Logo DBNL
Het bloemengraf (1855)

Het bloemengraf

(1855)–August Snieders–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie

AEN

MYNEN BROEDER

JOSEPH SNIEDERS,

BURGEMEESTER

der gemeenten

BLADEL en NEDERSEL.

[Voorwoord]

Aengedreven door de bemoediging, welke de lezer vroeger aen de Arme Schoolmeester, de Dorpspastoor, en andere myner novellen geschonken heeft, keer ik nu weêr, voor eenige oogenblikken, naer de afschildering van het eenvoudige buitenleven terug.

Het Godsboek zegt wel met reden: ‘Waer onze schat is, daer is ook ons hart!’ en waer anders zou onze dierbaerste schat zyn, dan in het dorp, waer men nog zynen huiskring, de vrienden zyner jeugd, waer men al de herinneringen der gelukkigste jaren heeft - van die jaren, waerin het dorp voor ons eene eindelooze wereld, eene gouden tor of een kleurige zomervogel een wezenlyke rykdom is!

Niet waer, in eene wereld welke men begrypt, kent en gevoelt, is de schryver, de schilder, is ieder kunstenaer welsprekender, dan in die, welke hy slechts oppervlakkig aenschouwen mag.

Als ik in myn dorp vertoef, dan meen ik alles te begrypen wat my omringt; dan schynt my niets onleesbaer in Gods schepping. De handeling der menschen, hunne dryfveêren en hun doel, zoo zwart gemaskerd in de woelige wereld waerin wy leven, liggen dáér open voor ons oog. Ik ken in die omstreek ieder bewooner, gelyk ik er iedere wooning ken, op welker dorpel ik my herinner als kind gespeeld te hebben: overal gevoel ik my thuis. De akkers, de weiden, de heivlakten, de bosschen en vooral de gryze toren van het dorp - alles schynt my ‘welkom’ toe te roepen als ik wederkeer, en tot ‘wederzien’ als ik henen ga.

Onze hoog geschatte kunstbroeder, de dichter Ten Kate, zegt niet te vergeefs, in een zyner heerlyke stukken, sprekende over de geboorteplek:

 
..... Slechts dáár kent gij de menschen,
 
Wijl gij de kindren kendet. Dáár-alléén
 
Zweeft de ademtocht des Vredes rond U heen,
 
Dáár lieven ze U, omdat ze U allen kennen,
 
En aan uw liefde en - feilen zich gewennen.
 
Dáár leest ge in 't hart, en dáár begrijpt gij eerst
 
Het Godsbestuur dat over alles heerscht.

Wat ik hier achteloos voorby ga, daer zal ik ginder voor blyven stil staen.

Op den berk, met zyne zilverige schors, die in mynen kindertyd nog slechts een heester was, zoek ik den naem, dien ik er destyds heb ingesneden - en zie, hy heeft die letters

als een trouwe vriend bewaerd en hoe grooter hy wordt, hoe breeder zy op zyn zilverig omkleedsel pronken. De wilde bloemen, die aen zynen voet groeijen; de zomervogels, die over de kelken heen zweven; de gouden tor of de gehoornde slak, in haer kreukelhuis, die aen zynen voet kruipen - dat alles glinstert, leeft en beweegt zich nog altyd onder hetzelfde ritselende loover, onder diezelfde koesterende zonnestralen: dat behoudt de ryke kleuren en het leven van voorheen.

Zóó wordt die berk, zoo wordt ieder voorwerp voor my een gedenkteeken, eene bladzy uit het eerste gedeelte van myn levensboek.

In die herinneringen ligt poëzy; want het zyn slechts de kinder-oogen, die alles wezenlyk schoon en tooverachtig inzien; het is slechts in dien tyd, dat het hart met eenen niet te vreden is. Als wy grooter en ryper in jaren worden, als de stoffelyke bezigheden ons onrust, kommer en nachtwaken afdwingen, dan heeft een kleine berkenboom, eene wilde bloem, eene gouden tor, of de warme zonnestrael voor ons datzelfde aenzigt, diezelfde tael niet meer. Maer gelukkig! de indruk van hetgeen de glinsterende kinder-oogen gezien hebben, is levendig en de herinnering aen hetzelve weegt soms op tegen de wezenlykheid!

Ik begryp ze niet die kunstenaers, als ik onze tentoonstellingen bezoek, welke gedurig de begeestering verre van hunne eigene bakermat zoeken, en ons steeds door een ongekenden hemel willen betooveren: alsof hun eigen grond geene genoegzame stof, tot het scheppen van wonderen, opleverde.

Het vreemde kan ons verwonderen; het eigene zullen wy bewonderen. Het eerste kan ons eenen kreet van voldoening afdwingen; maer het tweede zullen wy voelen, begrypen - kortom het zal ons, indien wy eene gevoelige ziel hebben, tranen aen de oogen ontlokken. Het eene is het ligchaem; het andere is de ziel.

