|
| |
| |
| |
De uitgever aen den lezer.
IK heb niet kunnen nalaten aen de Uitgave dezer Poëzye van den Heer HENDRIK SNAKENBURG, in zyn leven, Rector der Latynsche Scholen te Leiden, de hand te leenen. Te groot een' naem had de Man zich in de geleerde weereld gemaekt, dan dat wy de nalatenschap van zyn geestryk vernuft met onverschillige oogen konden aenzien; of weigeren het noodige toe te brengen, om die naer eisch te verzekeren. Van het eene en andere staet ons iet naders te zeggen; ten einde de Lezer moge weten hoedanig een' de Dichter, dien wy, na zynen dood, zoo kunstig hooren zingen, zich in zyn leven betoond heeft. Hier toe word eene gunstige gelegenheid geboren in eene beknopte Levensschetse, ons (wien het nooit heeft mogen gebeuren den Overledenen van naby te kennen) ter hand gesteld door iemant, die, schoon niet van des Dichters Maegschap, echter met hem, in deszelfs leven, zeer veel omgang gehad heeft.
Volgens deze Schets dan, werd onze Poëet, HENDRIK SNAKENBURG, geboren te Leiden, op den 29sten der
| |
| |
Herfstmaend 1674. Deszelfs Ouders waren de Heer Isaak Snakenburg, eertyds geächt Predikant te Valkenburg, by Maestricht gelegen, en Juffrouw Maria Mispelbolle. In zyne Jonglingschap oeffende hy zich in de Latynsche en Grieksche Talen; hebbende, op de Hooge School zyner Geboorteplaetse, tot zynen voornaemsten Hoogleeraer gehad den beroemden Heer Jakobus Gronovius, door deszelfs letterarbeid by de geleerde weereld genoeg bekend, om daer van niet verder hier te gewagen. Dees vermaerde Man was met onzen Dichter, zynen Leerling, wiens onvermoeide yver, gepaerd met een vlug begrip en schrander oordeel, deszelfs hart wel haest veroverde, dermaten ingenomen, dat hy hem als zynen Zoon beminde, en geen moeite spaerde, om hem tot in het rechte geheim der wetenschappen te doen doordringen, 't geen onze Dichter, tot aen het einde zyns levens, met de hoogste dankbetuiging ook erkend heeft. Van dezen grooten Meester leerde hy de Roomsche en Grieksche Schryvers zoolang te lezen en herlezen, tot dat hy hunnen styl en eigenschappen in den grond kende; en was van hem gewaerschuwd, zich, in den beginne, met derzelver Uitleggeren niet te bemoeien; maer, by het ontmoeten van eenige zwarigheden, raed te plegen met zynen Meester; wien het nooit verdroot zynen Leerling tot eene vraegbaek te verstrekken. Hy raedde hem zich te gewennen daeglyksch het eene of andere, 't zy een vaers, brief, of gedeelte eener redevoeringe, op papier te stellen, ten blyke zyner vorderingen in het nabootsen van den styl der Grieksche en Latynsche Schryveren. Dit opstelzel vervolgens onder 't oog des Hoogleeraers gebragt, liet dees
| |
| |
nimmer na het gebreklyke ongeveinsdelyk aen te toonen, en het goede ten hoogsten te verheffen. Dit deed den Jongeling zynen yver, in het Letterwerk, schoon te vooren reeds groot genoeg, dermaten verdubbelen, dat de langste dagen hem somtyds te kort vielen, en geheele nachten daer aen geknoopt werden. Een schadelyk gevolg hier van was eene zware ziekte die hem, daer van hersteld zynde, eene les naliet van vervolgens zich voorzigtiger te gedragen, en den nacht te bezigen tot het einde waer toe hy van Gode geschikt is. Langer dan tot vier uren echter bleef hy nooit op het bed toeven; eene gewoonte die hy onderhouden heest tot zynen hoogen ouderdom. 't Is dus niet zonder reden, dat wy hem, in zyne Poëzye bladz. 275. den Morgenstond zoo bevallig ter eere hooren dichten. Met de aenkomst' dier Vriendinne der Zanggodessen, begon hy zyne Letteroeffeningen, en voer daer mede, in het overige gedeelte van den dag, voort, zoo dat men hem niet een uur onnuttig zag doorbrengen. In de oudheden der Grieken en Romeinen was hy zoo ervaren, dat hy de Lotgevallen dier Volkeren in persoon scheen bygewoond te hebben. Het Grieksch hem zoo eigen zynde geworden als 't Latyn, was hy gewoon, allen morgen, eer hy zich aen 't werk begaf, een Hoofdstuk uit Gods Woord in het Grieksch te lezen. Geen dag ging 'er voorby of hy maekte een vaers, of een stuk eener Redevoeringe in 't Latyn, waer door het voor hem, met den tyd', luttel moeite in had, binnen korte stonden, iets fraeis in 't licht te brengen. Uit zyne Latynsche Gedichten, die, vry talryk, voor een gedeelte reeds het licht zien, kan den Kunstkenneren, op het klaerste, blyken, hoe ver
| |
| |
hy, die de Grieksche en Roomsche Dichters in den grond verstond, den smaek der Ouden gevat, en teffens nagebootst heeft.
