengel had medegebragt.
De zinnelooze stak de hand uit naer de lekkernyen, en at dezelve, zonder zynen aerdkloot of geduchten schepter te bewegen, met gretigheid op.
- Welk ongeluk, welke verschrikkelyke bestraffing! riep de oude moeder Stengel, hare opgehevene handen in-een slaende. God, God! is dat wel die weelderige jongeling van eenige maenden geleden! riep zy, terwyl zy een pynlyken blik wierp op de arme lompen en het vermagerd gelaet van haren zoon.
Er biggelde een traen uit het oog der moeder, terwyl zy deze woorden uitsprak.
- Welke omkeering! ging zy voort, haer oog wendende naer den bruidegom, en op hare woorden drukkende, om het treffend kontrast, tusschen den gelukkigen Evert en haren rampzaligen zoon, uit te drukken. Herinnert gy u, Evert, de woorden, welke ik u toeriep in dien yselyken nachtstorm, daer ginds in den ouden bouwval?.... ‘Diegenen, welke Hem misachten, laet hy gelukkig voortleven; doch pas op, ga niet in hunne wooning, dewyl derzelver val naby is.....’ Dat heb ik u voorzegd; en zie.....
Zy wees op haren zoon, die zyne oogen starlings gevestigd hield op den ledigen bodem van het mandje, welks inhoud hy in een oogenblik verstonden had.
| |
| |
- Kind, kind! riep zy, hare woorden tot zich zelve rigtende, terwyl zy haer aengezigt achter hare handen verborg; wat al tranen hebt gy aen uwe arme moeder gekost, en hoe verschrikkelyk heeft u de Heer in uw bestaen en my in myne oude dagen getroffen! Doch ik vergeef u; gy zyt immers myn zoon!
Dit zeggende kuste zy den zinnelooze op het voorhoofd.
- Hoop op betere dagen, moeder! zeide Evert stil, gedenk de zedeles van den ouden bouwval.
- Gy hebt gelyk, antwoordde vrouw Stengel. ‘De Heer is altyd even aenbiddelyk, welke ook de wyze is, waerop Hy ons behandelt..... Wy zyn Hem niet minder dankbaerheid verschuldigd in het ongeluk, dan in den voorspoed.’
- Arme vrouw, zy verdiende een beter lot; zuchtte Coba zich omkeerende, om hare aendoening te bedekken.
- Dat lot zullen wy pogen te verzachten, voor zoo veel het in onze magt is, zeide haer jonge echtgenoot.
- Ach, ja, Evert! zuchtte de oude weduwe; ik weet, dat gy my geen brood zult weigeren, wanneer ik, met myn kind, rondzwervende, aen uwe deur er om zal komen bidden.
- Wat meent gy, goede moeder? vroegen bruid en bruidegom terzelfder tyd.
- Dat gy aen eene ongelukkige bedelaerster zoo als ik.....
- En waerom zoudt gy bedelen, vrouw Stengel? onderbrak de Bloem.
- Wat blyft er my over dan de bedelstaf, waeraen ik toch in alle geval, sedert jaren, gewoon ben? Heyman heeft my
| |
| |
toegelaten, met Evert zyn huis te betrekken, tot dat deze de man zyner nicht zoude worden..... De hemel beloone hem die weldaed, aen eene arme weduwe bewezen; doch de bruiloftsdag is thans daer, de brave man herneme zyn huis, waer ik met Evert - zy klemde de hand van den bruidegom - zoo gelukkig heb geleefd.....
- Neen, neen! onderbrak haer de bruid; oom Heyman herneemt zyn huis niet; maer stelt hetzelve, kosteloos, ten dienste van moeder Stengel, zoo lang zy leeft.
De vrouw weende van aendoening en dankbaerheid.
- Zoo veel goedheid! snikte zy; voor de moeder van hem, die u beiden zoo veel misdaen heeft!
- Zwyg daervan, moeder, zeide Evert zacht; ik heb u meer dan eens herhaeld, dat wy aen al het voorgaende niet eens meer denken.
- O, zeg my dan nog eenmael, dat gy hem vergeeft, wat hy u misdeed! smeekte de weduwe zich voor den bruidegom op de kniën werpende.
