Verhandeling over de Nederlandsche dichtkunst in België, sedert hare eerste opkomst tot aen de dood van Albert en Isabella

Fabelen.

De waerheid en wil niet altyd gezegd zyn, is zoo oud als de tael zelve. Ook gebruikten onze ouden veelal de fabel om de ondeugden, die in alle standen haer verderfelyk venyn rondspuwen, te gispen. Reinaert de Vos is niet dan eene fabel, maer met eenen epischen vorm bekleed. Hy staet tot de eigenlyke fabel als de roman tot de

[p. 72]

sproke. Maerlant noemt twee dichters, Calfstaf en Noydekijn, die vóór of met hem geleefd en Esopus zouden vertaeld hebben, en die hy zeer pryst.

Die hevet Calfstaf ende Noydekijn
Ghedicht, in rime scone ende fijn.
Souke haer ghedichte, hi vinter inne
Spellicheit ende wijsheit van sinne¹.

De werken dezer dichters schynen verloren te wezen. Bilderdyk, in zyne Taal- en dichtkundige verscheidenheden, geeft de conclusie van drie fabelen van laetstgemelden op².

Clignett heeft eene verzameling van zeven en zestig fabelen uitgegeven³, welke reeds overlang, onder den naem van Esopet, bekend was, en thans nog in handschrift in de boekzael der maetschappy van Leyden berust. Deze fabelen schynen in het begin der vertiende eeuw vervaerdigd. De schryver is niet bekend. Gelyk de tytel het uitgeeft, zyn het alle navolgingen van den schranderen Bultenaer. De voorafspraek begint aldus:

Ic wille u in die ere van ons Heren,
Bi beesten ende bi voghelen leren,
Wisen ende wel bedieden
Die nature van den lieden.
Elke beeste heeft hare manieren,
Dene soe es fel, dander goedertieren:
Dus sijn die man; maer die quade
Verwinnen die goede, dat is scade.

De fabels zelve zyn zeer kort en kernachtig. Men oordeele uit de volgende:

Een wolf becnaegde bene vele,
Hem bleef j stekende in die kele.

1 Spieghel historiael, deel I, bl. 176.

2 Deel III, bl. 160-174.

3 Bijdragen tot de oude nederlandsche letterkunde. 'S Gravenhage, 1819, bl. 3-380.

[p. 73]

 

Hi beloefdem giften groet

 

Diene holpe uter noet.

 

Met langhen halse quam daer een

 

Crane, die hem trac ute dat been.

 

Als die wolf al was ghenesen,

 

Wilde die crane ghepaijt wesen.

 

Doe seide die wolf: hi es wel onvroet

 

Mijn here die crane, die om tgoet

 

Niet en penst, dat men hem doet.

 

Hi pensder omme, wer hi vroet.

 

Hi stac sijn hoeft in minen mont,

 

Ic lieten keren al ghesont.

 

Hoert hier wonder soete liede,

 

Nochtan wil hijs hebben miede.

 

Souder emmer miede sijn

 

Met meeren rechte wer si mijn.

 

Dus mach hi winnen die doet

 

Den quaden ere ende goet.

De versificatie is met veel gemak behandeld, en in alles de eeuw van Maerlant waerdig.

In het meergemeld Codex van Van Hulthem vindt men tien fabelen, waervan het grootste gedeelte allezins de blyken draegt van oorspronglyk in het nederlandsch te zyn opgesteld. Ik zal er hier geene aenhalen, om dat ze alle eenigzins lang zyn. Onder een derzelve (Van den eenhoren) teekent zich de schryver Lodewyk:

Dit es de bede van Lodewike.

Wie is deze Lodewyk? Van Velthem? Althans is er uit dien tyd geen ander schryver, met dezen voornaem, tot nog toe bekend. Ook meen ik dat ze alle tien van denzelfden dichter zyn. Één styl, ééne voordracht; zelfs derzelver lengte zou, des noods, voor dit gevoelen pleiten.