Als ik den schilder aldus den grond zyner geboorte - dien, aen welken hy verbonden is door zyne herinneringen en zyne toekomst, en waer tusschen wieg en graf zyne levensketting van rozen en doornen geweven is - als ik hem dien te arm hoor beschouwen en zie ontvlugten, om in den vreemde oogtreffende goocheltooneelen te zoeken, dan schud ik het hoofd, en hy is voor my, in vele opzigten, slechts een arm kunstenaer.

Wie geene ingeving voelt daer waer hy zyne jeugd gesleten heeft; waer zyne zoetste jaren zyn heengerold; waer iedere stap hem eene vaderlandsche herinnering geeft - hy kan het ligchaem bezitten; maer nooit de ziel. Hy kan de magt van uitvoering hebben; maer nooit la bosse, het verheven en onbegrepen là!

Ik keer dan, zoo als ik reeds zegde, op eigen grond terug, en wil er met u, lezer of lezeres, eenige oogenblikken vertoeven: niet om er diepzinnige bespiegelingen te maken - neen! wy zullen te zamen, zoo als Charles Nodier zegt, flâner; hetgeen Töpfer noemt ne rien faire et rêver. Even als de schilder, na eene moeijelyke studie, zyne uitspanning en rust zoekt in het schetsen en krabbelen, zoo ook zoeken wy het dolce far

niente, in deze stille en kunstelooze vertelling. Wy willen in de heide de ligte stof opvangen voor eene kleine schets, niet eene die u treffen zal, u, die gewoon zyt aen de bloedtafereelen der fransche school; maer eene, waermeê ik toch hoop eenen traen in de oogen, of wel eenen glimlach om de lippen te tooveren van die, welke het eenvoudige nog beminnen.

Ieder jaer, in den herfst, neem ik, om dus te zeggen, den wandelstaf op en ga een bezoek afleggen in myn geboortedorp Bladel,1 in 't oude ‘quartier van 't Kempenlandt’ gelegen - een dorp, met eene schilderachtige ligging, met gulhartige bewooners, met dichterlyke overleveringen, met gansch byzondere zeden en gewoonten.2

Op een schoonen september-namiddag van het jaer 1854, bezocht ik, in een dorpje, niet verre van het eerstgemelde gelegen, de plaets, onder den naem van het Bloemengraf gekend.

Onder het voortwandelen, zegde my een myner broeders, die my vergezelde:

‘Ja, het is eene wonderlyke geschiedenis, welke zich aen deze plaets verbindt, en om u niet als vreemdeling aen het Bloemengraf te laten komen, zal ik er u middelerwyl het een en ander van vertellen. Op zekeren zomer - ik laet het jaertal ter zyde - werd de aendacht der goede bewooners van het dorp getroffen, door het zonderlinge geval, dat één enkel graf op het kerkhof, niet met gras begroeide, terwyl heel het doodenveld integendeel met weelig groen overdekt was.....

- Dat zou nog al natuerlyk kunnen uitgelegd worden! onderbrak ik, glimlagchen dom den mystieken toon, dien hy aennam.

- Ik ontken dat niet, ging hy voort; doch laet my ongestoord myn verhael voortzetten, juist zoo als het is. In het midden van dat groen bleef dan, zeg ik, de ruimte van eenige voeten onbegroeid - ik vergis my, dat vak was als een malsche en weelderige bloemenkorf. De schoone goud- en lieve-vrouwe-bloemen verdrongen zich naest elkander, en de ryk gekleurde zomervogels en de nyverige byën zweefden, by voorkeur, boven die bevoorregte plaets.....

- Regt dichterlyk gevonden!

- Glimlach niet; want ik geef u de stoffe voor een nieuwen roman, en die het voorregt zal bezitten, op waerheid gegrond te zyn..... Het Bloemengraf dan trof de aendacht der dorpelingen, vooral als zy des zondags ter kerke gingen, en zy spraken er over alsof het iets zonderlings, misschien nog wel iets anders, ware..... ‘Maer wie zou daer dan toch wel begraven liggen?’ was de algemeene vraeg, en een der oud-

ste dorpelingen, na geruimen tyd geteld en nagedacht te hebben, zegde plotseling: ‘Dat is daer het graf van Beth Daems!’

‘Beth Daems! die naem deed eene algemeene ontroering ontstaen; want men herinnerde zich by dat woord eene droevige geschiedenis: de opkomst en den ondergang van een aenzienlyk huisgezin in het dorp - en boven alles eene voorbeeldige deugd, eene heilige zelfs-opoffering van het arme meisje, wiens naem de grysaerd daer plotseling had aegehaeld.

‘Neen, dichter! het Evangelische gevoel is hier niet verloren, en beken met my, dat die weinig te vinden deugd in onze zamenleving, des te schitterender is, als men haer ontmoet in harten, die niet de minste beschaving genoten hebben; die haer bezitten uit eigene en niet uit aengeleerde beweging. Het zyne ruwe diamanten, maer het zyn toch altyd kostbare edelsteenen; welnu, zulk een edelsteen was het hart van Beth Daems.