Op den styl der Historieschryveren zoo wel als op dien der Dichteren afgerecht, heeft hy, in den Jare 1724., den Q. Curtius Rufus uitgegeven, in maniere, welke die van al de vorige uitgaven is overtreffende. Behalven eene groote verzameling van verscheide Lezingen uit oude Afschriften, heeft hy zyne Aenteekeningen daer by gedaen; hoewel spaerzaem, omdat de Schryver, zyns oordeels, onder den last der ophelderingen van beroemde Mannen reeds gebukt gaende, men den zelven niet verder dan volstrekt noodig was moest bezwaren.
Door 't lezen van Grieksche en Romeinsche Schryveren, had de Heer SNAKENBURG ook kennis gekregen van 't geen de Ouden over de Natuurkunde geschreven hebben, als over de Insecten, (waer van hy een fraei Kabinet bezat) Boomen, Planten en Kruiden. En om hiervan meer lichts te krygen, en het gevoelen der latere Geleerden te hooren, heeft hy meenigmael de openbare lessen van den grooten Boerhave, bygewoond; ook veel gewerkt aen Plinius en Columella, welke beiden hy voornemens was om uit te geven.
Vlytiglyk lei hy zich ook toe op de kennis zyner Moedertale, voornamelyk op de kracht en ware beteekenis der woorden, waer in men zeggen mag dat hy waerlyk groote vorderingen gedaen had.
En gelyk de Godvruchtigheid onzes Dichters uit deszelfs Vaerzen alleszins helder is afstralende; zoo blonk de zelve
| |
| |
met geen minder luister uit deszelfs ganschen handel en wandel. Als een andere Timotheus, door zyne godsdienstige Moeder, in de H. Schriften onderwezen, richtte hy naer dien onfeilbaren regel al zyn doen en laten. Hoog van God, en laeg van zich zelven gevoelende, strekte hy een voorbeeld van nedrigheid. In eenen kuischen en ongehuwden staet eindigde hy zyne dagen. Hy was een vyand van kwaedsprekendheid en achterklap. Nooit zag men hem toornig worden, dan wanneer hy ten nadeele van zynen naesten iets hoorde melden. Hy bedekte, zoo veel mooglyk was, de misslagen van een' ieder. Vond hy, pligtshalven, zich genoodzaekt iemant deszelfs gebreken voor te houden, 't geschiedde op eene ronde en vriendelyke wyze. De hem toevertrouwde geheimen bewaerde hy heiliglyk. Van zyne matige bezittinge bedeelde hy den Armen rykelyk; zonder dat van het gegevenen ooit gerept werd dan door de genen die het genoten hadden, en wier dankbare harten van erkentenisse te vol waren, om zich, by gelegenheid, niet somtyds in woorden van genoegen te ontlasten. Den Dag des Heeren vierde hy met eenen Christelyken yver; en bereidde zich tot den zelven, gelyk ook tot andere hoogwaerdige Feesttyden, in dier voegen als verscheiden zyner stichtelyke Gedichten ons leeren. Nooit kwam hy uit Gods Huis, of hy teekende het merkwaerdigste aen van 't geen hy uit den mond' der Leeraren gehoord had. Met één woord, zyn levensmanier is zoodanig geweest, als wy die, door hem zelven, kortelyk beschreven vinden in zyne Mengeldichten, op bladz. 295.