- Ja, zeker vergeef ik hem! zeide Evert diep ontroerd, de goede vrouw oprigtende; en verzeker u daerenboven, dat er noch u, noch uw zoon ooit iets van het noodige onderhoud zal ontbreken.....
- En nogtans was hy uw gezworen vyand! zeide de weduwe, hare hand naer den zinnelooze uitstekende. Hoe menig zoude zich in uwe plaets gewroken hebben!
- Hy, die zich wreekt, zeide de bruidegom, begaet eene verfoeijelyke laegheid.....
| |
| |
- Omdat hy zich de slaef maekt zyner booze driften! onderbrak Coba; maer hy, die weet te vergeven....
- Laet my die zedespreuk voleinden! viel de weduwe in; hy die weet te vergeven, handelt grootsch en verheven, omdat hy zegeviert over zich zelven.
Terwyl bruid en bruidegom een toestemmend teeken met het hoofd deden, slak elk hunner een paer ryksdaelders in de hand der arme weduwe, en heengaende herhaelden beiden, dat de deur van den Beukberg altyd zoude openstaen, voor moeder Stengel en haren zoon.
De vrouw zag hare weldoeners door het kleine kruisraem na, en zeide stil by zich zelven:
- Ja, ik heb het altyd gezegd, dat hy de perel was der jongelingen; en zy is wel zeker de Bloem van den Beukberg.
Evert en Coba keerden, eenen kleinen omweg langs den boord van den Bloemvyver makende, naer huis terug.
- Evert, zeide de jonge vrouw op den arm van haren man leunende; die oude moeder Stengel is eene verstandige vrouw; is zy misschien van betere afkomst dan men dit, volgens haren armoedigen toestand van heden, zoude veronderstellen?
- Zy is van zeer geringe afkomst, was het antwoord, en geene letter geleerd. Hetgeen zy weet en zegt, heeft zy onthouden uit de zedelessen van den ouden pastoor, en derzelver beginselen heeft zy, in hare langdurige ongelukken en beproevingen, op haer zelve weten toe te passen. In den tyd dat zy zich door haren zoon verstooten en zelfs wreedaerdig mis- | |
| |
handeld zag, verkeerde zy niet zelden, gedurende geheele dagen, in eenen staet van overspanning, welke haer somber en schuw maekte voor allen omgang. Wanneer haer een soortgelyke krisis, die een onbekende voor zinneloosheid zoude genomen hebben, overviel, hoorde men haer somtyds dingen zeggen, voor welke men haer niet bekwaem zoude geoordeeld hebben: my is zy meer dan eens, in dergelyke gevallen, voorgekomen als eene profetes, wier woorden als met eene bovennatuerlyke kracht bezield schenen.
Evert verhaelde, aen zyne jeugdige echtgenoote de zonderlinge ontmoeting, welke hy met haer had gehad, in den bouwval van den ouden molen: van weêrszyde bleef men, na dit verhael, eenige oogenblikken sprakeloos, en beiden dachten aen de zedeles van de oude bedelaerster, en aen den lykkrans, die hare voorzegging later had bewaerheid.
Toen het jonge echtpaer op den Beukberg wederkeerde, was er alles tienmael zoo levendig, dan toen hetzelve de danskamer, een uer geleden, verlaten had.
By overlevering wist men, dat niemand ooit in het dorp geloofd had op een kermisfeest te zyn, indien hy niet gezien had, dat de wyn, om zoo te zeggen, langs het gootgat wegdreef.
Dat was ook het loffelyk geval op den Beukberg: onophoudelyk schokte men de gevulde wynglazen, in de hoogte geheven, legen elkander, en ledigde men dezelve op het heil van bruid en bruidegom; overal danste men op de viool van den speelman: in de kamer, in de keuken, en zelfs buiten onder de zwarte beuken.
| |
| |
Nooit hadden de vrouwen en buermeisjes zich zoo goed vermaekt, als op het bruiloftsfeest van Evert Bierinck en Coba Heyman; en regts en links spraken zy elkander af, om den dans voort te zetten, zoo lang de zon maer in de lucht zoude staen. Doch de mannen kwamen hare gemaekte plannen verydelen, voorgevende dat zy vermoeid waren van het onverpoosd rondspringen, en rust noodig hadden: inderdaed zy hadden rust noodig; zy hadden al zoo lang en zoo moedig gewerkt in den wyngaerd des Heeren!
