Logo DBNL
Verhandeling over de Nederlandsche dichtkunst in België, sedert hare eerste opkomst tot aen de dood van Albert en Isabella (1838)

Verhandeling over de Nederlandsche dichtkunst in België, sedert hare eerste opkomst tot aen de dood van Albert en Isabella

(1838)–F.A. Snellaert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
 
De hoefbron moge alom in duizend bochten springen,
 
'T is Vlaanderen dat den Wel op Neerlands grond ontsloot.
 
 
 
Bilderdyk.

Voorwoord.

De grond eener volksonafhanglykheid ligt in de tael. Het is een schaduwbeeld dat men naloopt, als men zich een vry volk waent zonder het kenschetsende van een vry volk te waerderen. Zulk eene natie gelykt den dobbelaer, die zich op zyne goede fortuin betrouwt.

Sedert een paer jaren heeft zich by ons eene terugwerking, ten voordeele der volkstael, allerduidelykst doen gevoelen. De vlaemsche dichters zyn uit hunne verbazing terug gekomen, en verrukken ons met toonen, die beter dan een hoop bayonnetten het staetsgebouw zullen beschermen. Het volk, den afgrond inziende, waerover het helde, keert tot vaderlandsche gevoelens terug. Zelfs zy, die, als in eene vlaeg van verbystering, drogredenen tegen de tale des volks hadden bygebracht, zien thans den verderfelyken invloed

eener vreemde in, en bieden al hunne krachten aen om aen vreemde spraek en zeden eene ons vernederende beheersching over geest en hart te betwisten.

Zulk een terugkeer doet ons aen de mogelykheid gelooven eens ons zelfs te zullen wezen, en ons van allen vreemden invloed te zullen losworstelen; want geene grootere vernedering voor eene natie dan onder voogdyschap te staen. En eens toch komt de ongelukkige gelegenheid dat zulk wandrochtelyk volk door een machtigen nabuer aen het bespottend oog van andere volken verborgen wordt. Dusdanige onafhanglykheid, trouwens, is eene hersenschim, en alleen door de wisselvallige tydsomstandigheden bestaenbaer.

Een bewys, dat men tegen het algemeen beoefenen der volkstael meende te kunnen inbrengen, en waermede het vooroordeel, in weerwil van alle overtuiging, thans nog zou willen schermen, is derzelver ruwheid en onhandelbaerheid voor de hoogere standen. Maer, behalve dat de tale zich naer hen plooit die haer spreken, de letterkundige bewysstukken zyn daer om een ieder van het tegenovergestelde te overtuigen, en de voortbrengselen der vorige eeuwen, toen men nog in alle standen zich uitsluitend van de volkstale bediende, toonen genoegzaem de zedelyke gesteldheid van alle standen van destyds aen. Dezelfde smet werd in de vorige eeuw, met meerder recht misschien, aen het hoogduitsch verweten1. Men weet hoe luisterlyk de Duitschers zich over dien smaed gewroken hebben. Waerom dan zouden wy, Belgen, ons gevoel van eigene waerde verdooven, en slaefsch eene zedelyke overheersching dulden? Waerom onze tael, als onvatbaer ter beoefening van al wat den mensch veredelt, uitkryten, wanneer wy onze voorvaderen verre boven hunne

trotsche naburen, in kunsten en wetenschappen zien streven? Neen, de tyd gaet voorby, dat de partyzucht de overtuiging deed zwygen. Men ondervraegt thans de geschiedenis des volks, en men vindt daer hoe men vroeger onafhanglykheid en volksbestaen verstond. Daer leert men hoe nayverig het voorgeslacht was om de rechten der volkstale te verdedigen, en den smaed, haer aengedaen, te wreken. Daer leert men hoe met de verbastering der tael ook de zeden hare oorsprongelyke zuiverheid verloren hebben.

Wellicht zal het aen latere geslachten ongelooflyk voorkomen hoe schier een geheel volk zyne eigene tael heeft durven verloochenen, en de verbystering zoo ver gedreven van naer derzelver ondergang mede te trachten. Wee dan der nagedachtenis van hen die door hunne valschaerdige redeneringen het volk hebben misleid, niet aerzelende om het bestaen eener geheele natie in de waegschael te stellen.

Het griefde my altyd door sommigen, die nog al kennis van 's lands geschiedenis willen hebben, met zekeren ophef te hooren zeggen dat wy niet eens op eene vroegere letterkunde ons kunnen beroemen. En als er dan over de werken van eenen Willems en anderen gesproken wordt, dan weten die veelweters meestal niet dat er boeken bestaen, uitsluitend over de geschiedenis onzer letterkunde handelende. En zulke waenwyzen vindt men nog by hoopen in Belgie; zy voeren overal het hooge woord, en worden geloofd.

Reeds herhaelde malen had de koninglyke Academie eene geschiedenis onzer oudere letterkunde gevraegd1. Omstandigheden brachten te weeg dat ik eerst in het najaer van 1836 er kennis van kreeg.

Gaerne had ik gezien dat eene kundigere hand zich aen het werk hadde gesteld; maer niemand myner vrienden wilde optreden, en het liet zich aenzien dat geen antwoord zou opdagen, tot groote vreugde der vrienden van Frankryk, of dat misschien de eer aen een' vreemdeling zou toekomen. Ofschoon ik voor 1837 geene verhandeling meer kon afwerken, wilde ik toch beginnen met bouwstoffen te verzamelen, in de hoop dat de vraeg nog eens voor een jaer mogt worden uitgesteld. Myne hoop werd niet bedrogen, en ik trachtte, in het midden myner academiestudien, van tyd tot tyd een uer te vinden, om de ryke bronnen te raedplegen welke my door de voornaemste letterkundigen van ons land, met eene recht vaderlandsche welwillendheid, werden toevertrouwd.

Met het plan der verhandeling ben ik zeer verlegen geweest. De wyze van behandelen van Roquefort en Hoffmann von Fallersleben kwam my dadelyk de geschikste voor. Maer die schryvers hadden slechts over een klein tydperk geschreven, zoo lang de poezy den zelfden tred hield. De vraeg der koninglyke Academie, daer en tegen, loopt over een tydbestek, waerin de nederlansche poezy wisselvalligheden van opkomst en verval heeft ondergaen. Ik verdeelde dus myne verhandeling in drie tydvakken. Het eerste loopt van de vroegste opkomst der nederlandsche letterkunde tot aen de onderwerping van het land aen Bourgonje, en bevat onze oude letterkunde. Het tweede, van het huis van Bourgonje tot aen de overgave van Antwerpen aen Parma: het was de tyd van den luister der kamers van rhetorica. Het derde loopt van gemelde overgave van Antwerpen tot aen de dood van Albert en Isabella. Sedert dat er eene nederlandsche letterkunde bestond, waren Vlaenderen en Braband daervan de zetel geweest. Met het verdryven van vryheid en welvaert, werd ook de letterkunde uit het land gebannen, en onze grootste

dichters gingen onder eenen vryeren hemel hunne verrukkelyke toonen uitstorten. Dat tydvak is hetgene eener gelukkige omwenteling op den nederlandschen zangberg, en zelfs in onze verdrukte gewesten vond men nog verlichte mannen genoeg om aen deze omwenteling eene krachtdadige hand te bieden.

Wel is waer, dat deze wyze van behandelen aenleiding tot herhalingen geeft; maer de vraeg zelf schynt het te eischen. Ik heb nogthans getracht zoo veel mogelyk alles in verband te houden.

Mogt myne taek als niet geheel onwaerdig beschouwd worden!


Vorige Volgende