Zyn lichaem heeft hy lang gezond gehouden, door eene goe- | |
| |
de beweging, die hy met wandelen aen het zelve gaf, zoo dikwyls het de dierbare tyd hem toeliet. Onder zyne onzondige uitspanningen en verlustigingen, was ook het schieten naer het wild, waer van hy gewag maekt in zyne Poëzye, op bladz. 282. Bekwame gelegenheid hier toe verschafte hem het nabygelegene Katwyk aen Zee; waer, in vroeger jaren, zyn Zusters Zoon een geacht Predikant was. Hierom hooren wy hem, in deszelfs Mengeldichten, zoo meenigmael van die Plaetse, van de Zee en de bezigheid harer Bouweren, op meer dan eenen trant, gewagen. Tusschen de zestig en zeventig jaren bereikt hebbende, werd zyne gezondheid gekrenkt, door eene pynlyke Nierenkwael, of steenachtig graveel; doch, door het gelukkig gebruik der voortreffelyke en heilzame Middelen der beroemde Engelsche Joffer J. Stephens, weder hersteld. Deszelfs lichaems krachten, by het klimmen der jaren, echter allengskens afnemende, - heeft hy vervolgens, tot zynen dood toe, een benaeuwd en pynlyk lichaem omgedragen, met eene Christelyke lydzaemheid; hoewel niet onverzeld van eene vurige begeerte om ontbonden en met Christus te zyn, als boven alles verre het beste voor hem, die, door zyn vast geloof en vertrouwende hoop op de volmaekte zoenofferhande van den Zaligmaker der weereld, ten vollen verzekerd was, dat zyne verdrukkingen, by het afleggen van het sterfelyke lichaem, verwisseld zouden worden in eene nimmer eindigende vreugde. In welke hope en zalige verzekerdheid, hy, op den 16den der Louwmaend des jaers 1750., wanneer hy ruim zes en zeventig jaren bereikt had, godzaliglyk in den Heere ontslapen is.
| |
| |
Belangende de Bedieningen, door den Overledenen, in zyn leven bekleed; hy was nog geen twintig jaren oud, toen hy, op den 3den der Sprokkelmaend des jaers 1695., tot Praeceptor in de zesde Classis der Leidsche Triviale Scholen werd aengesteld, hoewel zeer tegen 't genoegen van deszelfs Meester Gronovius die iet grooters met hem voor had. Op den 21sten der Oegstmaend van het jaer 1697., werd hy Praeceptor in de vierde Classe; en op den 6den van Sprokkelmaend des jaers 1710., Conrector. Met dezen post was hy zoo vergenoegd, dat hy nooit begeerte tot hooger had; schoon die hem niet ontstaen zoude hebben, zoo hy slechts een schets van verlangen daer naer had gegeven. Immers ontbrak het hem, die, by zyne deugden, eene aengename wellevendheid en groote omzigtigheid bezat, geenszins aen Vrienden of schrander beleid, om den weg der bevorderinge verder te banen. Dat het, in dezen, by hem, als aen het eenzame en ongehuwde leven gewoon, meer aen geneigdheid dan gelegenheid haperde, bleek, toen hy, na het overlyden der Heeren Dr. L. van Ryp en A. Torrenius, in hunnen tyd beroemde Rectoren, den Magistraet, het Rectoraet een en andermael hem aenbiedenden, telkens beleefdelyk verzocht van de aenneminge verschoond te mogen worden; en, na dat zulks, hoewel schoorvoetende toegestaen was, uit erkentenisse van deszelfs diensten, den Scholen, zoo lange jaren bewezen, van Stads wege, met een zilveren Koelvat, beschonken werd. Doch kort daer op, door de bevordering van den Heer F. van Oudendorp (die zich had laten bewegen, om zynen toen zieken Schoonvader A. Torrenius, in het Rectoraet te
| |
| |
vervangen) tot het Hoogleeraeramt in de Romeinsche welsprekendheid en algemeene Geschiedenissen op 's Lands hooge Schole te Leiden, het Rectoraet weder open gevallen zynde, liet de Heer SNAKENBURG zich echter overhalen, om het zelve op den 10den Octob. 1740. te aenvaerden, onder gunstige toestemming dat hy, die by den Heer S. Luchtmans en deszelfs vader, met zeer veel genoegen woonde, en eene groote halve eeuw zelfs gewoond heeft, in 't Rectors huis niet behoefde over te gaen; hebbende hy deze Bediening, by de tien jaren, in weerwil zyner zwakke lichaems krachten zoo loflyk waergenomen, dat hy meer luisters daer aen geschonken, dan van haer ontvangen heeft.