Iets later daverde de grond rondom het huis, en verborg zich de geheele Beukberg, achter eene dikke wolk van rook, toen de gildebroêrs, met het onophoudelyk lossen hunner geweeren, den afscheidsgroet gaven, aen den gastheer, die hen zoo mild en gulhartig onthaeld had.
En toen reeds de bonte scharen aen den ingang van het dorp waren gekomen, hoorde men nog op den Beukberg het geroep en het gejuich der menigte, ter eere van de gelukkige bruid en bruidegom. Zoo liep het feest ten einde, hetwelk men zich in het dorp heden nog herinnert, als of hetzelve slechts gisteren had plaets gegrepen; en zoo dikwyls de gildebroêrs hun feestgewaed aentrekken, of wanneer de een of andere dorpsjongen met zyne bruid uit de kerk komt, spreekt men geheel den dag van die gedenkwaerdige bruiloft, welke men eens op den Beukberg bywoonde.
De tevredenheid en het genoegen, welke gedurende Stengels meesterschap zich zoo dikwyls van den Beukberg hadden
| |
| |
verwyderd gehouden, keerden er met het huwelyk der Bloem voor altyd weder.
Daniël hervatte perkament en scheer, en gaf zich met nieuwen moed aen zyne geliefkoosde uitspanning over: hy knipte van den morgen tot den avond, en altyd waren tante Tilla en de jonge echtelingen gereed, om zyne afgewerkte meesterstukken te komen bewonderen.
Dit duerde nog jaren lang, toen er eindelyk eens onvoorziens een groote kunstwerker, zoo als Heyman ook was, op den Beukberg kwam, en er iets doorknipte hetgeen oom Daniël dwong, scheer en perkament neder te leggen: die groote kunstwerker was niemand anders dan de dood, welke met eenen knip den levensdraed van den hoofdman doorsneed.
Nauwelyks waren er vyf of zes dagen verloopen, toen de oude tante Tilla beweerde gezien te hebben, dat Heyman haer van daer boven gewenkt had, en denzelfden weg insloeg.
De palmtakken van beider grafheuvels waren nog groen, toen ook de afgeleefde dorpsherder zacht insliep, en zyne twee vrienden van den Beukberg, in het andere leven, ging opzoeken.
In het dorp zeide men, dat de drie goede lieden hadden afgesproken, om nevens elkander op het kerkhof te rusten; daerom ook plantte men er, den volgenden winter, vier linden, tusschen wier stammen de drie rustplaetsen voor altyd bleven afgeteekend.
Na den dood van oom Heyman, traden Evert en Coba in
| |
| |
bezit van geheel zyne nalatenschap, waeronder begrepen was de stalen lans van den hoofdman der gilde.
Dat Bierinck en zyne jonge vrouw gelukkig waren, en het altyd bleven, behoeven wy niet te zeggen; en wy zyn er verheugd om: vooreerst omdat zy het verdienden, en ten tweede, omdat onze lezers gewis niet gaerne zouden gezien hebben, dat twee regtschapen harten, welke elkander zoo vurig beminden, het leven in tegenspoed zouden moeten doorbrengen.
Rig Stengel bleef zinneloos: na den dood van zyne moeder, werd hy op kosten van Evert Bierinck uitbesteed, in eene kleine herberg van het dorp. De ongelukkige meesterknecht is nog in leven, en gewoonlyk zit hy by de klos- of kegelbaen, op eene bank. Toen ik hem, eenigen tyd geleden, daer eens vond zitten, had hy een kort stokje in de hand, welke, terzelfder tyd een grooten kegelbal, die op zyne knie rustte, vasthield.
Van tyd tot tyd, wendde hy zich tot de spelers, en riep dan met eene forsche stem:
‘Ik ben de Heer, de koning van hemel en aerde!’
EINDE.
|
|
Auteursrechtvrij