- Uw verhael begint my te boeijen! onderbrak ik.

- Heb geduld, het zal u dit meer en meer doen. Ik heb het u gezegd, ik lever u de stoffe voor eene nieuwe vertelling..... Gy weet onze dorpelingen zyn te goed, te eenvoudig om niet ligtgeloovig te zyn. By het zien van dit natuerverschynsel fluisterden zy dan ook elkander welhaest het woordje ‘mirakel’ toe, en had de verlichte dorpspastoor er zich niet tegen verzet, men had meer aen het nederige graf dan in de kerk zelve geknield. Wat wilt gy! het arme volk, dat zoo veel te vragen heeft van Hierboven, knielt het liefste dáér, waer het God het digtste by denkt!

‘Door een toevallig besluit, van wege de hoogere geestelykheid, werden al de kerkhoven omgespit, en op nieuw met hooi- en klaverzaed bezaeid. Het graf van Beth Daems onderging het algemeene lot. Het was dan ook welhaest niet meer zigtbaer, en de dorpelingen vergaten weêr, even als te voren, de nederige afgestorvene. Gras en klaver schoten weelig op het doodenveld in de hoogte; maer wonderlyk! op het graf van Beth Daems was weêr geen enkel graspyl te vinden....,

- Inderdaed wonderlyk! Was het toeval, of was er heimelyk eene menschelyke hand in het spel, die.....

- Ik oordeel voor het oogenblik niet: ik deel u de geschiedenis meê zoo als zy wezenlyk is. Even als het vorige jaer, kwamen er weêr bloemen op het graf te voorschyn; zy hieven malsch en geurig hare kelken in de hoogte; de ryk gekleurde zomervogels zweefden weêr over het graf heen; de gonzende byën kwamen er weêr haren honig zoeken - kortom de prachtige, en zoo algemeen bewonderde bloemenkorf pronkte weêr, zoo schoon als te voren, in het midden van het groote grasperk.

‘Meer dan ooit bleef de dorpeling aen het graf staen, en mompelde eerbiedig: “Beth Daems.” Men wees elkander, op eene geheimzinnige wyze, de schoone en digt geplante bloemen, en men vroeg, of eene menschelyke hand dat wel zou durven of kunnen doen.

Ha! zegde een der dorpelingen; de goede God wil niet, dat wy Beth Daems vergeten, omdat zy inderdaed eene martelares in ons midden geweest is. De bloemen op haer graf

roepen onze aendacht, en meer dan ooit, dáérover in.....’

Ik ging nadenkend naest mynen verteller voort, wiens woorden my inderdaed getroffen hadden.

‘En kan het niet een werk der Voorzienigheid zyn geweest, sprak hy voort, dat men juist door die bloemen, de weldaden herdacht, welke dit vergeten werkmeisje bewezen had? Wie, zonder die bloemen, zou nog van haer en hare deugden gesproken hebben, in eene wereld, waer men zoo ligtvaerdig vergeet? .... Thans herinnert men zich haer weldoen; men vertelt hare geschiedenis aen den gezelligen haerd, en de heldin van myne volks-overlevering - of hoe gy myn verhael ook noemen wilt - mag ten voorbeeld gesteld worden aen onze dorpsjeugd.....

- Gy hebt gelyk - en uwe woorden, ik beken het, hebben inderdaed eene dichterlyke betoovering in my doen ontstaen..... Doch gy hebt my het einde, en niet het begin van uwe bloemen-historie verteld.

- Indien uwe weetgierigheid reeds zóóver is opgewekt, dan vrees ik niet meer myn doel niet bereikt te hebben. Ik ga aen uw verlangen breedvoeriger voldoen.....

Wy waren aen het kerkhof gekomen, en gingen tot by het graf. De bloemen waren verwelkt; de schoone vlinders waren verdwenen; de herfst had reeds aen het graf, gelyk aen gansch het kerkhof, zyne frischheid ontnomen. Een zachte wind speelde fantastisch, met de afgevallen bladeren, over de heuvels heen, en bewoog zacht de planten, die op de rustplaets van de doode groeiden.

Ter herinnering aen het graf van het arme meisje, heb ik eene dier bloemplanten uitgetrokken, dezelve meêgenomen, en toen deze, geruimen tyd nadien, nog op myn venster groeide, herdacht ik dikwyls de woorden myns broeders en ik beloofde my-zelven, in eenig verloren oogenblik, de geschiedenis van Beth Daems aen het papier toe te vertrouwen.

Ik volbreng dat voornemen; echter verwittigende, dat de verdichting eene aenzienlyke rol, in deze myne vertelling, speelt. Ik maek hierin slechts gebruik van eene algemeene vryheid, welke de lezer den romanschryver en den dichter gewoonlyk ook met goedwilligheid vergeeft.


Vorige Volgende