Dus ziet gy, Lezer, uit deze naer waerheit opgestelde Levensschetse, hoedanig een Man de Dichter was, wiens Poëzy wy u hier aenbieden. Doch, eer wy de Kunstminnaers ter beschouwinge van de zelve laten toetreden, verzoeken wy verlof van hun vooraf nog twee zaken te mogen berichten; namelyk, voor eerst, door wat weg deze Gedichten in onze handen gekomen zyn, met oogmerk om de zelven ter drukperse te vervaerdigen. En ten tweeden, hoe wy ons in dat vervaerdigen gedragen hebben.
Het eerste belangende, moet men weten, dat de Heer SNAKENBURG, gelyk hy zelf, in verscheiden van deze zyne Vaerzen, niet duister te kennen geeft, de Dichtkunst, voornamelyk tot eene aengename uitspanning zyner Schoolbedieninge, oeffende. Al de vrucht, die hy, in dezen zynen kunstarbeid, buiten zyne eigene verlustiging, bedoelde, bestond in het vermaek en genoegen, 't geen sommigen zyner
| |
| |
gemeenzaemste Vrienden, wien hy, het eene of andere Dichtstuk gemaekt hebbende, dat gewoon was mede te deelen, hem, uit het streelen en stichten hunner ooren en geesten, betuigden te scheppen. Nooit heeft onze Dichter een wezenlyk oogmerk gehad, om zyne Vaerzen, in eenen Bondel te samen gevoegd, het licht te doen zien. De Man wist te veel om niet te weten hoe veel 'er vereischt word, om de moeilykste aller Kunsten, de Poëzy, in onze Nederduitsche sprake, die, met reden, eene der moeilykste Talen mag genoemd worden, in dier voegen te oeffenen, dat men zyne Zangheldin in het openbaer, en voor het scherpziende oog der Kunstkenneren dezer Eeuwe, onbeschroomd ten reie mag voeren. De Heer SNAKENBURG nu vervolgens komende te overlyden, en alle zyne schriften, by uitersten wil, aen zynen Neve, den Heere Mr. Theodoor van Snakenburg toegedacht hebbende, werd de laestgenoemde ook Erfgenaem van zyns Ooms Gedichten. Dus vielen deze Letterweeskens in handen van eenen Voogd, die, uitmuntende geleerdheit aen dooroeffende Taelkennisse en voortreflyke Dichtkunde parende, in staet was om hen alleszins naer verdienste te behandelen. Van naby hen kennende, oordeelde hy ook verscheiden van hun te waerdig, om ze, voor altoos, buiten het oog der weereld te houden. Doch bewust zynde, hoe veel het in heeft den kieschen smaek dezer Eeuwe, in zinlykheit der Kunste, en zuiverheit onzer Tale, te voldoen, nam hy een opzet, om die Vaderloozen te monsteren, de besten uit te kippen, en dezen zoodanig toe te stellen, dat ze, in 't licht tredende, van den Nederduitschen Zangberg, als
| |
| |
een waerdig Kunstgeschenk, mogten ontvangen worden. Over dit pryslyk voornemen, sprak hy, een en andermael, met den Heere Jan de Kruyff, Koopman te Leiden, als met een' Zoon' van hem in de Kunste, dien hy met zyne gemeenzame vriendschap vereerde, en wiens zuivere smaek en naeuwkeurig oordeel, in dit stuk, hem ten vollen bekend was; verzoekende dezen Heere teffens, van hem in het doen der voorgenomene monsteringe en beschavinge, zyne hulp niet te willen ontrekken; waerin de Heer de Kruyff vriendelyk toestemde. Dan het ongeval wilde, dat dit treflyk oogmerk, zoodra niet gevormd was, of het werd, door den schielyk daer op volgenden dood van den Heer Mr. Theodoor van Snakenburg, voor altoos verydeld. Den Boekverkooper Luchtmans, van den loflyken toeleg des laetstgenoemden Heeren kennis, en deszelfs verydeling, met veel smarte, verstaen hebbende, kon het geenszins van 't harte te dulden, dat de Poëzy van zynen waerden Vriend, met wien hy, gelyk wy hier voren zagen, zoo lange jaren, in de genoeglykste samenlevinge, had omgegaen, in het duister zoude blyven liggen, en dus dat edel kunstgesteente, by het missen van zynen bestemden Polyster, gevaer loopen van onder de assche der vergetelheid voor altoos t' zoek te raken. Om hier in dan te voorzien, vervoegde hy zich by Mevrouw, de Weduw van wylen den Heer Mr. Theodoor van Snakenburg, door het overlyden van haren Echtgenoot, van de Gedichten haers Ooms thans bezitster geworden; met vriendelyke en ernstige bede, dat haer E. hem vergunnen wilde de Poëzy haers Ooms in 't licht te brengen. Mevrouw de Weduw, de zaek in be- | |
| |
denkinge genomen hebbende, pleegde daer over raed met den Heere de Kruyff, die haer E: geenszins afried het verzoek des Boekverkoopers in te willigen, mits dat het Werk, eer het ter perse ginge, door eene kundige hand, wat gepolyst wierde; en men des omzage naer iemant die bekwaem was, om het loflyk oogmerk van haren nu zaligen Man op te vatten, en behoorlyk uit te voeren. Mevrouw de Weduw dezen raed gebillykt, en den Boekverkooper, onder die voorwaerde, deszelfs verzoek toegestaen hebbende; vervoegde de Heer Luchtmans zich tot den Heer de Kruyff, ten einde hem te bewegen om den last der beschavinge en uitgave dezes Werks op zich te willen nemen. Doch dees Heer, aen zyn tydelyk beroep teveel verslaefd, om zoo moeilyk een Kunstwerk te aenvaerden, en naer zyn genoegen ten einde te brengen, vond zich genoodzaekt den voorslag af te wyzen, maer teffens goed, na een ryp beraed, my aen den Boekverkooper voor te dragen. Waerop dees, in den voorleden jare, my kwam vragen, of ik aen het voornoemde Werk de hand wilde slaen, brengende teffens eenige Vaerzen mede, tot een staeltjen, waeraen ik zien konde wat 'er te doen zoude zyn, om, na het maken eener behoorlyke schiftinge, de uitgekipte stukken zoodanig te beschaven, dat ze op de pers konden gebragt worden, en onder 't oog der Lief hebberen verschynen mogten. De zaek ernstig overwogen en de my overgeleverde Dichtstukken naeuwkeuriglyk onderzocht hebbende, bevond ik het oordeel van den Heer Th. van Snakenburg zeer gegrond, namelyk dat verscheide stukken veel te veel natuurlyk fraeis van geestige vindingen, scharpzinnige slagen, krachtige uitdrukkin- | |
| |
gen en wat verder in staet zy om deugdlievende verstanden te streelen en te stichten, in zich besloten, om ze aen de duisternisse of vergetelheit op te offeren; doch teffens, om den keurigen smaek dezer Eeuwe te voldoen, hier en daer eenige beschaving noodig hadden. De zucht tot de kunst deed my de moeite, die daer aen vast zoude zyn, my getroosten. Te meer, dewyl ik in aenmerking nam, dat in dezen tyd, waer in de smaek by sommigen, als verslingerd op eene onnatuurlyke opgeblazenheid van styl, en winderige hoogdravendheid van uitdrukkingen, hoe langs hoe meer verbastert, en afwykt van dien der Ouden, welken de eenvouwige fraeiheid, of fraeie Eenvouwigheid voor een der noodigste vereischten in de Dichtkunst hielden; wel iets in 't licht mogte komen, waer uit de aenkomende Dichters onzer dagen nieuwlings beschouwen kunnen, dat men zyne gedachten wel fraei en krachtig kan uitdrukken, zonder, op den hollen klank van zwetsende woorden, naer de starren te vliegen, en van daer zyne Vaerzen uit te brommen. Het eene dus by het andere gevoegd, deed my besluiten het werk op my te nemen. Hier op, met den Boekverkooper Luchtmans in een nader overleg van zaken getreden zynde, besloten wy, dat men van de Vaerzen, die nu en dan by eene zonderlinge gelegenheid, of sterken aendrang van goede Vrienden, reeds, door den Heer SNAKENBURG, uitgegeven waren, en onder welken de Latynsche wel het grootste getal uitleverden, in dezen Bondel geen gebruik zoude maken. Voorts zoude men ook afzien van al de Geboorte- Bruiloft- en bekende Lykdichten, tot het lezen van welken, vermits het 'er in de weereld toch reeds
| |
| |
van krielt, zeer weinig Liefhebberen zich thans verledigen willen. Voor het overige zoude men my toezenden al wat 'er van Bybelpoëzye, Stichtelyke Gedichten, of andere Mengelvaerzen van den Heer SNAKENBURG, by Mevrouw deszelfs Nicht te vinden ware; gelyk vervolgens ook geschiedde.
Zie daer Lezer, door wat weg de Gedichten van den Heer SNAKENBURG ons allereerst zyn in handen gekomen. Nu staet ons nog te melden, op wat wyze wy die behandeld, en ter uitgave vervaerdigd hebben.
Nadat wy nu alles ontvangen hadden, zetten wy ons allereerst tot het nalezen; voorts tot het schiften, en scheiden der stukken; gebruikende in het verkiezen van het eene, en in het verwerpen van het andere, zooveel naeuwkeurigheid als ons oordeel wilde toelaten; en eindelyk gingen wy over ter beschavinge van 't gene by ons der uitgave waerdig gekeurd was, het zwakke der uitvoeringe hier en daer ondersteunende, het vlekkerige der Tale zuiverende, en de spelling, zoo veel ons doenbaer was, zich zelve gelyk makende.
Onder de Bybelstoffen vond ik zes byzondere Stukken, behelzende een groot gedeelte des Levens van Jozef, 't geen de Heer SNAKENBURG waerschynlyk voornemens geweest is, by eenige Afdeelingen, of Boeken, geheel in vaerzen te brengen; doch welk voornemen, door den dood, schynt gestremd te zyn. Om welke redenen wy deze stukken, als een Onvoltooid Dichtstuk (want het zesde Boek, niet verder dan tot den tweeden optogt van Jozefs Broederen naer Egypten strekkende, en by de voorgaande vyf afgemeten zynde,
| |
| |
schynt zelfs nog niet ten einde gebragt) in dezen Bondel achter aen geplaetst hebben. De twee Eersten dezer zes Boeken waren, gelyk meest alle de Vaerzen onzes Dichters, reeds in 't net overgeschreven; doch de andere of laetste vier Boeken vonden wy nog in dier voegen, als zy den Dichter, by den eersten inval, uit de penne gevloeid waren; waerom wy zeer veel moeite gehad hebben, om de zelven zoo ver te brengen als ze nu zyn, en wel zoo veel te meer, als de Heer SNAKENBURG, onder het nederstellen zyner dichtgedachten, by de eerste zitting, van de beschavinge te minder werks schynt gemaekt te hebben, uit vreeze, zoo te denken is, van anderszins, door het geestafmattende werk der polystinge, het vuur der zangdrift te zullen verdooven; welk inzigt voorwaar niet aftekeuren, doch van ieder een' niet even ligtelyk op te volgen is.
Zie daer, Lezer, wat wy u, noopens de uitgave dezer Poëzye te berichten hadden. Vindt gy, in het doorbladeren van dezelve, zoo veel vermaeks en stichtinge, als wy, in ze ter drukperse te vervaerdigen, genoten hebben; wy twyfelen niet, of gy zult het oogmerk van allen, die ter bevorderinge dezer uitgave aenleiding gegeven, en gearbeid hebben, ten vollen billyken. In dit vertrouwen wenschen wy u een bestendig welvaren, gezondheid naer het lichaem, en sterkte naer den geest.
|
|
Auteursrechtvrij